Αλεχάντρο Αραβένα: ο νικητής του «Νόμπελ» στην αρχιτεκτονική σχεδιάζει εργατικές κατοικίες [εικόνες]

Είναι Χιλιανός, έχει διδάξει στο Χάρβαντ, χτίζει σπίτια για άπορους και φέτος διευθύνει την Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας με θέμα: Νέα από το μέτωπο. Το κοινωνικό.

Τι κάνεις όταν είσαι νέος αρχιτέκτονας, πρέπει να στεγάσεις 100 οικογένειες και έχεις στη διάθεσή σου 7.500 δολάρια για το κάθε σπίτι μαζί με το οικόπεδό του; Αν είσαι ο οποιοσδήποτε αρχιτέκτονας εγκαταλείπεις το πρότζεκτ ή τους στοιβάζεις όλους σε προκάτ μονομπλόκ σε κάποιο υποβαθμισμένο προάστιο.
Αν είσαι ο Αλεχάντρο Αραβένα, λες: «θα πάρω το οικόπεδο και θα χτίσω το μισό σπίτι. Εγώ θα βάλω την κατασκευή, τις εγκαταστάσεις, την κουζίνα, τα είδη υγιεινής, όλα τα απαραίτητα. Το ντιζάιν το αναλαμβάνει ο ένοικος». Κάπως έτσι, το 2004 ο 36χρονος τότε αρχιτέκτονας έγινε διάσημος.

Σήμερα ο Αλεχάντρο Αραβένα είναι 48 ετών, μοιάζει περισσότερο με ροκ σταρ παρά με αρχιτέκτονα, και μέσω της αρχιτεκτονικής εταιρείας του, με την ονομασία Element αναλαμβάνει όλων των ειδών τα πρότζεκτ. Από τα πιο design και ακριβά, όπως το κτήριο της Novartis στη Σανγκάη, μέχρι πανεπιστήμια, νοσοκομεία και φυσικά εργατικές κατοικίες. Μέχρι τώρα έχει χτίσει 2.500 τέτοιες κατοικίες στη Χιλή και στο Μεξικό! Σημειωτέον πως η Element ανήκει κατά το 1/3 στους εργαζόμενους εκεί αρχιτέκτονες, κατά 1/3 στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Σαντιάγο από το οποίο και αποφοίτησεπ Αραβένα, και κατά 1/3 στην πιο ισχυρή πετρελαϊκή εταιρεία της Χιλής την Copec – η οποία και έβαλε τα πρώτα χρήματα.

Ας έρθουμε όμως στο βραβείο Pritzker. Αυτό είναι το σημαντικότερο αρχιτεκτονικό βραβείο παγκοσμίως και μέχρι στιγμής το έχουν κερδίσει αρχιτέκτονες που σχεδιάζουν μεγάλα πολιτιστικά μνημεία - όπως είναι ο Φρανκ Γκέρι, η Ζάχα Χαντίν, ο Ρεμ Κούλχας κ.α.

Φέτος όμως η επιλογή του Αραβένα έχει εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα. Οπως δήλωσε ο Τομ Πρίτσκερ, γιος του ιδρυτή του θεσμού Pritzker «η αρχιτεκτονική του Αραβένα δίνει μια οικονομική ευκαιρία στους μη προνομιούχους, μετριάζει τις συνέπειές των φυσικών καταστροφών (σ.σ. έχει σχεδιάσει και σπίτια για άστεγους από το τσουνάμι στην πόλη Κονστιτουσιόν), μειώνει την κατανάλωση ενέργειας και δίνει στις κοινωνίες ευχάριστους δημόσιους χώρους... Ο Αραβένα με λίγα λόγια μας δείχνει πως η αρχιτεκτονική, στα καλύτερά της, μπορεί να βελτιώσει τις ζωές των ανθρώπων».

Οσο για τον ίδιο, φέτος, που διευθύνει την Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας με θέμα «Νέα από το Μέτωπο» έχει σκοπό να υψώσει τους τόνους στον διάλογο για την παγκόσμια αστικοποίηση.
«Για τα επόμενα 15 χρόνια, με όλα αυτά που συμβαίνουν, θα πρέπει να στεγάζουμε παγκοσμίως 1 εκ ανθρώπους την εβδομάδα, με αναλογία 10.000 δολάρια ανά οικογένεια (για το οικόπεδο και το κτίσμα)», λέει. «Ξέρετε κάτι; Ενα από τα μεγαλύτερα λάθη των αρχιτεκτόνων είναι ότι μέχρι τώρα ασχολούνται μόνο με τα προβλήματα που απασχολούν τους συναδέλφους τους.

