ΕΒΕΑ: Αλήθειες, ψέμματα και παρανοήσεις για την Κοινωνική Ασφάλιση [λίστα]

Τη βασική εικόνα που υπάρχει σήμερα για την κοινωνική ασφάλιση, την πορεία των συντάξεων, τις ασφαλιστικές εισφορές, ή το PSI των ασφαλιστικών ταμείων αποδομεί το Κέντρο Μελετών του ΕΒΕΑ.

Σε έκθεση που εκπόνησε με θέμα «Το Ασφαλιστικό του 21ο αιώνα-Ανάγκη αναστοχασμού για μια νέα αρχή» παραθέτει σειρά από θέσεις που είναι εσφαλμένες, δοξασίες που ίσχυαν, αλλά δεν ισχύουν, αναλήθειες και συχνές παρανοήσεις που γίνονται.

Αναχρονισμοί: Δοξασίες που ίσχυαν, θεωρείται ότι ισχύουν αλλά δεν ισχύουν πια

1. «Η Φτώχεια ηλικιωμένων έχει εκτιναχθεί». ΛΑΘΟΣ. Εχει μειωθεί κατά σχεδόν το ένα τρίτο (7 μονάδες) αφού οι χαμηλές συντάξεις μειώθηκαν λιγότερο από τις αποδοχές (από τις οποίες εξαρτάται η γραμμή φτώχειας). Αντιθέτως έχει εκτιναχτεί η φτώχεια των ατόμων και οικογενειών με παιδιά για τους οποίους δεν γίνεται τίποτε.  
2. «Οι συνταξιούχοι έχουν θιγεί περισσότερο από κάθε άλλον στην κρίση». Λάθος. Ισχύει το αντίθετο: Η πλειοψηφία των συνταξιούχων (κάτω των €1000)  υπέστησαν μειώσεις μόνο λόγω της κατάργησης των δώρων εορτών. Αυτό είναι 14%, που είναι χαμηλότερο (το μισό περίπου) από τις μειώσεις στις χαμηλές αποδοχές. Αυτό σημαίνει ότι ο μέσος χαμηλο συνταξιούχος είναι σε καλύτερη μοίρα από τον μέσο εργαζόμενο.  – πράγμα που εξηγεί και την έξοδο στην πρόωρη συνταξιοδότηση όσων μπορούν. 
3. «Στην Ελλάδα οι συντάξεις είναι χαμηλές και θα παραμείνουν έτσι». Ισχύει τώρα επειδή (α) δηλώνονται λίγα χρόνια εργασίας (β) πληρώνονται εισφορές επί τμήματος του εισοδήματος (γ) σε ορισμένα ταμεία ισχύει σύστημα κλάσεων που είναι άσχετο με το εισόδημα (δ) δεν αθροίζονται όλες οι συντάξεις. Συνεπώς δεν θα ισχύει στο μέλλον.
4. «Το σύστημα του Ν3863/10 έχει χαμηλή αναπλήρωση». Λάθος. Συνήθως δεν υπολογίζουν την αναπλήρωση ξεχνώντας τα εξής: (α) την εθνική σύνταξη (β) τις επικουρικές συντάξεις (γ) υπολογίζουν για λίγα χρόνια εργασίας (25) αντί 40 που είναι αυτό που χρησιμοποιείται σε διεθνείς συγκρίσεις. Αν γίνει αυτό, τότε το ποσοστό αναπλήρωσης  είναι υψηλότερο από τις περισσότερες χώρες της ΕΕ 
5. «Το σύστημα για τους νέους είναι κατακερματισμένο». Μετά τις τελευταίες αλλαγές το σύστημα που εφαρμόζεται στους 40ρηδες και κάτω είναι εξαιρετικά δεσμευτικό, έχει υψηλά και άκαμπτα όρια ηλικίας, και αποδίδει υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης με κόστος πολύ υψηλές εισφορές. Είναι τελείως διαφορετικό από το σύστημα το οποίο εφαρμόζεται στους 50ρηδες.  Το νέο σύστημα θα ταίριαζε στην Ελλάδα αν όλοι οι νέοι Έλληνες δουλεύανε σε πολυεθνικές σε καλές δουλειές με ψηλούς μισθούς.
6. «Έχουν ήδη ενοποιηθεί τα ταμεία». Έχουν μόνο ενωθεί οι ταμπέλες στην είσοδο (με την εξαίρεση νέων ΔΥ που μπαίνουν στο ΙΚΑ). Η μόνη ενοποίηση που έχει έννοια είναι η ασφαλιστική ενοποίηση – δηλαδή η από κοινού αντιμετώπιση ασφαλιστικών κινδύνων. Αυτό σημαίνει να ενοποιηθούν οι συνθήκες ασφάλισης – δηλαδή οι εισφορές, όρια ηλικίας, ποσοστά αναπλήρωσης, αλλά και να υπάρχει κοινή διαχείριση προϋπολογισμών και περιουσίας.
7. «Έχουν ριζικά περιοριστεί τα Βαρέα και Ανθυγιεινά από το 2012». Λάθος. Εχει μειωθεί ο κατάλογος το 2012 αλλά μόνο για αυτούς με λιγότερα από 10 χρόνια εργασία. Το σύστημα εφαρμόζεται ως έχει σε όλους που θα συνταξιοδοτηθούν ως το 2030 και βάλε.

