Αν οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 στις ΗΠΑ έπεσαν σαν κεραυνός σε ένα γαλάζιο ουρανό, οι επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου 2015 στο Παρίσι έγιναν σε ένα ευρωπαϊκό τοπίο που ήταν ήδη σκοτεινό από πολλαπλές κρίσεις.
Μέσα σε 15 χρόνια, οι γεωπολιτικές κρίσεις επιδεινώθηκαν και η Ευρώπη βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με μια σειρά στοιχημάτων, που το ένα είναι δυσκολότερο από το άλλο.
Στο τέλος της χρονιάς 2015 όλοι οι δείκτες της Ευρώπης βρίσκονται στο κόκκινο.
1. Η άβυσσος του χρέους
Εδώ και πέντε χρόνια οι χώρες της ευρωζώνης έχουν εμπλακεί σε μια πρωτοφανή κρίση χρέους, αποτέλεσμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Απεφεύχθη η απόλυτη αποτυχία, δηλαδή η διάλυση της ευρωζώνης, αλλά η διαχείριση της περίπτωσης της Ελλάδας απέδειξε τις δομικές αδυναμίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Απέδειξε κυρίως την οικονομική ανισορροπία μεταξύ δύο υπερδυνάμεων της Γηραιάς Ηπείρου, της Γερμανίας και της Γαλλίας. Ολες αυτές οι αδυναμίες δεν έχουν επιλυθεί επ' ουδενί.
2. Το άλυτο προσφυγικό πρόβλημα
Μέσα σε αυτή την Ενωση, η οποία τρώγεται στο εσωτερικό της από ευρωσκεπτικισμό, ξέσπασε η προσφυγική κρίση. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που διογκώνεται εδώ και 2 χρόνια, αλλά οι περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες έκαναν ότι δεν το έβλεπαν. Η προσφυγική κρίση είναι το αποτέλεσμα του πολέμου στη Συρία και της αναρχίας στη Λιβύη, για τα οποία καμία χώρα δεν διαθέτει πρόχειρη μια λύση. Οταν οι πρόσφυγες πνίγονται κατά χιλιάδες στη Μεσόγειο προσπαθώντας να φθάσουν στην Ευρώπη, μέσα στο 2015, είναι ήδη πολύ αργά για να οργανωθούν ορθολογικά οι χώρες.
Τον Οκτώβριο του 2014, 23.000 άτομα διέσχισαν τη Μεσόγειο παράνομα. Τον Οκτώβριο του 2015 ο αριθμός δεκαπλασιάστηκε, καθώς πέρασαν 220.000 άτομα. Η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είναι θεσμικά κατοχυρωμένη, δεν έχει κοινή προσφυγική πολιτική, ούτε κοινό δικαίωμα ασύλου. Η Γερμανία έδειξε θάρρος και άνοιξε τις πόρτες της, χωρίς να ρωτήσει τους εταίρους της, και την ίδια ώρα ζητούσε ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Αποτέλεσμα; Το χάος.
Αυτό το χάος θρέφει δύο αρνητικές δυναμικές: Πρώτον, την άνοδο των λαϊκίστικων και ξενοφοβικών κομμάτων και, δεύτερον, τη δημιουργία ενός μετώπου άρνησης στην κεντρική Ευρώπη. Η αλλαγή κυβέρνησης στην Πολωνία και η άνοδος μιας εθνικιστικής Δεξιάς από τα μέσα Νοεμβρίου αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Μια πραγματική άβυσσος αξιών κάνει την εμφάνισή της.
Παράλληλα, η καγκελάριος Μέρκελ ανησυχεί για την αστάθεια στα Βαλκάνια. Δικαίως κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, γιατί σε αυτή την υπερ-ευαίσθητη περιοχή η προσφυγική πίεση είναι ακόμη δυσκολότερα διαχειρίσιμη.
