Αναλυτική πρόταση για την αλλαγή του εκλογικού νόμου και την καθιέρωση νέου που βασίζεται, κυρίως στο γερμανικό εκλογικό σύστημα, έδωσε στη δημοσιότητα το Ποτάμι.
Η παρουσίαση της πρότασης έγινε σε εκδήλωση στο Ζάππειο.
Το σημερινό εκλογικό σύστημα, υποστηρίζει το Ποτάμι, ευθύνεται για πολλές από τις παθογένειες της πολιτικής ζωής, όπως το υπερβολικό bonus (50 εδρών) στο πρώτο κόμμα, η μη παροχή συναίνεσης και τη διαμόρφωση πλειοψηφιών, η διατήρηση των μεγάλων εκλογικών περιφερειών, η επικράτηση της επωνυμίας έναντι της ικανότητας, η διαμόρφωση και διατήρηση πελατειακών δικτύων και η εξάρτηση απ' αυτά, καθώς και η δυσμενής μεταχείριση των συνασπισμών απέναντι σε μεμονωμένα κόμματα, ως προς την απονομή του εκλογικού πριμ των 50 εδρών, αφού ένας συνασπισμός με 51% παίρνει με τον ισχύοντα νόμο λιγότερες έδρες από ένα μεμονωμένο κόμμα με 35%.
Η πρόταση του Ποταμιού περιλαμβάνει:
- Τη μείωση του αριθμού των βουλευτών κατά 45. Από τους 300 που είναι σήμερα, θα εκλέγονται 250 στην Ελλάδα και 5 από τους Έλληνες του εξωτερικού.
- Καθιερώνεται η λεγόμενη «διπλή ψήφος». Δηλαδή, η πρώτη ψήφος αφορά σε μονοεδρική περιοχή, όπου σε ενιαίο ψηφοδέλτιο αναγράφονται τα ονόματα των υποψηφίων βουλευτών και δίπλα το όνομα του κόμματος το οποίο εκπροσωπούν. Ο εκλογέας βάζει σταυρό στον υποψήφιο της προτίμησής του. Η ψήφος αυτή μετράει μόνο για την εκλογή στην μονοεδρική περιφέρεια. Η δεύτερη ψήφος αφορά σε πολυεδρική (ευρεία) περιφέρεια, ο εκλογέας επιλέγει το ψηφοδέλτιο του κόμματος που επιθυμεί, δίχως να βάλει σταυρό. Η εκλογή γίνεται με βάση τη σειρά της λίστας. Η δεύτερη αυτή ψήφος είναι η αποφασιστική και κρίσιμη ψήφος. Αυτή, δηλαδή, που καθορίζει τον αριθμό των εδρών που θα λάβει κάθε κόμμα στη επικράτεια.
Το πλεονέκτημα της διπλής ψήφου, σύμφωνα με το Ποτάμι, είναι ότι με αυτό τον τρόπο ο ψηφοφόρος έχει τη δυνατότητα να ψηφίσει τον υποψήφιο που επιθυμεί στη μονοεδρική, ακόμη και αν ανήκει σε άλλο κόμμα από αυτό που ψηφίζει στην ευρεία περιφέρεια και να επιλέξει για την επικράτεια το κόμμα που επιθυμεί.
- Παραμένει το όριο του 3% για να μπει ένα κόμμα στη Βουλή
- Οι βουλευτές εκλέγονται ως εξής: 140 σε μονοεδρικές περιφέρειες και 110 από λίστες σε ευρείες περιφέρειες. Οι περιφέρεις είναι οι 7 διοικητικές περιφέρειες της χώρας: 1) Αττική, 2) Πελοπόννησος-Δυτική Ελλάδα-Ιόνια Νησιά, 3) Ήπειρος-Δυτική Μακεδονία, 4) Μακεδονία-Θράκη, 5) Θεσσαλία-Στερεά Ελλάδα, 6) Νησιά του Αιγαίου, 7) Κρήτη. Η διαίρεση της χώρας σε μονοεδρικές περιφέρειες γίνεται από ειδική επιτροπή του υπουργείου Εσωτερικών, με τη συμμετοχή εκπροσώπων των κοινοβουλευτικών κομμάτων και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Για τον ορισμό των μονοεδρικών, εκτός από τα πληθυσμιακά κριτήρια, λαμβάνονται υπόψη οι όροι γεωγραφικής συνέχειας και διοικητικής διαίρεσης, ώστε να εκπροσωπούνται όλοι οι νομοί.
