Η Μαστίχα είναι ένα μοναδικό προϊόν που παράγεται αποκλειστικά στις νότιες περιοχές της Χίου, στα λεγόμενα «Μαστιχοχώρια». Εκεί ευδοκιμεί και καλλιεργείται μία ιδιαίτερη ποικιλία σχίνου. Ο μαστιχοφόρος σχίνος (Pistacia lentiscus var. Chia) παράγει την πιο εκλεκτή και ξεχωριστή για τις θεραπευτικές της δράσεις φυσική Μαστίχα.
Ο συνδυασμός της ποικιλίας του δένδρου, του εδάφους, του μικροκλίματος, της τοπολογίας και του ανάγλυφου της περιοχής, αποτελούν το «μυστικό» για τη μοναδικότητα που διαθέτει αυτή η μικρή γωνιά του πλανήτη. Είναι η ρητινώδη έκκριση του μαστιχόδενδρου, ενός αειθαλούς δένδρου που ζει μέχρι και 150 χρόνια, κάτι που σημαίνει ότι εκπαιδεύει μέχρι και πέντε γενιές ανθρώπων.
- Η συγκομιδή
Εκκρίνεται από επιφανειακές τομές που πραγματοποιούνται στον κορμό και στα κλαδιά του δέντρου με αιχμηρά εργαλεία και στάζει υπό τη μορφή δακρύων. Κατά την έκκρισή της έχει τη μορφή κολλώδους και διαυγούς υγρού που στερεοποιείται σε ακανόνιστα σχήματα μετά την πάροδο 15-20 ημερών. Η μορφή της, αφού στερεοποιηθεί, είναι κρυσταλλική και ενώ η αρχική της γεύση είναι πικρή, αφήνει στο τέλος ένα ιδιαίτερο άρωμα που της προσδίδει μοναδικότητα. Η Μαστίχα Xίου αναγνωρίστηκε από τα αρχαία χρόνια, τόσο για το ιδιαίτερο άρωμα της, όσο και για τις θεραπευτικές της ιδιότητες. Έχει καταγραφεί ως η πρώτη φυσική τσίκλα. Τη χρησιμοποιούσαν ακόμη στην κοσμετολογία για τον καθαρισμό προσώπου και του σώματος και συμμετέχει ως δραστικό συστατικό σε μια σειρά από φαρμακευτικές συνταγές, γιατροσόφια και μαντζούνια.
- Η διαδικασία της μαστιχοκαλλιέργειας
Από το 1997, η Μαστίχα Χίου έχει χαρακτηρισθεί Προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το 2002 με βασικό μέτοχο την Ενωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου σχεδιάστηκε η εταιρία στην Αθήνα ως εργαλείο επικοινωνίας, προβολής και προώθησης της μαστίχας, σε όλο τον κόσμο. Ο Γιάννης Μανδάλας (Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας), που ασχολείται με τη χιώτικη Μαστίχα από το 2001, μας μιλάει για το ξεχωριστό προϊόν της Χίου. «Οι παραγωγοί κάθε καλοκαίρι αφού καθαρίσουν την περιοχή ρίχνουν ένα ασβεστόχωμα κάτω από το δέντρο, το οποίο λειτουργεί σαν επιφάνεια υποδοχής της μαστίχας η οποία θα πέσει από τα κλαδιά και τον κορμό του δέντρου. Και ακολουθεί η πιο επίπονη διαδικασία της μαστιχοκαλλιέργειας που είναι το κέντημα του δέντρου, το «κέντος» όπως παραδοσιακά λέγεται. Σε μία περίοδο ενός μήνα θα κεντήσουν 2- 3 φορές, δηλαδή θα ανοίξουν τρύπες στο κορμό και στα κλαδιά του δέντρου με σκοπό να διευκολύνουν το δέντρο να αποβάλει τη ρητίνη η οποία κυκλοφορεί μέσα τους. Ουσιαστικά παίρνουν τους χυμούς του δέντρου.