3. Ο παροξυσμός της τρομοκρατικής απειλής
Με τις τρομοκρατικές επιθέσεις των τζιχαντιστών στις 13 Νοεμβρίου εναντίον του Παρισιού (για δεύτερη φορά μέσα στο 2015), η Γαλλία, στο όνομα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, ζήτησε βοήθεια στον αγώνα εναντίον της τρομοκρατικής οργάνωσης του Ισλαμικού Κράτους. Η έκκλησή του δεν έγινε δεκτή με ενθουσιασμό.
Γιατί και σε αυτό το ζήτημα τα προβλήματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι τεράστια:
- Δεν υπάρχει κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική άμυνας στην Ευρώπη
- Δεν υπάρχουν κοινές υπηρεσίες πληροφοριών
- Δεν υπάρχει κοινή προστασία των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης
Γι' αυτό η κάθε χώρα κατέφυγε στα δικά της μέσα για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Για να προστατευθούν είτε από τους πρόσφυγες είτε από τους τρομοκράτες, οι ευρωπαϊκές χώρες αποκατέστησαν τα εσωτερικά τους σύνορα. Η Συνθήκη Σένγκεν πέθανε, ξαφνικά. Ακόμη και η Σουηδία, η ευρωπαϊκή χώρα που φιλοξένησε τους περισσότερους πρόσφυγες σε σχέση με τον πληθυσμό της, έκλεισε τα σύνορά της.
4. Ο Αμερικανός σύμμαχος
Η Ευρώπη σήμερα δέχεται επίθεση, είναι διχασμένη και δεν διαθέτει τα μέσα για να ανταποκριθεί. Μπορεί να στηριχθεί στον Αμερικανό σύμμαχό της;, διερωτάται η Le Monde. Ρητορικά ή θεωρητικά ναι, απαντά η εφημερίδα. Αλλά στις ΗΠΑ, η προεκλογική εκστρατεία που ξεκίνησαν οι Ρεπουμπλικανοί υποψήφιοι για τις προεδρικές του 2016 έριξε τον πήχυ στο χαμηλότερο σημείο δημαγωγίας και λαϊκισμού. Ο Ντόναλντ Τραμπ, ο πιο δημαγωγός από όλους, ενώ αρχικά εθεωρείτο χαμένος, τώρα δείχνει να είναι κεντρικό πρόσωπο στον δημόσιο διάλογο. Και οι κυβερνήτες στις μισές τουλάχιστον Πολιτείες της Αμερικής βάζουν ως άλλοθι τις επιθέσεις στο Παρίσι για να κλείσουν την πόρτα στους Σύρους πρόσφυγες.
5. Το δύσκολο διπλωματικό παιχνίδι της Συρίας
Οι μεγάλες δυνάμεις που συμμάχησαν -τελικά- εναντίον των τρομοκρατών στη Συρία και το Ιράκ έχουν η καθεμιά τα δικά της, διαφορετικά συμφέροντα. Δυστυχώς, αυτό απεδείχθη με τραγικό τρόπο όταν στις 24 Νοεμβρίου η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό μαχητικό, ανεβάζοντας την ένταση στην περιοχή. Ο Ερντογάν βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο, τόσο για την προσφυγική κρίση όσο και για τη συριακή κρίση, αλλά για τους Ευρωπαίους παραμένει ένας δύσκολος συνομιλής, τουλάχιστον όσο και ο Πούτιν.
Αλλά και η Γαλλία δεν βρίσκεται στα καλύτερά της. Είναι αντιμέτωπη με μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, με ποσοστά ανεργίας στα ύψη, με αντιδημοφιλή πολιτικά στελέχη, με ένα ακροδεξιό κόμμα σε άνοδο, με άνοδο του ισλαμικού φονταμενταλισμού στον μουσουλμανικό της πληθυσμό και με ένα σύστημα αντι-τρομοκρατίας που απέδειξε ότι έχει σοβαρά προβλήματα.
Συνολικά αυτά τα ζητήματα κάνουν σήμερα τη Γαλλία μια προβληματική χώρα, η οποία προστίθεται έτσι στη μακρά λίστα των ευρωπαϊκών χωρών που βρίσκονται στο κόκκινο, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα. Η απάντηση της Ευρώπης σε τόσο πολλά και τόσο σύνθετα ζητήματα αναμένεται.
