Η Σύνοδος για το Κλίμα στο Παρίσι ήταν κοντά στο αδιέξοδο, μέχρι τη στιγμή που οι ΗΠΑ και η ΕΕ έκαναν μία αιφνιδιαστική κίνηση, που συνέβαλε στη συμφωνία.
Τότε, μετά από τρεις ολονύχτιες διαπραγματεύσεις, οι αποτυχίες δεκαετιών ανατράπηκαν, με μία ιστορική συμφωνία. «Δεν βλέπω αντιρρήσεις», είπε ανέκφραστα ο Λοράν Φαμπιούς, ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, κοιτάζοντας τους αντιπροσώπους και χτύπησε το σφυρί του. Υπήρξε μία στιγμή σιωπής, σας να μην το πίστευε κανείς και μετά ξέσπασαν οι πανηγυρισμοί, ενώ κάποιοι δάκρυσαν.
Οι αντιπρόσωποι άρχισαν να χειροκροτούν ο ένας τον άλλον. Τα είχαν καταφέρει. Ο Αλ Γκορ αγκάλιασε την Κριστίνα Φιγκέρες του ΟΗΕ, η οποία κρατούσε τον Μπαν Κι Μουν, με τον γ.γ. του Οργανισμού να χαμογελά ανακουφισμένος. Δικηγόροι έριχναν φιλικά χτυπήματα στην πλάτη διπλωματών, στελέχη μη κερδοσκοπικών οργανισμών έκαναν «high five» με τους φρουρούς, ενώ οι δημοσιογράφοι σφύριζαν και επευφημούσαν.
Αυτή ήταν η κατάληξη των συζητήσεων που ξεκίνησαν πριν από δύο εβδομάδες στο Παρίσι, για μία νέα συμφωνία για το κλίμα, μετά από μακρά περίοδο αποτυχιών. Βέβαια, για αρκετούς εκτός του συνεδριακού χώρου, η συμφωνία παρότι καλοδεχούμενη, δεν ήταν αρκετή, καθώς- μεταξύ άλλων- δεν δεσμεύει νομικά τις χώρες.
Ακόμη κι έτσι όμως, υπήρξε μία συμφωνία. Μετά από τη διπλωματική καταστροφή της συνόδου του 2009 στην Κοπεγχάγη, το έδαφος είχε προετοιμαστεί πριν αρχίσουν οι εργασίες στο Παρίσι. Η Κίνα, η Ινδία και οι ΗΠΑ, οι τρεις χώρες που προκαλούν τη μεγαλύτερη μόλυνση, ήθελαν συμφωνία, 186 χώρες είχαν προσφερθεί να μειώσουν τις εκπομπές ρύπων, οι Γάλλοι διπλωμάτες είχαν περάσει ένα χρόνο συζητώντας με τα βασικά κράτη, πακέτα βοήθειας για τους πιο αδύναμους ήταν έτοιμα, ενώ ο Μπαράκ Ομπάμα είχε συναντήσει τον Κινέζο πρόεδρο Σι Ζινπίνγκ.
Οι διαφωνίες
Στα παρασκήνια όμως, τα επιχειρήματα μαίνονταν καθώς οι πλούσιες χώρες κοντράρονταν με αναδυόμενα κράτη όπως η Ινδία, η Κίνα, η Βραζιλία και η Ν. Αφρική, για τα χρήματα, τη νομική ευθύνη, τις αποζημιώσεις και το πώς η μείωση των ρύπων θα πιστοποιείται. Οι φτωχές χώρες πίεζαν το κείμενο της συμφωνίας να θέτει όριο αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμούς Κελσίου.
Μετά από τις δύο πρώτες νύχτες πολιτικών συζητήσεων, χωρίς να έχει γίνει η αναμενόμενη σημαντική πρόοδος, ετοιμάστηκε ένα δεύτερο κείμενο. Την Τετάρτη υπήρξαν τα πρώτα σημάδια ότι οι συζητήσεις ήταν σε στασιμότητα και ότι προέκυπταν μεγάλες διαφορές μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών. Οι ΗΠΑ αντιστέκονταν στο ζήτημα της όποιας νομικά δεσμευτικής οικονομικής υποχρέωσης, οι Κινέζοι απέρριπταν ότι απάλλασσε οικονομικά τις πλούσιες χώρες.
Το κόλπο των ΗΠΑ και ΕΕ
Την Πέμπτη, οι ΗΠΑ και η ΕΕ «έπαιξαν» το χαρτί που ετοίμαζαν για μήνες. Ηξεραν ότι οι ισχυρές αναπτυσσόμενες οικονομίες θα αντιδρούσαν. Χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία αντιστέκονταν στη μείωση των δικών τους ρύπων αν δεν έκαναν μεγαλύτερες μειώσεις οι ΗΠΑ και άλλες πλούσιες χώρες.
