« Deal done. » O Ντόναλντ Τουσκ, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, επισημοποίησε, μέσω twitter, την Παρασκευή 19 Φεβρουαρίου, στις 22:30, τη συμφωνία που έκαναν οι ευρωπαίοι ηγέτες για να επιτρέψουν στον Ντέιβιντ Κάμερον να υπερασπιστεί, ενώπιον των βρετανών ψηφοφόρων, την διατήρηση της χώρας τους στην ευρωπαϊκή ένωση.
Το ειδικό καθεστώς της Μεγάλης Βρετανίας
Η διαπραγμάτευση για την Βρετανία κράτησε 30 ώρες, σχεδόν συνεχείς. Ο βρετανός πρωθυπουργός άρπαξε από τα χέρια των εταίρων του αυτό που με θριαμβευτικό ύφος αποκάλεσε «ειδικό καθεστώς» για το Ηνωμένο Βασίλειο. Στο εξής θα πρέπει να το υπερασπιστεί ενώπιον των ψηφοφόρων του ώστε να κερδίσει το δημοψήφισμα που δέχτηκε να διεξαχθεί στις 23 Ιουνίου. Το πρωί του Σαββάτου, 20 Φεβρουαρίου, ο Κάμερον θα ανακοινώσει το «ειδικό καθεστώς» ενώπιον του υπουργικού του συμβουλίου.
Ικανός στα λόγια, ο Κάμερον συνεχάρη τον εαυτό του, σε συνέντευξη τύπου, γιατί, όπως είπε, πέτυχε όλα όσα ήθελε.
«Η Μεγάλη Βρετανία δεν θα αποτελέσει ποτέ μέρος ενός σούπερ κράτους της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η χώρα μου δεν θα υιοθετήσει ποτέ το ευρώ, δεν θα συμμετάσχουμε στα τμήματα της Ενωσης που δεν λειτουργούν (π.χ. η Σένγκεν και το ευρώ)», δήλωσε ο Κάμερον.
«Δεν πρόκειται ποτέ να δεχτούμε κάτι χωρίς ανταλλάγματα», πρόσθεσε ο βρετανός πρωθυπουργός. Μόλις είχε πετύχει, παρά τις αντιρρήσεις πολλών, να κόψει τα κοινωνικά επιδόματα, για τέσσερα χρόνια, σε εργαζόμενους στη Μεγάλη Βρετανία που δεν είναι ευρωπαίοι.
«Αυτά είναι αρκετά ώστε να κάνω εκστρατεία για το Ναι στο δημοψήφισμα (Μένουμε ή όχι στην Ευρώπη). Η Ενωση δεν είναι τέλεια, αλλά το να της γυρίσουμε την πλάτη δεν είναι λύση», κατέληξε ο Κάμερον.
«Δεν αγαπώ τις Βρυξέλλες»
Οι ευρωπαίοι με τις υποχωρήσεις που έκαναν στις απαιτήσεις του Κάμερον έκαναν ό,τι μπορούσαν για να αποφύγουν το Brexit. Ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, υπερασπίστηκε χωρίς ενθουσιασμό την συμφωνία και την αποκάλεσε «ειλικρινή», αφού υποτίθεται ότι θα ικανοποιήσει όλες τις εθνικές ευαισθησίες των Βρετανών.
«Δεν έγιναν υποχωρήσεις στις βασικές αξίες της Ευρώπης» δήλωσε από την πλευρά του ο Ντόναλντ Τουσκ. Ο ίδιος αλλά και ο Γιούνκερ έπαιξαν και ένα μικρό παιχνίδι με τις λέξεις: ο Κάμερον έκλεισε την ομιλία του λέγοντας: ¨Δεν αγαπώ τις Βρυξέλλες, αλλά αγαπώ τη Μεγάλη Βρετανία».
«Εγώ αγαπώ και τις Βρυξέλλες και τη Μεγάλη Βρετανία» ήταν η απάντηση του Τουσκ.