Αναλήθειες: Συχνές πεποιθήσεις που δεν είχαν ούτε έχουν βάση

1. «Οι εισφορές είναι χαμηλές». Λάθος.  Εκεί που επηρεάζεται η ανταγωνιστικότητα (π.χ. εξαγωγές) είναι πολύ υψηλές. Αλλού (π.χ. ΟΓΑ, ΔΥ) είναι όντως χαμηλές, αλλά δεν έχει σημασία για την ανταγωνιστικότητα. Πρέπει να συνυπολογίζεται και η κρατική επιχορήγηση που πληρώνουν οι φορολογούμενοι για την συνολική επιβάρυνση στην σημερινή παραγωγή.
2.  «Οι συντάξεις είναι χαμηλές σε σχέση με το εισόδημα της εργασίας. Δηλαδή, το ποσοστό αναπλήρωσης είναι χαμηλό.»  Παραπλανητικό: Πρέπει να υπολογίζουμε το σύνολο της κατάστασης ενός νέου συνταξιούχου σε σχέση με τι είχε  όσο δούλευε. Αρα (α) συμπεριλαμβάνει όλες τις συντάξεις, κύριες και επικουρικές, και τα επιδόματα (β) πρέπει να λαμβάνει υπόψη ότι ο συνταξιούχος δεν πληρώνει εισφορές (γ) ασχέτως επι ποίου ποσού υπολογίζεται η αναπλήρωση, η σύγκριση πρέπει να γίνεται με το τελευταίο εισόδημα .
3. «Το σύστημα Λοβέρδου/η τρόικα αύξησε τα όρια ηλικίας». Μόνο για τους νέους και όσους δεν πρόλαβαν. Για την γενιά του Πολυτεχνείου και όσους πρόλαβαν ως το 2015  διευρύνθηκε η δυνατότητα πρόωρης συνταξιοδότησης: (α) Με την αναγνώριση ως 7 ετών  (γ) διατήρηση των ΒΑΕ  (β) με την επέκταση στο τι θεωρείται ‘μητέρα ανηλίκων’ – από το 2010 το ανήλικο μπορεί να είναι ως 30 ετών….

Ανακρίβειες: Πιθανοφανείς αξιολογήσεις χωρίς βάση

• «Αν δεν είχε γίνει PSI οι συντάξεις δεν θα είχαν πρόβλημα». Προσπάθεια αναβολής. (α) Αν δοθούν 14 δις στα ταμεία θα υπάρχουν λεφτά για να πληρωθούν συντάξεις για 4-5 χρόνια μετά από τα οποία θα επανέλθει το πρόβλημα. (β) Τα αποθεματικά ήταν συσσωρευμένα σε συγκεκριμένα ευγενή ή πλούσια ταμεία (συνήθως λόγω της ύπαρξης κοινωνικών πόρων). Απόδοση των 14 δις απλώς θα επέτρεπε την συνέχιση των προνομίων και δεν θα είχε επίπτωση στον πυρήνα του προβλήματος. (γ) Ένα σύστημα διανεμητικό δεν βασίζεται σε αποθεματικά. Απόδειξη ταμεία που είχαν αποθεματικά τα χρησιμοποιούσαν για να αγοράζουν τράπεζες (ΤΣΜΕΔΕ).  
•  «Το σύστημα δεν θα είχε πρόβλημα αν δεν υπήρχε κρίση». Το ασφαλιστικό υπήρχε πολύ πριν την κρίση και σχετίζεται με δημογραφικές εξελίξεις, οι οποίες επιδεινώνονται από το 2015 και μετά.
• «Το σύστημα δεν θα είχε πρόβλημα αν δεν υπήρχε ανεργία». Παραπλανητικό. Υπήρχε ασφαλιστικό πρόβλημα και όταν η ανεργία είναι 4%. Η ανεργία κυριαρχείται (ακόμη και τώρα) από αδυναμία εισόδου στην αγορά εργασίας νέων και γυναικών – οι οποίοι δεν πλήρωναν εισφορές. 
• «Οι επαγγελματίες πληρώνουν εισφορές». Λάθος. Πληρώνουν κεφαλικό φόρο που δεν έχει σχέση με την οικονομική τους επιφάνεια. (περίπτερο όσο πολυκατάστημα). Το μνημόνιο λέει ότι οι εισφορές πρέπει να είναι αναλογικές στο εισόδημα. Αυτό θα πρέπει να οδηγεί τώρα σε μειώσεις εισπράξεων. Το Υπουργείο φαίνεται ότι εννοεί ότι πρέπει να είναι αναλογικές αλλά με κατώφλι τις σημερινές κλάσεις  - πράγμα τελείως παράλογο. 
• «Οι αγρότες πληρώνουν εισφορές». Ελάχιστες. Ο ΟΓΑ έχει την μεγαλύτερη επιχορήγηση από οποιοδήποτε ταμείο. Αν συγκρίνουμε τους αγρότες με μικρές επιχειρήσεις έχουν σκανδαλωδώς χαμηλές εισφορές. Η ισότιμή αντιμετώπιση αγροτών θα οδηγήσει σε έσοδα στο κράτος.

Διαχρονικές παρανοήσεις που βασίζονται σε έλλειψη κατανόησης

1.  «Το δικό μου ταμείο είναι πλεονασματικό». Η βιωσιμότητα αναφέρεται στο συνολικό σύστημα. Αν ένα ταμείο αποσπά όλους τους νέους εργαζόμενους, το ίδιο θα έχει πλεόνασμα αλλά θα δημιουργεί έλλειμμα σε όλους τους άλλους. 
2. «Οι συντάξεις προέρχονται από τα δικά μου λεφτά». Παρανόηση. Το σύστημα είναι διανεμητικό – οι σημερινές εισφορές χρηματοδοτούν τις σημερινές συντάξεις χωρίς αποθεματικά. Αρα η όποια σχέση είναι ηθική/νομική και όχι πραγματική.
3. «Η ανταποδοτικότητα αντιστρατεύεται την κοινωνική πολιτική» Η ανταποδοτικότητα  είναι η στενή σχέση εισφορών – δικαιωμάτων. Διαφοροποιεί την συμμετοχή στην κοινωνική ασφάλιση από πληρωμή φόρων και γέμισμα μαύρων τρυπών. Ετσι διευκολύνει την χρηματοδότηση. Στην Ελλάδα ανέκαθεν η έλλειψη ανταποδοτικότητας ήταν απόλυτη και επίσημη στους νέους ασφαλισμένους. Τώρα οφείλεται στην έλλειψη αξιοπιστίας.
4. «Θα διαφυλάξουμε τις κύριες συντάξεις». Παραπλάνηση. Αν αφαιρείται το ίδιο ποσό από την δεξιά και όχι από την αριστερή τσέπη, δεν αλλάζει τίποτε. Το ουσιαστικό θέμα είναι αν υπάρχει διαφορά μεταξύ κύριας και επικουρικής ασφάλισης.  
5. «Το σύστημα του Ν3863/10 είναι κεφαλαιοποιητικό». Λάθος. Είναι διανεμητικό, αφού δεν έχει αποθέματα. Απλώς είναι (λίγο) πιο ανταποδοτικό από το προηγούμενο.
6. «Το σύστημα του Ν3863/10 είναι νεοφιλελεύθερο». Λάθος. Ακόμη και για το 2060 το σύνολο των συντάξεων προέρχεται από κρατικούς φορείς.