- Ιδιότητες
«Αυτό είναι η Μαστίχα» αναφέρει ο κ. Μανδάλας. «Είναι μία ρητίνη, η οποία είναι ο χυμός τους μαστιχόδεντρου. Θα γίνουν 15 με 30 πληγές ανά δέντρο, ανάλογα με το μέγεθός του και από τα μέσα Αυγούστου ακολουθεί η συλλογή της μαστίχας». Όπως επισημαίνει, «πολύ δύσκολα θα βρούμε άλλο φυσικό γεωργικό προϊόν στο πλανήτη να έχει τόσα πολλά χαρίσματα και ιδιότητες. Η Μαστίχα έχει αντιμικροβιοτική, αντιφλεγμονώδη και αντιβακτηριακή δράση, ιδιότητες που χαρίζουν ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών εφαρμογών. Τη συναντάμε ως πρώτη ύλη στη ζαχαροπλαστική, τη μαγειρική, την ποτοποιία, την κοσμητολογία, αλλά και τη φαρμακευτική βιομηχανία».
«Ως προς τις χρήσεις της, η Μαστίχα θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με ένα άλλο φυσικό προϊόν, τη βανίλια», συμπληρώνει ο κ. Μανδάλας. «Λόγω όμως της φαρμακευτικής της διάσταση η μαστίχα υπερισχύει». Στις 7 Αυγούστου 2015 στο Λονδίνο η μονογραφία της Μαστίχας άλλαξε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και καταχωρήθηκε ως «παραδοσιακό φυσικό φάρμακο φυτικής προέλευσης». «Αυτό απελευθερώνει δυνάμεις» τονίζει ο κ. Μανδάλας. «Σε συνεργασία πάντα με την Ενωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου αναπτύσσουμε μία νέα σειρά προϊόντων με τις οποίες θα προσπαθήσουμε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες των καταναλωτών ανά τον κόσμο. Οσοι αντιμετωπίζουν προβλήματα δυσπεψίας ή δερματικές φλεγμονές και προβλήματα επούλωσης πληγών κάνουν χρήση φυσικών σκευασμάτων με βάση την μαστίχα».
- Το ταξίδι της στις 5 Ηπείρους
Σήμερα η Μαστίχα ταξιδεύει και στις πέντε ηπείρους αφήνοντας πίσω της άρωμα Ελλάδα με διαφορετικές όμως χρήσεις. Η εδραίωση στην αγορά της Σαουδικής Αραβίας είναι ένα στοίχημα που φαίνεται πως έχει κερδηθεί. Εκεί μάλιστα τη χρησιμοποιούν για να αρωματίζουν τα ρούχα που φοράνε και τους χώρους που διαμένουν. Σε πολλά κράτη πιστεύεται ότι είναι δείγμα καλοτυχίας γι’ αυτό και θυμιατίζουν στους γάμους. Σύμφωνα με τον κ. Μανδάλα «η Σαουδική Aραβία καταναλώνει τη μεγαλύτερη ποσότητα, ενώ στην Τουρκία, τη Συρία, τη Κύπρο, τον Λίβανο και το Ισραήλ χρησιμοποιείται στη μαγειρική, τη ζαχαροπλαστική και την αρτοποιία. Στις χώρες του Κόλπου και της Β. Αφρικής, η Μαστίχα χρησιμοποιείται ποικιλοτρόπως σε φαγητά όπως το ρύζι ή ακόμα και στην ψαρόσουπα. Στην Αμερική εξάγονται παραδοσιακά περίπου 10 τόνοι και οι πελάτες είναι αυστηρά φαρμακοβιομηχανίες. Εκεί παράγουν τρία πράγματα με κύριο συστατικό τη μαστίχα: συμπληρώματα διατροφής, χειρουργικά νήματα και επιθέματα για εγκαύματα. Στη Ν. Κορέα και την Ιαπωνία εξάγεται κυρίως για προϊόντα στοματικής υγιεινής και δευτερευόντως για συμπληρώματα διατροφής».