Στη σκιά της συριακής προσφυγικής κρίσης εκτυλίσσεται ακόμη μία δραματική ιστορία με ολέθριες επιπτώσεις για τη Συρία.
Ο πόλεμος και η προσφυγιά αφαίρεσαν τη δυνατότητα πρόσβασης στην εκπαίδευση για μία ολόκληρη γενιά Σύρων και η άλλοτε ακμάζουσα ακαδημαϊκή κοινότητα της χώρας έχει μοιραστεί σε διάφορα μέρη του κόσμου ή ζει στην παρανομία. Στην Ευρώπη έχουν αρχίσει να γίνονται κάποια δειλά βήματα για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, που όμως είναι πολύ μεγάλο και ακόμη δεν υπάρχει κεντρικός σχεδιασμός σε επίπεδο κυβερνήσεων.
Όπως μεταδίδει το BBC επικαλούμενο τον πρόεδρο του Ινστιτούτου Διεθνούς Εκπαίδευσης (IIE), Άλαν Γκούντμαν «η κλίμακα του προβλήματος δεν έχει προηγούμενο για την περίπου 100 χρόνων ιστορία του Ινστιτούτου, που έχει βάση τη Νέα Υόρκη». Το 2011, στις παραμονές του πολέμου, η τριτοβάθμια εκπαίδευση στη Συρία είχε περίπου 350.000 φοιτητές και 8.000 καθηγητές και λέκτορες. Δηλαδή, περισσότεροι από το ένα τέταρτο των νέων στη Συρία φοιτούσαν σε πανεπιστήμιο. Πέντε χρόνια αργότερα, περίπου 2.000 ακαδημαϊκοί και εκατοντάδες χιλιάδες φοιτητές ζουν σε στρατόπεδα προσφύγων της Τουρκίας και της Ιορδανίας. Πολλοί περισσότεροι έχουν χαθεί ανάμεσα στα εκατομμύρια των εσωτερικά εκτοπισμένων Σύρων.
«Ακόμα και στο Ιράκ, όταν δολοφονούνταν καθηγητές και υπήρχε φοβερή βία, πολλά πανεπιστήμια κατάφεραν να παραμείνουν ανοικτά, και πολλοί φοιτητές συνέχισαν να σπουδάζουν», λέει ο κ. Γκούντμαν.
Σύμφωνα με το βρετανικό ειδησεογραφικό δίκτυο, η διεθνής κοινότητα μόλις πρόσφατα άρχισε να αντιλαμβάνεται τη σοβαρότητα του προβλήματος – και την ανάγκη η τριτοβάθμια εκπαίδευση να είναι μέρος οποιασδήποτε ανοικοδόμησης και μεταπολεμικής ανασυγκρότησης της Συρίας. Το Ινστιτούτο Διεθνούς Εκπαίδευσης (IIE) και το Κέντρο της φινλανδικής κυβέρνησης για τη Διεθνή Κινητικότητα (CIMO) έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα που θα επιτρέπει σε Σύρους σπουδαστές να συνεχίσουν σε φινλανδικά πανεπιστήμια. Η επιλογή, όμως, είναι μια δύσκολη διαδικασία καθώς για να δοθεί μια υποτροφία ζητείται από τον ενδιαφερόμενο βιογραφικό, συστατικές επιστολές, δημοσιεύσεις και για πολλούς είναι αδύνατο να ανταποκριθούν σε αυτές τις απαιτήσεις. Σε αρκετές περιπτώσεις τα έγγραφα έχουν χαθεί ή παρακρατούνται.
Το Συμβούλιο για Ακαδημαϊκούς σε Κίνδυνο (CARA) είναι ο άμεσος απόγονος του Συμβουλίου Ακαδημαϊκής Βοήθειας που ιδρύθηκε από τον Ουίλιαμ Μπέβεριτζ, διευθυντή του London School of Economics, το 1933, για να βοηθήσει τους ακαδημαϊκούς που υπέφεραν από τις διώξεις των ναζί. Το CARA, συνεργάζεται με ένα δίκτυο 113 πανεπιστημίων στη Βρετανία και βοηθά Σύρους μελετητές με ένα ποσό που το 2015 άγγιξε τα 2 εκατ. λίρες. Σύμφωνα με το BBC, oι μεγαλύτερες προσπάθειες στήριξης εκτοπισμένων Σύρων μελετητών γίνονται από τη Γερμανία. Το 2014 η Γερμανική Υπηρεσία Ακαδημαϊκών Ανταλλαγών (DAAD) είχε κρατική χρηματοδότηση ύψους 7,8 εκατ. ευρώ για να προσφέρει 200 υποτροφίες. Έλαβε πάνω από 5.000 αιτήσεις, οι μισές από ακαδημαϊκούς που βρίσκονταν ακόμα στη Συρία. Ομάδα 25 Γερμανών καθηγητών ταξίδεψε για τρεις εβδομάδες και πραγματοποιούσε συνεντεύξεις σε Κωνσταντινούπολη, Βηρυτό, Κάιρο και Αρμπίλ. Οι φοιτητές αυτοί, ως επί το πλείστον μεταπτυχιακοί φοιτητές, σπουδάζουν τώρα σε γερμανικά πανεπιστήμια. Μια άλλη γερμανική πρωτοβουλία ύψους 100 εκατ. ευρώ έχει ξεκινήσει φέτος, για να βοηθήσει τους πρόσφυγες που σπούδαζαν ήδη, ή επρόκειτο να ξεκινήσουν σπουδές στην πατρίδα τους, τη Συρία.
Σε ερωτήσεις που διατυπώνουν ορισμένοι σχετικά με την ηθική να προσφέρεται καταφύγιο σε πρόσφυγες καθηγητές, ενώ οι υπόλοιποι Σύροι πρόσφυγες αφήνονται στο έλεος των δουλεμπόρων, ο κ. Γκούντμαν απαντά μιλώντας στο BBC: «Γνωρίζουμε ότι οι Σύροι πρόσφυγες θα περάσουν πολλά χρόνια σε στρατόπεδα και είναι πολύ επικίνδυνο να μεγαλώνει μια ολόκληρη γενιά σε στρατόπεδα χωρίς εκπαίδευση».