«Εγώ αγαπώ τις Βρυξέλλες περισσότερο από κάθε άλλο μέρος στον κόσμο» δήλωσε από την πλευρά του ο φλεγματικός και έμπειρος Γιούνκερ.
Οι τηγανιτές πατάτες της Μέρκελ
Αυτή η Σύνοδος Κορυφής θα μείνει ως μια επιτυχία για τον βρετανό πρωθυπουργό. Αλλά το ανέκδοτο, το οποίο δείχνει και τα συμπτώματα μιας Ευρώπης λίγο αμήχανης και χαμένης, άρρωστης από τις εσωτερικές της διχόνοιες, θα είναι φωτό της ημέρας, η οποία έγινε το γεγονός της ημέρας: βλέπουμε σε αυτή την γερμανίδα καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ, να την πιάνουν στα πράσα να τρώει ένα χωνάκι με τηγανιτές πατάτες, γύρω στις 18:00 το βράδυ της Παρασκευής, σε μια πλατεία κοντά στο ευρωπαϊκό συμβούλιο. Ενώ σε όλα τα μίντια του κόσμου οι πληροφορίες έλεγαν ότι εκείνη ακριβώς την ώρα ο Κάμερον και οι ηγέτες έδιναν πόλεμο για το Brexit…
Στην πραγματικότητα, αυτή η Σύνοδος διεκόπη γιατί ο Ολάντ ήθελε να πάει σε μια ραδιοφωνική εκπομπή, δίωρη, στο France Inter, για να μιλήσει για την εσωτερική πολιτική της Γαλλίας (διάλυση των εργασιακών σχέσεων). Οσο για τους υπόλοιπους ηγέτες βρίσκονταν στα δωμάτιά τους από το πρωί, αφού ένοιωθαν να τους αφορά ελάχιστα η συζήτηση για το Brexit. Οι πληροφορίες αναφέρουν, μάλιστα, ότι ο Ελληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας είχε πάει για μεσημεριανό ύπνο...
«Παγίδα μεταναστών»
Η συζήτηση για το Brexit διεκόπη πολλές φορές γιατί το Βερολίνο και η Βιέννη πίστευαν ότι η πραγματική κρίση ήταν η προσφυγική. Ο Ελληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας απείλησε να μπλοκάρει κάθε συμφωνία με τους Βρετανούς αν δεν πετύχαινε την εγγύηση ότι οι Ανατολικές χώρες και τα Βαλκάνια δεν θα κλείσουν τα σύνορά τους, με το φόβο να μεταμορφωθεί η Ελλάδα σε «παγίδα μεταναστών».
Ο φάκελος «μετανάστευση» ο οποίος αρχικά ήταν ένα περιθωριακό θέμα που θα συζητούσαν στο δείπνο της Πέμπτης, τελικά κινητοποίησε τα πνεύματα επί πέντε ώρες. Γι’αυτό και οι απαιτήσεις του Κάμερον πήγαν πίσω και οι διαπραγματεύσεις καθυστέρησαν.
Την Παρασκευή, ο Ολάντ και η Μέρκελ έβαλαν τα δυνατά τους για να καθησυχάσουν τον Αλέξη Τσίπρα. Από την πλευρά του ο Ολάντ είχε ένα δραματικό τετ α τετ και με τον Αυστριακό καγκελάριο Βέρνερ Φάιμαν. Ο κ. Φάιμαν του εξήγησε ότι δεν μπορούσε να ακυρώσει την απόφαση της Αυστρίας να βάλει πλαφόν στους αιτούντες άσυλο ώστε να περιορίσει την άφιξη, καθημερινά, χιλιάδων μεταναστών, ακόμη και αν αυτό σήμαινε ότι παραβιάζεται εν μέρει το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Ωστόσο, ο Φάιμαν, σεβάστηκε τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής να μην κλείσουν τα σύνορα ως τις 6 Μαρτίου και ακύρωσε μια Σύνοδο που είχε οργανώσει, την ερχόμενη εβδομάδα, στη Βιέννη, με στόχο να προετοιμάσει το κλείσιμο της οδού των Βαλκανίων. Τελικά ο κ. Τσίπρας πήρε πίσω την απειλή του για βέτο, το βράδυ της Παρασκευής.
Η χορογραφία των Βρυξελλών
Ο Κάμερον έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του για να αποδείξει ότι πολέμησε σαν λιοντάρι στις Βρυξέλλες. Αλλά και οι εταίροι από την πλευρά τους προσπάθησαν να αποδείξουν ότι αντιστάθηκαν με όλες τους τις δυνάμεις.
Ετσι, οι Βρετανοί κατέβαιναν συχνά στην αίθουσα τύπου για να υπογραμμίσουν πόσο δύσκολη ήταν η μάχη. Το ίδιο έκανε όμως και ο Βέλγος πρωθυπουργός Σαρλ Μισέλ, ο οποίος κατέβηκε δύο φορές στους δημοσιογράφους για να υπερασπιστεί τις «κόκκινες γραμμές» της χώρας του και να επαναλάβει, μονότονα, ότι «αν δεν υπάρξει συμφωνία σε όλα, δεν θα υπάρξει συμφωνία σε τίποτα».
Οι υπουργοί της Πολωνίας και της Τσεχίας επέμεναν, επίσης, μπροστά στις κάμερες, ότι είχαν πρόβλημα με την απαίτηση της Βρετανίας να κόψει τα επιδόματα στους γονείς που δούλευαν στο Ηνωμένο Βασίλειο ενώ τα παιδιά τους έμεναν πίσω στις χώρες τους. «Περίπου 100.000 παιδιά που μένουν στην Πολωνία αφορά αυτό το μέτρο» δήλωσε πολωνός αξιωματούχος.
Αντίθετα, οι Δανοί αναρωτήθηκαν αν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον ίδιο μηχανισμό με τους Βρετανούς (δηλαδή τη μείωση των επιδομάτων για τους μη υπηκόους), ενώ οι εκπρόσωποι των Ανατολικών χωρών απαιτούσαν αυτό το μέτρο με τα επιδόματα να μην εφαρμοστεί σε άλλη χώρα, παρά μόνο στη Βρετανία.
Ποιος είναι ο ισολογισμός για την Ευρώπη;
Ο κ. Γιούνκερ ζήτησε από τους δημοσιογράφους, με το γνωστό του πικρό χιούμορ, να μην θεωρήσουν ότι η Ευρώπη «βρίσκεται σε κρίση ή ότι είναι ανίκανη να αποφασίσει».
Ωστόσο, είναι προφανές ότι η Ευρώπη κουράστηκε και τραυματίστηκε από αυτή την διαπραγμάτευση με τους Βρετανούς.
Στο εσωτερικό της φωλιάζει μια «πολύ-κρίση» η οποία δεν δείχνει έτοιμη να επιλυθεί, δηλαδή η προσφυγική κρίση.
Μια έκτακτη Σύνοδος, στις 6 Μαρτίου, με τη συμμετοχή της Τουρκίας, αλλά και μια δεύτερη Σύνοδος, η οποία θα γίνει 15 ημέρες αργότερα, θα είναι κρίσιμες για το μέλλον της ζώνης Σένγκεν.
Αλλά οι διχόνοιες και η έλλειψη αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ δεν υπήρξαν ποτέ τόσο βαθειές. Η διαπραγμάτευση με τον Κάμερον απέδειξε ότι η Ευρώπη κινείται σε μια ενότητα α λα καρτ. Και όλα αυτά ενώ το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη Βρετανία παραμένει άγνωστο: αν οι Βρετανοί ψηφίσουν Όχι στην Ευρώπη, τότε η διαπραγμάτευση των τελευταίων ημερών θα τιναχτεί στον αέρα, πράγμα που θα προκαλούσε έναν νέο σεισμό σε μια Ευρωπαϊκή Ενωση που συνεχίζει να ψάχνεται.