Social Media: Η Κέιτ Μος, ο Τόμας Πίντσον και οι τύραννοι με τα αστεία μουστάκια [εικόνες, βίντεο]

Είναι τα social media ο νέος δημόσιος κίνδυνος; Οι επιστήμονες μιλούν για τη νέα μορφή εξάρτησης. Οι διανοούμενοι κάνουν λόγο για τη νέα μορφή παρακολούθησης.

Πριν από λίγες μέρες η Κέιτ Μος γιόρτασε με φίλους τα 42α γενέθλιά της σε εστιατόριο του Λονδίνου. Στην πρόσκληση απαγόρευε στους καλεσμένους της κάθε είδους ανάρτηση για τη συνάθροιση στα social media. Ο μόνος που παράκουσε την εντολή ήταν ο Boy George, ο οποίος έγραψε στο twitter: «Ενα υπέροχο βράδυ, με μουσική του Μπόουι».

Το «κρυφό» πάρτι της Κέιτ Μος προκάλεσε, στη συντομογραφική γλώσσα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης το αίσθημα Momo (Mystery of Missing Out): ταραχή εξαιτίας του μυστηρίου που καλύπτει την απουσία κάθε σχετικής δημοσίευσης. Ο follower, δηλαδή, νιώθει αποκλεισμένος και αυτό του προκαλεί στρες.

Σας παραθέτω μερικούς ακόμη βασικούς όρους των social media, για να πάρετε μια ιδέα. Ολοι περιγράφουν αισθήματα.

Fomo (Fear of Missing Out): Η ταραχή τού να βλέπεις αναρτήσεις από ένα πάρτι στο οποίο δεν είσαι καλεσμένος. Με άλλα λόγια, νιώθεις ότι όλοι διασκεδάζουν περισσότερο από σένα. Και σύμφωνα με έρευνες στη Βρετανία, το αίσθημα αυτό οδηγεί ορισμένες ηλικιακές ομάδες σε κατάθλιψη και κατάχρηση αλκοόλ.

Bromo (Bros [=κολλητοί] protect you of Missing Out): Η ταραχή τού να ξέρεις ότι έγινε ένα πάρτι στο οποίο δεν ήσουν καλεσμένος και από το οποίο οι καλεσμένοι φίλοι σου δεν έχουν κάνει καμία ανάρτηση, για να μην στενοχωρηθείς.

Foji (Fear of Joining In): Η ταραχή τού να διστάζεις να ανεβάσεις φωτογραφίες από το πάρτι που πήγες, επειδή μάλλον οι φίλοι σου δεν θα το θεωρήσουν αρκετά cool και μάλλον δεν θα σου κάνουν like.

Fo-momo (Fear of Mystery of Missing Out): Η ταραχή που σου προκαλεί η ανημπόρια σου να δεις τις αναρτήσεις των άλλων λόγω πεσμένης μπαταρίας ή κακού σήματος. Με άλλα λόγια, νιώθεις ότι ενώ εσύ είσαι αποκλεισμένος, όλοι οι άλλοι διασκεδάζουν τρελά!

Slomo (Missing out because of Sleeping): Η ταραχή τού να ανοίγεις το κινητό σου το πρωί και να βλέπεις ότι ενώ εσύ κοιμόσουν αποσυνδεδεμένος το προηγούμενο βράδυ, οι φίλοι σου διασκέδαζαν και αναρτούσαν ποστ ξεφαντώματος (η μέρα που αρχίζει με Slomo είναι σίγουρα μια κακή μέρα).

Jomo (Joy of Missing Out): Η χαρά τού να μη συμμετέχεις στα social media. Να και μια πραγματικά διαφορετική εκδοχή. Η μόνη που έχει να κάνει με χαρά...

Εδώ βέβαια πρέπει να σας θυμίσω ότι το 2005 η Κέιτ Μος έπαθε μεγάλη ζημιά. Τότε δημοσιεύτηκε εν αγνοία της στο YouTube ένα βίντεο (από κινητό τηλέφωνο) που την έδειχνε να σνιφάρει κοκαΐνη μέσα σε στούντιο ηχογράφησης. Εξαιτίας δε εκείνου του βίντεο, αποκλείστηκε από κάθε διαφήμιση για δύο χρόνια.

Δείτε το βίντεο του 2005 που έκαψε την Κέιτ Μος

Σχετική είναι και η ατάκα του Τζορτζ Κλούνεϊ: «Δεν ασχολούμαι με τα social media, γιατί δεν θέλω να βάλω ποτέ την καριέρα μου σε κίνδυνο εξαιτίας κάποιου χαζού ποστ που μπορεί να ανεβάσω ένα βράδυ που έχω πιει λίγο κρασί παραπάνω».

