Στο νέο του βιβλίο ο πρώην βέλγος πρωθυπουργός και σημερινός πρόεδρος της Συμμαχίας Φιλελευθέρων και Δημοκρατών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Γκι Φερχόφσταντ, εξηγεί γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση στη σημερινή της μορφή είναι μια αποτυχία και καλεί την Ευρώπη να τολμήσει το μεγάλο άλμα προς τα εμπρός.
«Η σημερινή Ευρώπη δεν θυμίζει καθόλου το σχέδιο Σούμαν, Τσόρτσιλ, Ντε Γκάσπερι, Σπάακ· έχει αποκλίνει από όλα όσα υποστήριζε όλη η μεταπολεμική πολιτική γενιά. Η Ένωση του σήμερα είναι μια απλή συνομοσπονδία εθνικών κρατών, ενώ οι ιδρυτές ήθελαν να σφυρηλατήσουν μια πραγματικά “ενωμένη Ευρώπη”.Έχουμε χάσει τον δρόμο που είχαν χαρτογραφήσει πριν από εξήντα χρόνια οι ιδρυτές της Ευρώπης» υποστηρίζει ο Γκι Φερχόφσταντ.
O ευρωπαίος πολιτικός περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο το φιλόδοξο σχέδιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τελικά «εκφυλίστηκε σε ένα ανέμπνευστο και ανούσιο γραφειοκρατικό οικοδόμημα» και καλεί την Ευρώπη να επιστρέψει στις ρίζες της, αν θέλει να καταπολεμήσει τον λαϊκισμό και τον εθνικισμό που μοιάζει να κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος στις χώρες της Ένωσης.
Οι θεμελιώδεις αρχές της Ένωσης σχεδιάστηκαν στο πρώτο κείμενο ευρωπαϊκού συντάγματος που δημιουργήθηκε το 1953 αλλά για διάφορους λόγους, τους οποίους εξηγεί αναλυτικά ο συγγραφέας, δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Το σύνταγμα εκείνο ήταν ένα εμπνευσμένο κείμενο λίγων σελίδων –θύμιζε το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής– που έθετε τις βάσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής κοινότητας και της ευρωπαϊκής αμυντικής κοινότητας.
«Είναι η οικονομία, ηλίθιε!»
Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίο του ο Γκι Φερχόφσταντ αναφέρεται στην περίφημη φράση από την προεκλογικής καμπάνια του Μπιλ Κλίντον, μόνο και μόνο για να την αναιρέσει. Σύμφωνα με τον συγγραφέα η πολιτική, και όχι η οικονομία, είναι το οξυγόνο της δημοκρατίας και της κοινωνίας. Η φύση των πολιτικών θεσμών είναι εκείνη που καθορίζει την επιτυχία μιας κοινωνίας.
«Είτε μας αρέσει, είτε όχι, αποφασιστική σημασία έχει η πολιτική, όχι η οικονομία. Καμιά χώρα στον κόσμο δεν είναι εξαρχής προορισμένη να είναι φτωχή ή να ευημερεί εξαιτίας του κλίματος ή της φύσης των ανθρώπων που την κατοικούν. Η μοίρα της χώρας καθορίζεται από τους θεσμούς της. Μια χώρα με πραγματική δημοκρατία, ισχυρό κράτος δικαίου, ελευθερία του επιχειρείν και πλουραλιστικό πολιτικό σύστημα, στο βαθμό που οι αρχές αυτές δεν βρίσκονται μόνο για τους τύπους στο σύνταγμα αλλά τηρούνται πραγματικά, ευημερεί πάντα περισσότερο από μια χώρα στην οποία τα ατομικά δικαιώματα και οι ελευθερίες δεν αναγνωρίζονται ή απλώς αγνοούνται».
Ωστόσο, οι πολιτικοί θεσμοί είναι σαν τους ανθρώπους· είναι προσωρινοί. Οι θεσμοί αλλάζουν, όπως αλλάζουν και οι κοινωνίες, και οφείλουν να προσαρμόζονται στις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες. Η Ευρώπη σήμερα είναι παγιδευμένη σε ένα πολιτικό μοντέλο που έχει ξεπεραστεί και όπως δείχνουν τα πράγματα δεν προσφέρει ουσιαστικά καμία λύση. Μετά από 8 χρονιά βαθιάς οικονομικής κρίσης –στην Ευρωπαϊκή Ένωση μιλούν ήδη για μια χαμένη γενιά, ενώ στις χώρες του Νότου οι μισοί σχεδόν νέοι είναι άνεργοι– ήρθε η στιγμή να συνειδητοποιήσουμε ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, στη μορφή που είναι σήμερα, δεν είναι πλέον σε θέση να εγγυηθούν ένα περιβάλλον ευημερίας.