Η μεγάλη πρόκληση όμως τα σημαντικά μη αρχιτεκτονικά προβλήματα. Φτώχεια, μόλυνση του περιβάλλοντος, κυκλοφοριακό πρόβλημα, κοινωνικός διαχωρισμός. Οι αρχιτέκτονες πρέπει να επενδύσουμε τη γνώση μας σε αυτά τα προβλήματα. Δεν αρκεί απλώς να μιλάμε θεωρητικά. Πρέπει δώσουμε στους ανθρώπους περισσότερα εργαλεία και να πολεμήσουμε μαζί τους στις μάχες που βρίσκονται μπροστά μας».

Σύμφωνα με τον Αραβένα «οι κοινωνική ανισότητα δεν είναι μόνο οικονομικό ζήτημα. Είναι βασικά πολιτισμικό. Ο ρόλος που μπορούν να παίξουν οι πόλεις στο θέμα των ευκαιριών προς τους υποβαθμισμένους πολίτες είναι σημαντικός και αμετάκλητος. Αν οι πόλεις είναι σωστά σχεδιασμένες αυτό μπορεί να αποτελέσει ισχυρό εργαλείο για τη βελτίωση της ζωής των κατοίκων. Οι σωστά σχεδιασμένες πόλεις είναι ο σύντομος δρόμος για την κοινωνική ισότητα».

Και γιατί λοιπόν οι εργατικές κατοικίες είναι πάντα τόσο δυσάρεστες; «Διότι δεν θέλει να τις αναλάβει κανείς! Ετσι καταλήγουν σε αρχιτέκτονες οι οποίοι βρίσκουν να κάνουν τίποτα άλλο, δεν έχουν εμπειρία, κάνουν τη δουλειά για τα λεφτά, και είναι παντελώς αδιάφοροι για το πως θα ζήσουν οι άνθρωποι μέσα στα κτήρια που χτίζουν. Πρέπει να σκεφτούμε όμως το εξής: άπαξ και χτιστεί το κτήριο τελείωσε. Αν είναι ένα κακό κτήριο, έχεις εσύ, ο αρχιτέκτονας, καταδικάσει χιλιάδες ανθρώπους, γενιές ολόκληρες, στη δυστυχία και στην εξαθλίωση. Είναι δικό μας θέμα λοιπόν και μάλιστα πολύ σοβαρό».

Και τελικά ο ίδιος δεν αναλαμβάνει μεγάλα πολυτελή πρότζεκτ; «Βεβαίως και αναλαμβάνω. Και ξέρετε γιατί; Διότι τα κτήρια των μεγάλων εταιρειών πρέπει να είναι πρωτοποριακά, πρέπει να δουλευτούν πάρα πολύ από άποψη design. Είναι κάπως σαν να κάνεις προπόνηση στο design. Και αυτό είναι χρήσιμο. Διότι μετά σου έρχεται το πρότζεκτ για τις εργατικές κατοικίες με τα ελάχιστα λεφτά, αλλά με την προπόνηση που έχεις κάνει, είσαι πιο δυνατός, οπότε μπορείς να βρεις περισσότερες ωραίες και ευέλικτες λύσεις».

Υπάρχει κάτι που του δίδαξε η κοινωνική αρχιτεκτονική ως επαγγελματία; «Ασε απ΄έξω ότι δεν είναι απολύτως απαραίτητο. Να είσαι ακριβής. Μην κάνεις αυθαιρεσίες».

Και τι του διδάσκει η αρχιτεκτονική για τη ζωή; «Οι πόλεις είναι το καλύτερο μέσο για να ασκήσεις κοινωνική πολιτική, για να δώσεις ευκαιρίες στους μη προνομιούχους, δίχως ενοχές, δίχως πατερναλισμό και δίχως έξτρα οικονομικές επιδοτήσεις. Το κλειδί, όσον αφορά τον σχεδιασμό των πόλεων βρίσκεται στη σύνθεση διαφορετικών στοιχείων, στο αγκάλιασμα των αντιθέσεων, και στη συνειδητοποίηση ότι τελικά ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός μιας πόλης πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα στα ανθρώπινα δικαιώματα και στις ανθρώπινες υποχρεώσεις.