- Το bonus των 50 εδρών καταργείται. Αντ΄ αυτού το πρώτο κόμμα λαμβάνει bonus μισή έδρα για κάθε εκλογική μονάδα (π.χ. 18 έδρες για 36%) των ψήφων.
Ως προς τον τρόπο κατανομής των εδρών, οι έδρες των ευρέων περιφερειών κατανέμονται αναλογικά, αφού αφαιρεθεί το bonus και ο αριθμός των εδρών που έχουν κατακυρωθεί στις μονοεδρικές περιφέρειες.
- Δίνεται η δυνατότητα ψήφου και εκλογής 5 βουλευτών από τους Έλληνες του εξωτερικού.
Σύμφωνα με το Ποτάμι, το νέο εκλογικό σύστημα δεν οδηγεί απλώς σε αλλαγή του τρόπου εκλογής των βουλευτών ή των όρων σχηματισμού κυβέρνησης, αλλά η υιοθέτησή του θα συνιστά τη μεγαλύτερη τομή που έχει γίνει στο πολιτικό σύστημα, μετά τη Μεταπολίτευση. Πρόκειται για μια επανεκκίνηση του πολιτικού συστήματος, αφού θα αλλάξει ριζικά τον τρόπο έκφρασης της βούλησης των πολιτών, αλλά και τον τρόπο διαμόρφωσης των συσχετισμών των πολιτικών δυνάμεων, ενισχύοντας σημαντικά τη λειτουργία της δημοκρατίας στη χώρα.
Όπως αναφέρει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα του νέου συστήματος, σύμφωνα με το Ποτάμι είναι τα εξής: Η διπλή ψήφος, αποτελεί εγγύηση αξιοκρατίας και δημοκρατίας, δεν εκβιάζεται ο ψηφοφόρος, συμμετέχει και δεν απέχει, οι περιφέρειες γίνονται μικρότερες περιφέρειες και έτσι δίνεται χτύπημα στη διαπλοκή, οι εκλογές κοστίζουν λιγότερο και θα αντιπροσωπεύει περισσότερους, δίνεται για πρώτη φορά ψήφος στην ομογένεια, ενώ ενισχύεται η εσωκομματική δημοκρατία.
Προσωπικότητες από ένα ευρύτερο προοδευτικό φάσμα έδωσαν το «παρών» στο Ζάππειο, στην εκδήλωση της Επιτροπής Διαλόγου του Ποταμιού όπου παρουσιάστηκε η πρόταση του Κινήματος για έναν νέο εκλογικό νόμο.
Παρόντες στην κατάμεστη αίθουσα του Ζαππείου ήταν, μεταξύ άλλων, οι Τάσος Γιαννίτσης, Παρασκευάς Αυγερινός, Γιάννης Πανούσης, Στράτος Φαναράς, Ηλίας Νικολακόπουλος, Σώτη Τριανταφύλλου, Δημοσθένης Κούρτοβικ, Πέτρος Κουναλάκης, Δημήτρης Ψυχογιός, Αντώνης Βγόντζας, Στρατής Στρατήγης, Βασίλης Πουλαντζάς, Θανάσης Διαμαντόπουλος όπως επίσης όλοι οι βουλευτές του Ποταμιού καθώς και ο ευρωβουλευτής του Ποταμιού Γιώργος Γραμματικάκης.