Σε κάθε περίπτωση, είναι αξιοσημείωτο το πόσο γρήγορα έχει αλλάξει η κοινωνική, προσωπική και επαγγελματική μας ζωή εξαιτίας των social media. Κατ’αρχάς internet αποκτήσαμε στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Τότε εμφανίστηκε και η πρώτη ηλεκτρονική κοινωνική επαφή σε μορφή διαλόγου, το περίφημο chat. M’ αυτό επικοινωνούσαμε και φλερτάραμε «στα τυφλά» μέχρι το 2004, όταν έσκασε η βόμβα του Facebook. Και τον Αύγουστο του 2015 το Facebook έφτασε τους 1,8 δισεκατομμύρια χρήστες – θυμηθείτε ότι παγκόσμιος πληθυσμός είναι 7,4 δισεκατομμύρια άτομα.

Το 2006 δημιουργήθηκε και το Twitter (250 εκατομμύρια χρήστες το 2014). Και το 2012 ήρθε η νέα εφαρμογή του Facebook, το Tinder, για android κινητά. Ετσι το φλερτ απέκτησε εικόνα και χάρτη. Ειδικότερα, εγγράφεσαι, ανεβάζεις μια φωτογραφία σου, ενεργοποιείς την εύρεση τοποθεσίας σου, δηλώνεις αν είσαι ετεροφυλόφιλος ή ομοφυλόφιλος και η εφαρμογή σού δίνει φωτογραφίες όλων των πιθανών παρτενέρ σε ακτίνα ενός χιλιομέτρου από σένα, καθώς και χάρτες για τον απαραίτητο εντοπισμό. Αν λοιπόν κάποιο άτομο σου αρέσει, κάνεις like. Κι αν το άτομο σε εγκρίνει, αρχίζει η επικοινωνία – με emoticons και emoji, για οικονομία χρόνου και επειδή οι ολοκληρωμένες λέξεις θεωρούνται ντεμοντέ.

Παρεμπιπτόντως, το Λεξικό της Οξφόρδης ανέδειξε ως πιο χρησιμοποιημένη λέξη του 2015 ένα ιδεόγραμμα emoji – τη φατσούλα που κλαίει από τα γέλια. Και βέβαια ως και η Ανγκελα Μέρκελ έχει πλέον το δικό της emoticon.

Το τι στρες προκαλούν όλα αυτά είναι ένα ζήτημα που σίγουρα απασχολεί ψυχιάτρους και ψυχολόγους. Πάντως εγώ έγινα μάρτυρας αυτού του στρες στις καλοκαιρινές διακοπές μου, όταν ένας φίλος μου, φρεσκοχωρισμένος, ήταν μονίμως τσιτωμένος στο ερημικό νησί όπου είχαμε βρεθεί. Ηταν κολλημένος από το πρωί έως το βράδυ στις αναρτήσεις του πρώην και σε κάθε έξοδό μας το πρώτο που τον απασχολούσε ήταν τι φωτογραφία θα ανέβαζε στο instagram και στο facebook για να περάσει το μήνυμα ότι ήταν ΟΚ. Βεβαίως δεν θέλω καν να τον θυμάμαι να καταλαμβάνεται από Fo-momo (εξαιτίας πεσμένης μπαταρίας).

Κατά τα άλλα, σήμερα το facebook, το instagram και το twitter ενδιαφέρουν ιδιαιτέρως τη διαφήμιση: κάθε εταιρεία που θέλει να είναι ανταγωνιστική οφείλει να έχει περισσότερους από 5.000 followers στα social media. Επιπλέον, οι περισσότεροι άνεργοι δημοσιογράφοι κάτω των 40 ετών βρίσκουν πια δουλειά ως διαχειριστές επαγγελματικών ιστοσελίδων και ως δημιουργοί εταιρικών προφίλ στα social media. Τέλος, κάθε σύγχρονο βιογραφικό κινδυνεύει να υπονομευτεί από αστοχίες του αιτούντος εργασία στα social media!

Ομως, πέρα από την επίδραση των social media στη ζωή, στην ψυχολογία και στην επικοινωνία μας, πρέπει κάποια στιγμή να αναλογιστούμε πόσο πολλά προσωπικά δεδομένα δίνουμε σε έναν τόπο απέραντο και άγνωστο, όπως είναι το internet. Διότι είναι πλέον γνωστό ότι τα προσωπικά δεδομένα μας πωλούνται και αγοράζονται μαζικά από διαφημιστικές εταιρείες, από εταιρείες ερευνών κτλ. Και αν ξεπεραστούν ορισμένα ακόμη όρια, η κατάσταση θα γίνει εξαιρετικά επικίνδυνη.

Ολη αυτή η ιστορία θυμίζει έντονα το «1984» του Τζορτζ Οργουελ. Μόνο που «στο δικό μας “1984” το ίντερνετ υπόσχεται τόσο εκτεταμένο κοινωνικό έλεγχο, ώστε οι τύραννοι του 20ού αιώνα με τα αστεία μουστάκια δεν θα μπορούσαν να τον φανταστούν ούτε στα πιο τρελά όνειρά τους» (Τόμας Πίντσον, εισαγωγή στην επανέκδοση του «1984» από τις εκδόσεις Penguin Modern Classics το 2009).