Τα «Φιλοσοφικά εγκλήματα», ένα αστυνομικό μυθιστόρημα γραμμένο το 1992 από τον μετρ του είδους Φίλιπ Κερ, μεταφέρουν τον αναγνώστη σε ένα δυσοίωνο μέλλον όπου η ανθρώπινη συμπεριφορά γίνεται αντικείμενο μελέτης· ελέγχεται και «προλαμβάνεται». Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.
«Ίσως σκεφτείτε ότι ο φόνος δεν είναι επάγγελμα όπως η ζωγραφική. Σας ζητώ όμως να κοιτάξετε πέρα από τις συμβατικές ηθικολογίες και να αναλογιστείτε τη φαινομενολογία του θέματος […] Μονάχα η προοπτική του θανάτου –του δικού μου ή των άλλων δεν έχει σημασία– κάνει τη ζωή αληθινή. Ο θάνατος είναι η μία και μοναδική αλήθεια […] Αναλογιστείτε λοιπόν την έννοια του φόνου: την επιβεβαίωση της ύπαρξης του ενός μέσα από την απάρνηση της ζωής του άλλου. Η αυτοδημιουργία μέσω του αφανισμού. Και πόσο αυτοδημιουργικό είναι όταν αυτοί οι άλλοι που πρέπει να αφανιστούν αποτελούν κίνδυνο για την κοινωνία γενικότερα. Όταν ο φόνος ενέχει έναν πολύ αληθινό σκοπό. Επομένως τα στίγμα του μηδενισμού αποφεύγεται» γράφει ο «Βίτγκενσταϊν» στο προσωπικό του ημερολόγιο.
Βρισκόμαστε στο Λονδίνο, το 2013. Η βρετανική κυβέρνηση, που είναι ταγμένη στην επιβολή του νόμου και στην πρόληψη του εγκλήματος, έχει θέσει σε εφαρμογή το Πρόγραμμα Λομπρόζο, ένα εξαιρετικά φιλόδοξο πρόγραμμα που επιτρέπει την ανίχνευση της δυνητικής εγκληματικότητας μέσα από μια σειρά λεπτών εξετάσεων στην περιοχή του Μέσου Κοιλιακού Πυρήνα του εγκεφάλου. Οι άντρες που μετά από τις σχετικές εξετάσεις εμφανίζουν αρνητικό ΜΚΠ παρακολουθούνται και μπαίνουν σε ειδικό πρόγραμμα συμβουλευτικής ώστε να αποφευχθεί η οποιαδήποτε παρέκκλιση· πρόκειται για το 0,003 % του ανδρικού πληθυσμού. Για να διατηρηθεί η ανωνυμία οι ερευνητές δίνουν στους «ασθενείς» τους ονόματα μεγάλων φιλοσόφων της ιστορίας. Όλα αλλάζουν την ημέρα που κάποιος από την περίφημη απόρρητη λίστα του Λομπρόζο, μετά την επίσκεψή του στο Ινστιτούτο Θεραπείας Εγκεφάλου και τη συμφωνία του να ακολουθήσει μια θεραπευτική αγωγή, κατορθώνει να αποκτήσει πρόσβαση στο μυστικό πρόγραμμα.
Ο «Βίτγκενσταϊν» διαγράφει το δικό του αρχείο και κρατάει αντίγραφο με τα ονόματα όλων των δυνητικών εγκληματιών που είχε καταγράψει το Λομπρόζο: «Στην αρχή δεν είχα ιδέα τι να κάνω με τη λίστα, όπως δεν έχω και ιδέα περί ηθικής και ήθους» παραδέχεται ο ίδιος. Με τη λίστα στο σπίτι του, χαζεύοντας μια ανώδυνη ταινία της δεκαετίας του ’70 με ήρωα έναν τιμωρό, ο «Βίτγκενσταϊν» αποφασίζει να θέσει σε εφαρμογή αυτό που αποκαλεί «τη μοναδική λογική προέκταση του προγράμματος Λαμπρόζο»: Θα προχωρήσει σε εκκαθάριση της λίστας.
Ο Φίλιπ Κερ, ένας συγγραφέας που έχει καταφέρει να ανανεώσει το νουάρ μυθιστόρημα δίνοντας του μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορική διάσταση, αφήνει για λίγο στην άκρη τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον αγαπημένο του ήρωα, τον κυνικό ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ, για να ρίξει τη διεισδυτική ματιά του προς το μέλλον.