Ο τρόπος για να λυθεί αυτό, ήταν ο διαχωρισμός του «βασικού γκρουπ», δηλαδή της Κίνας, της Ινδίας, της Βραζιλίας και της Νότιας Αφρικής, από τις υπόλοιπες αναπτυσσόμενες χώρες. Το πλάνο περιελάμβανε τον Τόνι ντε Μπρουμ, τον χαρισματικό υπουργό Εξωτερικών των Νησιών Μάρσαλ, από τον οποίο ζητήθηκε να σχηματίσει ένα «συνασπισμό υψηλής φιλοδοξίας», φτωχών και πλούσιων χωρών, που ήθελαν το όριο των 1,5 βαθμών Κελσίου στη θερμοκρασία.
Οταν αυτός ο συνασπισμός βρέθηκε επί σκηνής την Παρασκευή, ισχυρίστηκε ότι εκπροσωπούσε 90 χώρες, που όλες τους υποστήριζαν τον στόχο των ;,5 βαθμών Κελσίου στη θερμοκρασία και έναν μακροπρόθεσμο στόχο απο-ανθρακοποίησης της οικονομίας.
Στην πραγματικότητα, γράφει ο Guardian, δεν ήταν ξεκάθαρο από πού προερχόταν ο συνασπισμός. Σε αντίθεση με τα επίσημα μπλοκ των συζητήσεων, τα μέλη του δεν διαπραγματεύτηκαν ως ομάδα. Οταν πιέστηκε ο ντε Μπρουμ, δεν μπορούσε καν να υπολογίσει πόσα μέλη είχε ο συνασπισμός.
Οι διαπραγματευτές από το Μπαγκλαντές και μικρές νησιωτικές χώρες το χαρακτήρισαν όλο αυτό ένα κόλπο. Η Κίνα το αποκάλεσε ανούσιο. Αλλοι είπαν ότι ήταν ένας τρόπος να κρυφτούν οι πλούσιες χώρες πίσω από τους φτωχούς. Αλλά είχε αποτέλεσμα, επιτρέποντας σε περισσότερες από 90 χώρες να ισχυριστούν ότι όποιος δεν ήταν μαζί τους δεν ήταν φιλόδοξος.
Τις ώρες που ακολούθησαν, η Χιλή, η Ελβετία, η Ισλανδία, η Βραζιλία και η Αυστραλία συντάχθηκαν με τον συνασπισμό. Αυτό που έως τότε ήταν μία φαντασιόπληκτη φιλοδοξία, το όριο των 1,5 βαθμών στη θερμοκρασία, τώρα βρισκόταν στην ατζέντα του ΟΗΕ.
Η μεγάλη κόντρα
Ομως, το μεγάλο σημείο τριβής αποδείχθηκε ότι δεν ήταν η θερμοκρασία, αλλά η κατοχυρωμένη αρχή από την αρχική σύμβαση για το κλίμα του ΟΗΕ, ότι οι πλούσιες χώρες- επειδή αυτές προκάλεσαν το πρόβλημα- έχουν τη νομική υποχρέωση να μειώσουν τις εκπομπές ρύπων σε μεγαλύτερο ποσοστό από τις φτωχές χώρες και να τις βοηθήσουν να προσαρμοστούν. Ακόμη και το βράδυ της Παρασκευής, η Κίνα, η Ινδία και άλλες χώρες έλεγαν ότι η συμφωνία είναι αβέβαιη εκτός αν περιέχει μία διαφοροποίηση για κάθε περιοχή.
Η δεύτερη μεγάλη μάχη ξέσπασε τις πρώτες ώρες της Παρασκευής, όταν το μπλοκ υπό τη Σαουδική Αραβία και τη Βενεζουέλα άρχισαν να αντιδρά στο προσχέδιο που είχαν δώσει οι Γάλλοι. Οι Σαουδάραβες απαιτούσαν οι διαπραγματευτές να θέσουν όποια αναφορά στο στόχο για τη θερμοκρασία κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου, ενώ η Κίνα αντιδρούσε στην ιδέα των πενταετών αναθεωρήσεων στους στόχους των εκπομπών ρύπων. Η Ρωσία τόνιζε ότι ο στόχος των 1,5 βαθμών Κελσίου δεν υποστηρίζεται από την επιστήμη. Η Βολιβία απαιτούσε οι εκπομπές ρύπων να περικοπούν με βάση την ιστορική ευθύνη της κάθε χώρας για την κλιματική αλλαγή.
Η κατάσταση φαινόταν καταστροφική, όταν ο Τζον Κέρι πήρε το μικρόφωνο, δηλώνοντας ότι το προσχέδιο είχε πάει όσο πιο μακριά μπορούσε στο θέμα της διαφοροποίησης. «Αν πάμε πιο μακριά, η όλη συμφωνία θα καταστραφεί», προειδοποίησε.
Εως το πρωί του Σαββάτου, η γαλλική προεδρία πηγαινοερχόταν μεταξύ ομάδων χωρών, σε μία φρενήρη αναζήτηση συμβιβασμών. Στις 5.30 το πρωί, άρχισε να καταρτίζει μία συμφωνία σε μορφή τελεσίγραφου, που σήμαινε ότι όλες οι χώρες θα έπρεπε να εγκαταλείψουν κάποιες «κόκκινες» γραμμές. Καμία δεν θα έπαιρνε όλα όσα ζητούσε, αλλά και καμία δεν θα τα έχανε όλα. Και φάνηκε ότι ο κόσμος άρχισε να κινείται προς την ίδια κατεύθυνση.