«Μπορεί να είναι ήδη αργά» για τις οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου, επισημαίνει σε άρθρο του στη Deutsche Welle o Βόλφγκανγκ Στρέεκ, διευθυντής του Ινστιτούτου Μαξ Πλάνκ για τη μελέτη των Κοινωνιών.
Σύμφωνα με τον Στρέεκ, για την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ελλάδα, «το ζήτημα δεν ήταν τα διάφορα πακέτα ανάπτυξης που κατά καιρούς δημιουργήθηκαν για να τις στηρίξουν -ίσα ίσα η είσοδός τους στην ΟΝΕ, τις οδήγησε στις μεγαλύτερες αγορές κεφαλαίων».
«Πράγματι, το 2008, οι χώρες της Ιβηρικής έτρεχαν με αλματώδη ανάπτυξη ενώ αντίθετα η Γερμανία υπέφερε από μεγάλη ανεργία. Το ζήτημα δεν ήταν οι πόροι αλλά το που κατευθύνθηκαν- και δυστυχώς διοχετεύθηκαν σε λάθος κανάλια», συμπληρώνει.
«Καμία ανάπτυξη χωρίς πατριωτική εγχώρια επιχειρηματική τάξη»
Το σημείο, ωστόσο, που εστιάζει την προσοχή του ο Γερμανός καθηγητής είναι αυτό της εγχώριας τάξης επιχειρηματιών και της βούλησης που έχουν ώστε να επενδύσουν στις εγχώριες οικονομίες.
«Ακόμα και αν ισχύουν οι ιδανικότερες μακροοικονομικές συνθήκες, ακόμα και αν υπάρχει η μεγαλύτερη δυνατή στήριξη, αν δεν υπάρχει μια εγχώρια επιχειρηματική τάξη που θα επενδύσει, τότε δεν θα έρθει ποτέ η ανάπτυξη». Ωστόσο διαχωρίζει από τα υπόλοιπα «γουρουνάκια» την Ιρλανδία λόγω της αγγλοφωνίας και της διασποράς της.
Ο Στρέεκ αναφέρει ότι σε όλες τις χώρες της Μεσογείου υπάρχει αυτή η επιχειρηματική τάξη που μπορεί να φέρει εις πέρας αυτό τον σκοπό. Το πρόβλημα που αναδεικνύεται είναι ότι οι επιχειρηματίες δεν επιθυμούν να επενδύσουν στις χώρες προέλευσής τους εν μέρει λόγω της ελευθερίας κίνησης που τους προσφέρει η ευρωπαϊκή κοινή αγορά. «Τα κατά καιρούς πακέτα που έχουν δοθεί σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία επιβεβαιώνουν την αδυναμία των χωρών αυτών να φορολογήσουν τα υψηλά εισοδηματικά κλιμάκια», τονίζει.
Ο λόγος πίσω από αυτή τη διαπίστωση συνδέεται άμεσα, κατά τον Γερμανό καθηγητή, με τις δικτατορίες που οι τρεις χώρες βίωσαν: και οι τρεις χώρες, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας άφησαν τις ημιφεουδαρχικές οικονομικές ελίτ ανέπαφες σε μια προσπάθεια εθνικής συμφιλίωσης. Με αυτόν τον τρόπο δεν έδωσαν το χώρο σε μια νέα αναδυόμενη επιχειρηματική τάξη «απαλλοτριώνοντας» τις παλαιές ελίτ.
Τι γίνεται όμως με την Ιταλία; «Πρόκειται για δύο χώρες», επισημαίνει ο Στρεκτ. «Το βόρειο τμήμα δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από την Αυστρία, τη Γερμανία ή την Ελβετία. Το νότιο όμως τμήμα της χώρας είναι τυπικά μεσογειακό, με αρκετές ομοιότητες με την Ελλάδα και την Ισπανία».
«Τα κοινωνικά μοντέλα έμειναν ανέπαφα»
Υπάρχει όμως διέξοδος για την κρίση στον ευρωπαϊκό νότο; «Όλα όσα συμβαίνουν θα είναι χωρίς αποτέλεσμα εξαιτίας ενός αρχαϊκού, προ-καπιταλιστικού κοινωνικού μοντέλου που για πολιτικούς λόγους αφέθηκε ουσιαστικά αμετάβλητο. Αυτό που βλέπουμε να συμβαίνει σήμερα στην Ιταλία, με το Βορρά να αρνείται πλέον να πληρώσει για το Νότο, είναι μια προτύπωση αυτού που συμβαίνει πλέον σε ευρωπαϊκό επίπεδο».
Ο Στρέεκ μας καλεί να θυμηθούμε ότι μέχρι την είσοδο των μεσογειακών χωρών στην τότε ΕΟΚ, ο Ιταλικός Νότος επιδοτείτο από τα χρήματα του κοινού ταμείου προκειμένου να αναπτυχθεί. Η διεύρυνση της Κοινότητας, έφερε νέους παίκτες που ζητούσαν βοήθεια και σαν αποτέλεσμα η ιδιότυπη σχέση του Ιταλικού βορρά με το νότο διαλύθηκε.
Γιατί συνέβη αυτό; Η οικονομική ανάπτυξη κατά τον Στρέεκ δεν αφορά μόνο την μακροοικονομία, αλλά και τις κοινωνικές δομές. «Οι μεσογειακές χώρες έχουν χάσει την ευκαιρία να αποκτήσουν ταξική δομή που να ευνοεί την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας», επισημαίνει.
«Τα σχέδια ανάπτυξης θα μένουν πάντα σχέδια»
«Τώρα μπορεί να είναι πολύ αργά, τόσο γιατί τα ήδη υπάρχοντα χρήματα μπορούν να φύγουν εύκολα από τις μεσογειακές χώρες, αλλά και γιατί το να χτίσεις ανταγωνιστικότητα είναι κάτι πολύ χρονοβόρο. Ίσως όταν η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα εξήλθαν των δικτατοριών, έπρεπε να είχαν απορρίψει τις σοσιαλδημοκρατικές συνταγές που προσφέρονταν από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα», αναφέρει χαρακτηριστικά στο άρθρο.
Ο λόγος που το διεθνές σύστημα ήθελε τις τρεις χώρες εντός ΕΟΚ ήταν τμήμα της πολιτικής της «ανάσχεσης»: η ήπια προσαρμογή και φιλελευθεροποίηση θα μείωνε την επιρροή του ευρωκομμουνισμού και θα εγγυάτο τη σταθερότητα.
Που καταλήγουμε λοιπόν; Λόγω της μη μετάβασης, η Γαλλία και η Γερμανία καλούνται να πληρώνουν ες αεί τα διάφορα «σχέδια για ανάπτυξη» τα οποία κατά τον Στεεντ είναι καταδικασμένα να παραμένουν πάντα σχέδια.