Η βραδιά ξεκίνησε με τον χαιρετισμό που απηύθυνε ο Γιάννης Μεϊμάρογλου, Επικεφαλής της Συντονιστικής Επιτροπής Διαλόγου του Ποταμιού, ο οποίος αφού ευχαρίστησε τους παρευρισκομένους για την ανταπόκριση τους ανέφερε ότι «Η αλλαγή του εκλογικού νόμου αυτή τη στιγμή, είναι η απαραίτητη και προαπαιτούμενη θεσμική μεταρρύθμιση που θα συμβάλλει στην εξυγίανση του πολιτικού συστήματος». Η εναρκτήρια ομιλία έγινε από τον πρώην Πρωθυπουργό Παναγιώτη Πικραμμένο, ο οποίος ανέφερε χαρακτηριστικά: «Το εκλογικό σύστημα, δεν είναι απλά τεχνική υπόθεση είναι η βασική συνισταμένη του πολιτικού συστήματος. Δεν καθορίζει μόνο τη δύναμη των κομμάτων και κατ’ επέκταση τη σύνθεση της κυβέρνησης. Ρυθμίζει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η Δημοκρατία», ενώ συνέχισε την τοποθέτηση του λέγοντας: «Πίσω λοιπόν από τις σημαντικές αδυναμίες στον τρόπο λειτουργίας του πολιτικού συστήματος κι εν τέλει της ίδιας της Δημοκρατίας, είναι τα προβλήματα του σημερινού εκλογικού συστήματος. Θεωρώ πολύ εύστοχο το σύνθημα της σημερινής εκδήλωσης: Αλλάζουμε το εκλογικό σύστημα-Αλλάζουμε το πολιτικό σύστημα».
Στη συνέχεια πήραν το λόγο ο Χριστόφορος Βερνάρδάκης Αν. Υπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, η Ντόρα Μπακογιάννη, βουλευτής της ΝΔ και ο Μιλτιάδης Παπαϊωάννου, πρώην Υπουργός.
Από την πλευρά του ο κ. Βερναρδάκης, μεταξύ άλλων, ανέφερε «Επιβάλλεται μια αλλαγή του εκλογικού συστήματος προς το αναλογικότερο. Βασική αλλαγή το μπόνους των 50 εδρών. Οι 50 έδρες είναι κάτι ακραίο, είναι υπερβολή, ειδικά όταν έχουμε ένα κόμμα με 19%. Ακόμη και με 27%. Για να αλλάξει το πολιτικό σύστημα, απαραίτητο είναι να αλλάξει ο εκλογικός νόμος».
Στη συνέχεια το λόγο πήρε η κ. Μπακογιάννη τονίζοντας «Το εκλογικό σύστημα είναι ένα από τα θέματα που πρέπει να συζητάμε εν ψυχρώ, όχι εν θερμώ. Έχω υπάρξει βουλευτής και μονοεδρικής και μεγάλης περιφέρειας. Πρέπει να κάνουμε την τομή. Η πεπατημένη είναι να μην αλλάξουμε. Ο ΣΥΡΙΖΑ μόλις έγινε κυβέρνηση ξέχασε την απλή και άδολη αναλογική. Αυτό το διάστημα που κυβέρνηση μπορούσε να ψηφιστεί η κατάργηση του μπόνους των 50 εδρών. Πρέπει να κάνουμε αυτή την τομή. Σίγουρα θα βγάλει νέο πολιτικό προσωπικό. Στην επαρχία ενδιαφέρονται να εκλέξουν έναν άνθρωπο που θα εξυπηρετήσει τα δικά τους συμφέροντα. Στην Α’ Αθήνας εκλέγεσαι από την τηλεόραση».
Ακολούθησε ο κ. Παπαϊωάννου λέγοντας, μεταξύ άλλων «Θεωρούμε ότι αν μειώσουμε τον αριθμό των βουλευτών, μειώνουμε τις δαπάνες του κράτους. Δεν ισχύει αυτό. Δεν μπορεί να είναι κυρίαρχο το θέμα των δαπανών στη λειτουργία της Δημοκρατίας ακόμη και στη σημερινή μας κατάσταση.