Στο πλαίσιο μιας νέας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας κι ενός πολυπολικού κόσμου που αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα η έννοια του εθνικού κράτους μοιάζει εντελώς ξεπερασμένη. «Πιστεύουμε ότι εξακολουθούμε να ζούμε στον κόσμο του χτες, κάπου ανάμεσα στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού, σε μια εποχή που τις αποφάσεις λάμβαναν τα εθνικά κράτη. Τα εθνικά κράτη που τότε υπαγόρευαν τους κανόνες τους εντός όσο και εκτός Ευρώπης. Τα εθνικά κράτη που ανταγωνίζονταν το ένα το άλλο».
Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης
Ο Γκι Φερχόφσταντ δεν επικροτεί τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού υπερκράτους. Επιχειρηματολογεί υπέρ της δημιουργίας ενός ομοσπονδιακού κράτους είκοσι οχτώ χωρών –των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης– που θα διατηρήσει την πολυφωνία, την πολυπολιτισμικότητα και την πολυγλωσσία και θα στηρίζεται στις αξίες και τα ιδανικά του ευρωπαϊκού πολιτισμού: δημοκρατία, κοινωνική ευθύνη, οικονομία της ελεύθερης αγοράς, ελευθερία της έκφρασης, ανεκτικότητα, ανεξιθρησκία, ισότητα ανδρών και γυναικών. Μια ομοσπονδιακή Ευρώπη με ενιαία οικονομική διακυβέρνηση, Ευρωπαϊκό Υπουργείο Οικονομικών, κοινή εξωτερική και αμυντική πολιτική, ευρωπαϊκές ένοπλες δυνάμεις και ευρωπαίους στρατιώτες που θα φορούν την ίδια στολή.
«Είναι ανόητος ο ισχυρισμός ότι η ευρωπαϊκή ομοσπονδία είναι αδύνατη λόγω μεγάλων διαφορών μεταξύ των χωρών. Υπάρχουν αβάσταχτα χρέη και ελλείμματα σε πολλές χώρες της ΕΕ […] Οι κοινωνικές βάσεις είναι ίδιες. Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες βασίζονται στο κράτος δικαίου. Όλες τα κράτη-μέλη παρέχουν κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας. Όλα επιβάλλουν άμεσους και έμμεσους φόρους, εργατικές και εργοδοτικές εισφορές. Οι σχέσεις μεταξύ των εν λόγω εισφορών μπορεί να διαφέρουν, αλλά αυτά είναι λεπτομέρειες. Η αρχή της ασφάλισης και της αλληλεγγύης είναι η ίδια».
«Η ασθένεια της Ευρώπης» διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον για τα σημαντικά και καίρια προβλήματα που πραγματεύεται. Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Γκι Φερχόφσταντ υποστηρίζει με πάθος τη δημιουργία μιας ομοσπονδιακής Ευρώπης με κοινό νόμισμα, κοινή εξωτερική και αμυντική πολιτική. Μένει μόνο να δούμε αν οι σκέψεις του φιλελεύθερου ευρωπαίου πολιτικού βρουν γόνιμο έδαφος στις χώρες της Ευρώπης και τους σημερινούς ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Το βιβλίο κυκλοφορεί ήδη μεταφρασμένο σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Η ελληνική έκδοση περιλαμβάνει κι έναν πρόλογο που έγραψε ο Φέρχοφσταντ για τους Έλληνες αναγνώστες. Να σημειώσουμε επίσης ότι ένα ολόκληρο κεφάλαιο του βιβλίου είναι αφιερωμένο στην περίπτωση της Ελλάδας και του πιθανού Grexit όπου ο συγγραφέας κάνει μερικές, όχι και πολύ ευχάριστες, διαπιστώσεις για τα αίτια της ελληνικής κρίσης και τον χειρισμό της από τις ελληνικές κυβερνήσεις, τόσο τις παλαιότερες όσο και τη σημερινή.
INFO
Η ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
Συγγραφέας: Guy Verhofstadt
Μετάφραση: Μαργαρίτα Μπονάτσου
Εκδόσεις Παπαδόπουλος
Σελ.: 384