Ο Κερ γράφει τα «Φιλοσοφικά Εγκλήματα» το 1992 και τοποθετεί την δράση των ηρώων του στο μέλλον, στο τότε μακρινό 2013 –κάτι που στην αρχή μπορεί να ξενίσει τον αναγνώστη. Η αρχική του πρόθεση για ένα μελλοντολογικό μυθιστόρημα, μάλλον πέφτει στο κενό· το 2013 είναι ήδη παρελθόν. Ωστόσο, η ανακολουθία αυτή ξεπερνιέται πολύ γρήγορα καθώς παρακολουθούμε το ιδιότυπο και άκρως συναρπαστικό παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι ανάμεσα στην Τζέικ Τζέικομπσον, τη χαρισματική αστυνομικό του Τμήματος Ανθρωποκτονιών, κι έναν ιδιοφυή και εξαιρετικά καλλιεργημένο κατά συρροήν δολοφόνο που έχει αδυναμία στη φιλοσοφία και ιδιαίτερα στο φιλοσοφικό έργο του Βίτγκενσταϊν. Ο πρωτότυπος τίτλος του μυθιστορήματος κάνει, εξάλλου, αναφορά στις «Φιλοσοφικές έρευνες» του αυστριακού φιλοσόφου.
Τα «Φιλοσοφικά εγκλήματα» είναι ένα παράξενα γοητευτικό μυθιστόρημα που ανακατεύει τη δράση, την αγωνία και την αστυνομική έρευνα με τη φιλοσοφία, την ηθική και τη μελλοντολογία. Ο αναγνώστης παρακολουθεί από τη μια τις αστυνομικές έρευνες και από την άλλη τη δράση του «Βίτγκενσταϊν», όπως την καταγράφει ο ίδιος σε ένα καφέ τετράδιο (άλλη μια αναφορά στον αυστριακό φιλόσοφο και στο περίφημο «Καφέ Βιβλίο» του) μαζί με τις σκέψεις του εμπλουτισμένες με μπόλικο φιλοσοφικό στοχασμό.
Στο βιβλίο υπάρχουν αμέτρητες αναφορές στο έργο αναγνωρισμένων φιλοσόφων, με το έργο του Βίτγκενσταϊν να αποτελεί το κλειδί που θα οδηγήσει στον δολοφόνο, όπως πολύ σωστά υποψιάζεται η Τζέικ από την αρχή.
Ο Φίλιπ Κερ δεν διστάζει να θέσει προβληματισμούς και φιλοσοφικά ερωτήματα για την ανθρώπινη φύση, το έγκλημα, την τιμωρία, την ηθική: «Το αληθινό τέρας, όπως μας λέει ο Χομπς (και φυσικά ο Φρόιντ) είναι ο ίδιος ο Άνθρωπος –ένα άγριο, εγωιστικό, δολοφονικό κτήνος. Η κοινωνία, λέει ο Χομπς, υπάρχει για να μπορεί ο άνθρωπος να αφήνει την κτηνώδη φύση του αλυσοδεμένη στο σπίτι και να προσδοκά κάτι καλύτερο. Εάν όμως η αρχέγονη φύση του Ανθρώπου είναι αντικοινωνική και καταστροφικά ληστρική τότε εάν προσδοκά να υπερβεί τη φύση του, πλησιάζει τον Θεό ή απομακρύνεται ακόμη περισσότερο; (…) Όλοι μας θέλουμε να εμβαθύνουμε στο μυαλό ενός κατά συρροήν δολοφόνου και να κατανοήσουμε τι τον έκανε να διαπράξει τα στυγερά του εγκλήματα. Όμως ποιος από εμάς μπορεί ειλικρινά να πει ότι βαθιά μέσα στη χομπσιανή καρδιά του δεν υπάρχει ήδη η απάντηση;» σημειώνει στο καφέ τετράδιο ο «Βίτγκενσταϊν», αφήνοντας τον αναγνώστη να δώσει την απάντηση.
Τα «Φιλοσοφικά εγκλήματα» θα ενθουσιάσουν όχι μόνο τους φανατικούς αναγνώστες του Φίλιπ Κερ, αλλά και όλους εκείνους που αγαπούν την φιλοσοφία.
INFO
ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ
Συγγραφέας: Philip Kerr
Μετάφραση: Ιλάειρα Διονυσοπούλου
Εκδόσεις Κέδρος
Σελ: 406