Πέρυσι, ο Χασνάιν Καζίμ, ανταποκριτής του γερμανικού Der Spiegel στην Τουρκία, έκανε αίτηση για να ανανεώσει την τουρκική δημοσιογραφική κάρτα του. Η διαδικασία είναι συνήθως τυπική. Οχι αυτή τη φορά όμως.
Οταν δεν πήρε καμία απάντηση, κατάλαβε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Τρεις μήνες αργότερα, αδυνατώντας να εργαστεί χωρίς την κάρτα, αναγκάστηκε να φύγει από τη χώρα. Ηταν ένας από τους ολοένα και περισσότερους ξένους δημοσιογράφους που πιστεύουν ότι οι τουρκικές αρχές τους διώχνουν.
Τον Μάρτιο, το Spiegel ανακοίνωσε ότι δεν είχε άλλη επιλογή παρά να «αποσύρει» τον 41χρονο δημοσιογράφο, ο οποίος είχε ως βάση την Τουρκία από το 2013, κατηγορώντας παράλληλα την Αγκυρα ότι παραβιάζει την ελευθερία του Τύπου.
Η πρακτική αυτή, είπε ο Καζίμ στο AFP, της άρνησης έκδοσης δημοσιογραφικής κάρτας σε ξένους ρεπόρτερ στην Τουρκία «είναι ξεκάθαρο σημάδι προς τους δημοσιογράφους να προσέχουν τι γράφουν».
Ο Ταγίπ Ερντογάν κατηγορείται για ολοένα πιο απολυταρχική συμπεριφορά και κλιμάκωση της προσπάθειας φίμωσης των αντιπολιτευόμενων ΜΜΕ από την επανεκλογή του, το 2014. Οι δίκες για υποθέσεις προσβολής του Τούρκου προέδρου έχουν πολλαπλασιαστεί, με περίπου 2.000 να είναι ανοιχτές αυτή τη στιγμή. Στην κατάταξη για την ελευθερία του Τύπου για το 2016, η Τουρκία υποχώρησε δύο ακόμη θέσεις και πλέον είναι 151η, ανάμεσα σε 180 χώρες.
Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων ανακοίνωσε την προηγούμενη εβδομάδα ότι είναι εξαιρετικά ανήσυχη για τη στόχευση ξένων ανταποκριτών στην Τουρκία, κάνοντας λόγο για απαράδεκτη συμπεριφορά από μία χώρα που ελπίζει να ενταχθεί στην ΕΕ. «Σύντομα θα είναι πιο εύκολο να μετρήσουμε τους ξένους δημοσιογράφους που τους επιτρέπεται να βρίσκονται στην Τουρκία, από εκείνους που τους διώχνουν», έγραψε την Κυριακή στο Twitter η οργάνωση Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα.
Συλλήψεις και απελάσεις
Τα φαινόμενα πλέον είναι σχεδόν καθημερινά. Η Ολλανδέζα δημοσιογράφος Εμπρού Ουμάρ συνελήφθη και παρέμεινε υπό κράτηση για αρκετές ώρες, την Κυριακή, επειδή κάποιες αναρτήσεις της στο Twitter θεωρήθηκαν ως επικριτικές για τον Ερντογάν.
Την προηγούμενη εβδομάδα απαγορεύθηκε η είσοδος στη χώρα στον Τουράλ Κερίμοφ, τον Ρώσο δημοσιογράφο επικεφαλής του γραφείου του Sputnik στην Τουρκία. Την ίδια τύχη είχε ο Βόλκερ Σβενκο, Γερμανός δημοσιογράφος, ανταποκριτής του ARD στο Κάιρο, ο οποίος κρατήθηκε στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης και στη συνέχεια απελάθηκε.
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Νούμαν Κουρτουλμούς, αναφέρθηκε σε «λόγους ασφαλείας» και στις δύο υποθέσεις, χωρίς να δώσει περισσότερες εξηγήσεις.
Στη λίστα εκείνων που τους αρνήθηκαν την είσοδο στη Τουρκία προστέθηκε και ένας Αμερικανός τη Δευτέρα. Ο Ντέιβιντ Λεπέσκα, που συνεργάζεται με αρκετά ΜΜΕ, έγραψε στο Twitter ότι οι τουρκικές αρχές τον σταμάτησαν στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης.
Τουρκία: Δεν υπάρχει μαύρη λίστα
Υψηλόβαθμος αξιωματούχος της Τουρκίας διέψευσε ότι άλλαξε η πολιτική της χώρας, αναφέροντας ότι οι καθυστερήσεις στη χορήγηση βίζας ή διαπίστευσης οφείλονται στον αριθμό- ρεκόρ των αιτήσεων. «Δεν υπάρχει μαύρη λίστα. Προφανώς οι άνθρωποι που περνούν από τα νομικά κανάλια κυριολεκτικά δεν αντιμετωπίζουν ποτέ κάποιο πρόβλημα», δήλωσε ο αξιωματούχος στο AFP.
Οι πολύτιμες κίτρινες κάρτες είναι απαραίτητες για την πρόσβαση σε συνεντεύξεις Τύπου και επίσημες εκδηλώσεις, όπως και σε «ευαίσθητες» περιοχές, όπως οι προσφυγικοί καταυλισμοί ή οι πόλεις κοντά στα σύνορα στις οποίες η Τουρκία δίνει μάχη με το PKK.
Επίσης, η κυβέρνηση χρησιμοποιεί αυτές τις κάρτες για να ξεχωρίσει τους «εγκεκριμένους» δημοσιογράφους από εκείνους που φοβάται ότι στηρίζουν τον μουσουλμάνο κληρικό Φετουλάχ Γκιουλέν, εχθρό του Ερντογάν, ο οποίος κατηγορείται ότι συνωμοτεί για την ανατροπή της κυβέρνησης.
Μετά από μία διπλωματική διαμάχη του Βερολίνου με την Αγκυρα, αρκετοί Γερμανοί δημοσιογράφοι στους οποίους νωρίτερα δεν έδιναν τις κάρτες, τελικά τις πήραν. Ο Καζίμ δεν ήταν ανάμεσά τους και σύμφωνα με τον ίδιο δεν του δόθηκε ποτέ μία επίσημη εξήγηση για αυτό.
Οι απειλές
«Ουσιαστικά με έδιωξαν από τη χώρα», λέει ο Γερμανός δημοσιογράφος, καθώς χωρίς την κάρτα δεν μπορούσε να πάει εκεί που ήθελε για να κάνει ρεπορτάζ. Δεν ήταν η πρώτη φορά που είχε προβλήματα στην Τουρκία.
Τον Μάιο του 2014 αναγκάστηκε να φύγει για λίγο, καθώς δεχόταν απειλές για τη ζωή του εξαιτίας του ρεπορτάζ του για την καταστροφή στο ορυχείο της Σόμα, όπου σκοτώθηκαν περισσότεροι από 300 ανθρακωρύχοι.
Ο Καζίμ λέει ότι έλαβε πάνω από 10.000 απειλές μέσω e-mail, Facebook και Twitter, όταν δημοσίευσε κείμενο με δήλωση ανθρακωρύχου ο οποίος καταφερόταν εναντίον του Ερντογάν. Εκείνος ήλπιζε ότι θα συνέχιζε να δουλεύει στην Τουρκία έως το 2018. Ομως, τελικά συμφώνησε με τους αρχισυντάκτες του ότι ήταν καιρός να φύγει.
«Η κατάσταση ήταν ήδη άσχημη για τους Τούρκους δημοσιογράφους και τώρα τα πράγματα χειροτερεύουν και για τους ξένους ρεπόρτερ», λέει.
Η Ευρώπη κάνει τα «στραβά» μάτια
Παρότι πολλές πλευρές έχουν εκφράσει τον φόβο τους για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, οι επίσημες «φωνές» δεν είναι ιδιαίτερα δυνατές, καθώς η ΕΕ βλέπει την Τουρκία ως σύμμαχο για τον περιορισμό των προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη, σχολιάζει το AFP.
Η Ανγκελα Μέρκελ δέχθηκε τα «πυρά» γιατί έκανε τα... στραβά μάτια κατά την επίσκεψή της στην Τουρκία, καθώς δεν αναφέρθηκε στην ελευθερία έκφρασης, προσπαθώντας να διασφαλίσει τη συνεργασία της Αγκυρας στην προσφυγική κρίση.
Ο αρχισυντάκτης της αντιπολιτευόμενης τουρκικής εφημερίδας Cumhuriyet, Καν Ντουντάρ, εξέφρασε τα παράπονά του προς την Μέρκελ, σε ανοιχτή επιστολή. Ο ίδιος και ο επικεφαλής του γραφείου της εφημερίδας στην Αγκυρα, Ερντέμ Γκιουλ, κινδυνεύουν με ισόβια φυλάκιση, καθώς κατηγορούνται για κατασκοπεία και ότι αποκάλυψαν κρατικά μυστικά.
«Υπάρχει μία διαμάχη ανάμεσα στους δημοκράτες και τους απόλυτους μονάρχες στην Τουρκία. Θα προσποιηθείτε ξανά ότι δεν υπάρχει καταστολή εδώ;», έγραψε στην επιστολή του, που δημοσιεύθηκε στο Spiegel.