Σωστή η πρόταση, έχω την αίσθηση όμως ότι τα κόμματα στην Ελλάδα όσο περνάει ο καιρός γίνονται και πιο αρχηγικά. Για μένα είναι το σημείο κλειδί για να πάμε σε σημαντικότερες αλλαγές. Υπάρχουν παραδόσεις που πρέπει να σεβόμαστε αν θέλουμε να αλλάξουμε το εκλογικό σύστημα, υπάρχουν όμως και νέες συνθήκες. Τρεις ή τέσσερις χώρες έχουν μονοκομματικές κυβερνήσεις άρα το θέμα των συμμαχικών κυβερνήσεων είναι αυτό που κυριαρχεί».
Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης πραγματοποίησε παρέμβαση και ο κ. Παρασκευάς Αυγερινός, αναφέροντας «Θέλουμε να φτιάξουμε ένα εκλογικό σύστημα που απαντά στην ανάγκη και λιγότερο στην επιλογή. Βασικό στοιχείο είναι η κυβερνησιμότητα. Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες προσαρμόζονται σ ΄αυτό. Το δεύτερο στοιχείο είναι η αναλογικότητα. Στην Ευρώπη σήμερα παίζει γύρω στο 94% σε πολύ προχωρημένες χώρες. Πρέπει να βρούμε μια αναλογικότητα όχι στο ποσοστό που άκουσα, πρέπει να πάμε σε αναλογικότητα του 90%. Το τρίτο είναι ότι η εύνοια του πρώτου κόμματος. Το τέταρτο είναι ο πολυκερματισμός, αυτή διάσπαση, όλα στη λογική ότι μπορούν να φτάσουν στο 3%.».
Κλείνοντας την εκδήλωση ο Σταύρος Θεοδωράκης είπε: «Θα απαντήσω στον κ. Αυγερινό και να του πω ότι και εγώ είμαι της άποψης ότι το όριο για την είσοδο των κομμάτων στη Βουλή πρέπει να είναι το 5%. Δυστυχώς όμως για μένα μειοψήφησα στον πολιτικό σχεδιασμό του κινήματος και ως δημοκρατικό κόμμα πήραμε μια συλλογική απόφαση το όριο να είναι το 3%. Το σύνθημα σήμερα θα μπορούσε και θα έπρεπε να ήταν: αλλάζουμε τα κόμματα, αλλάζουμε το εκλογικό σύστημα, αλλάζουμε την πολιτική. Αυτό είναι το δικό μου σύνθημα. Όσο αφορά το πρώτο είναι κάτι που εμείς προσπαθούμε να το κάνουμε: αλλάζουμε το Ποτάμι και νομίζω τον Φλεβάρη με το συνέδριό μας θα το έχουμε κατορθώσει. Η αλλαγή του εκλογικού συστήματος είναι θέμα δικό μας και των συμμάχων μας που θέλουν ένα πιο δίκαιο, αναλογικό και αντιπροσωπευτικό σύστημα. Η αλλαγή της πολιτικής είναι το μεγάλο ζητούμενο της κοινωνίας μας. Γι αυτό προσπαθούμε. Σας ευχαριστώ που ήσασταν απόψε εδώ».
Την παρουσίαση του νέου εκλογικού συστήματος που προτείνει το Ποτάμι έκαναν ο Δημήτρης Τσιόδρας, εκπρόσωπος τύπου του κινήματος και ο Νίκος Μηλαπίδης, διευθυντής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας. Τα επιχειρήματα υπέρ του συστήματος με τις 2 κάλπες που ανέπτυξαν οι εισηγητές του Ποταμιού αλλά και αρκετοί από τους παρευρισκόμενους είναι μεταξύ άλλων τα εξής: