O άνθρωπος που ανακάλυψε την Τροία [εικόνες]

Θεωρείται ο «πατέρας» της επιστήμης της αρχαιολογίας, όπως την ξέρουμε σήμερα. Ιδιοφυές πνεύμα, πολυτάλαντος, γλωσσομαθής, γνώστης της αρχαίας ελληνικής ιστορίας, έμπορος και ταξιδευτής.

Για τον Ερρίκο Σλήμαν ο λόγος, μια έκθεση για τη ζωή του οποίου παρουσιάζεται στο Νέο Μουσείο Βερολίνου. Εκτίθενται, μεταξύ άλλων, ευρήματα από την Τροία και τις Μυκήνες.

Ο Γερμανός αρχαιολόγος Ερρίκος Σλήμαν, που πέθανε πριν από 125 χρόνια, με ένα παλιό αντίτυπο της Ιλιάδας ανά χείρας οδηγήθηκε στην ανακάλυψη της αρχαίας Τροίας, στον λόφο Χισαρλίκ της Τουρκίας. Ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε σύγχρονες μεθόδους αρχαιολογικής έρευνας τον 19ο αιώνα, μεθόδους που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα.

Η μεγάλη συνεισφορά του αρχικά δεν είχε αποτιμηθεί δεόντως στη Γερμανία. Εν ζωή ο Σλήμαν γνώρισε μεγάλη αμφισβήτηση από διάσημους συναδέλφους του, κυρίως τον Ερνστ Κούρτιους. Αντίθετα μεγάλη αναγνώριση έτυχε από νωρίς στη Μεγάλη Βρετανία. Με αφορμή τη συμπλήρωση 125 χρόνων από τον θάνατο του Σλήμαν το Νέο Μουσείο του Βερολίνου εγκαινίασε χθες μια νέα, μεγάλη έκθεση αφιερωμένη στη ζωή και το έργο του. Παρουσιάζονται, μεταξύ άλλων, ευρήματα από τις ανασκαφές στην Τροία, τις Μυκήνες, την αρχαία Τίρυνθα και τον Ορχομενό καθώς και σπάνιο αρχειακό υλικό από σημαντικές γερμανικές βιβλιοθήκες.

Αναζητώντας την ομηρική Τροία
H αναζήτηση της ομηρικής Τροίας διήρκεσε αιώνες. Μέχρι το 1871 κανείς δεν κατάφερε να προσκομίσει αξιόπιστα στοιχεία για το πού ακριβώς βρισκόταν η αρχαία Τροία, για την οποία μιλούν τα ομηρικά έπη. Τη χρονιά εκείνη ο 49χρονος Ερρίκος Σλήμαν ξεκινά ανασκαφές στον λόφο Χισαρλίκ στη σημερινή βορειοδυτική Τουρκία. Ακολουθώντας πιστά τις περιγραφές του Ομήρου ο Σλήμαν κατάφερε να αποδείξει ότι η αρχαία πόλη που βρισκόταν εκεί ήταν η Τροία ή αλλιώς το Ίλιον, όπως απαντάται στον Όμηρο. Ωστόσο ο Σλήμαν δεν ήταν ο πρώτος που υποστήριξε ότι η Τροία βρισκόταν στο Χισαρλίκ. Ο βρετανός Φρανκ Κάλβερτ είχε φτάσει εκεί πριν από τον Σλήμαν, έχοντας ξεκινήσει ήδη σχετικές αρχαιολογικές έρευνες. Ωστόσο οι προσπάθειές του δεν στέφθηκαν με επιτυχία διότι δεν διέθετε επαρκές κεφάλαιο για να ολοκληρώσει τις ανασκαφές. Στο μεταξύ ο Κάλβερτ είχε γνωρίσει τον Σλήμαν, ο οποίος ανέλαβε τη συνέχιση των ανασκαφών στο ίδιο σημείο. Το 1872 ο Ερρίκος Σλήμαν μπορούσε πλέον με βεβαιότητα να πει ότι τα ερείπια τειχών που ήρθαν στο φως ανήκαν στην οχύρωση της ομηρικής Τροίας.

Ο αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας Τροίας στον λόφο Χισαρλίκ της βορειοδυτικής Τουρκίας

Μια συναρπαστική προσωπικότητα
Για τον περιπετειώδη Ερρίκο Σλήμαν η μελέτη της αρχαίας ιστορίας ήταν όνειρο ζωής. Γεννήθηκε στο ανατολικό Μεκλεμβούργο και μεγάλωσε διαβάζοντας τα έπη του Ομήρου. Ο πατέρας του ήταν πάστορας και είχε άλλα οκτώ αδέρφια. Στην ενήλικη ζωή του δεν ακολούθησε πανεπιστημιακή εκπαίδευση αλλά προτίμησε να ασχοληθεί με το εμπόριο. Σε νεαρή ηλικία έφυγε στο Άμστερνταμ, όπου μέσα σε ένα χρόνο έμαθε ολλανδικά, ισπανικά, ιταλικά, πορτογαλικά και ρωσικά. Στη συνέχεια πήγε στη Ρωσία και έπειτα στο Παρίσι, όπου έμαθε αρχαία ελληνικά και λατινικά. Το 1868 ταξίδεψε στην Ιθάκη, όπου έκανε ανασκαφές στο παλάτι του Οδυσσέα. Στη συνέχεια ακολούθησε το ταξίδι του στη θάλασσα του Μαρμαρά και λίγο αργότερα ήρθε η ανακάλυψη της Τροίας.

Ο «Θησαυρός του Πριάμου», που ανακάλυψε ο Σλήμαν αλλά αποδείχθηκε τελικά ότι ήταν 1.250 χρόνια παλαιότερος από τον Τρωικό Πόλεμο

Το σημαντικότερο εύρημά του κατά τις ανασκαφές της Τροίας ήταν ο επονομαζόμενος «Θησαυρός του Πριάμου», τον οποίο έστειλε αμέσως στη Γερμανία. Κατά τη διάρκεια του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου ο Θησαυρός του Πριάμου μεταφέρθηκε στη Ρωσία κι έπειτα για χρόνια θεωρούνταν χαμένος. Σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο Πούσκιν της Μόσχας. Αξίζει βέβαια να σημειωθεί ότι ο Σλήμαν έκανε λάθος. Σήμερα γίνεται δεκτό ότι τα ευρήματα που θεωρήθηκαν ότι αποτελούν τον Θησαυρό του Πριάμου είναι προγενέστερα του πολιτισμού της Τροίας κατά 1.250 χρόνια. Αλλά δεν ήταν η μόνη εσφαλμένη εκτίμηση του γερμανού αρχαιολόγου. Και στις Μυκήνες η περίφημη χρυσή ταφική μάσκα που αποδόθηκε στον Αγαμέμνονα αποδείχθηκε μεταγενέστερα ότι δεν ανήκε στον μυθικό βασιλιά των Μυκηνών.

O τάφος του Ερρίκου Σλήμαν στο Α' Nεκροταφείο Αθηνών. Φωτογραφία από την έκθεση στο Βερολίνο