Η καλή λογοτεχνία έχει το χάρισμα να βλέπει μακριά, να ψυχανεμίζεται όλα όσα έρχονται, να θέτει ερωτήματα και προβληματισμούς. Στο τελευταίο του μυθιστόρημα, ο Γάλλος συγγραφέας Φρανσουά Βαλεζό μιλάει για έναν νεαρό Γάλλο που εγκαταλείπει οικογένεια, φίλους και συνήθειες για να «μεταμορφωθεί» σ' έναν φανατικό ισλαμιστή.
Η νεαρή Αλίξ μαθαίνει ξαφνικά πως ο ετεροθαλής αδερφός της, που έχει να δει κάμποσο καιρό γιατί εκείνος την αποφεύγει, έγινε ισλαμιστής. Ο Αλμπάν, διδάκτορας μοριακής χημείας, μεγαλωμένος στο Παρίσι, σε μια μάλλον ευκατάστατη οικογένεια, άθρησκος κι εχθρός κάθε εξτρεμισμού, ασπάζεται τον ισλαμισμό και μεταμορφώνεται σε φανατικό μουσουλμάνο. Η Άλιξ, ταλαντούχα συντηρήτρια έργων τέχνης, προσπαθώντας να ξεπεράσει το αρχικό σοκ, ψάχνει να τον βρει, να του μιλήσει, να τον μεταπείσει.
Στην πρώτη τους συνάντηση εκείνος της μιλάει για την δική της «μεταμόρφωση», που ίσως τελικά να μην είναι και πολύ διαφορετική από τη δική του:
«Όλο το σύγχρονο δυτικό πρότυπο είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα, μια προσομοίωση ζωής. Αν μπορείς να πληρώσεις πολλά, τότε έχεις δικαίωμα στην ευτυχία. Αν δεν μπορείς να πληρώσεις, είσαι καταραμένος, ένα απόβρασμα. Θα 'πρεπε να είσαι σε συμφωνία με τον εαυτό σου, να με επιδοκιμάζεις, τουλάχιστον να με καταλαβαίνεις.... Ούτε καν αυτό... Υπάρχει μια μοναδική διαφορά ανάμεσα στη δική σου και τη δική μου μεταστροφή: εγώ πέρασα στο στρατόπεδο των ξεγραμμένων αυτού του κόσμου, ενώ εσύ βρήκες καταφύγιο ανάμεσα σε παλιούς συμπαγείς τοίχους, για να μην βλέπεις πια τίποτα, να μην ακούς τίποτα. Κι όμως, εκεί έξω, στον κόσμο, υπάρχει αναβρασμός, θόρυβος· κι εγώ βρίσκομαι μέσα σε όλα αυτά» της λέει.
Η Άλιξ δεν αργεί να αντιληφθεί ότι ο αδερφός της «δεν δοκιμάζει απλώς μια καινούργια εμπειρία». Η μεταστροφή του Αλμπάν κρύβει κάτι πολύ βαθύτερο. Ο αδερφός της, δεν έχει αλλάξει απλώς όνομα και θρησκεία, έχει αλλάξει ζωή: έχει περάσει από όλα τα στάδια της μύησης και μετά από μια σκληρή στρατιωτική εκπαίδευση είναι έτοιμος για δράση. Ο Αμντελγκρίμ Γιουσέφ είναι ένας νέος τζιχαντιστής που προετοιμάζεται να συμμετάσχει σε ένα μεγάλο, ανατρεπτικό γεγονός το οποίο θα τον κάνει να ξεπεράσει τον εαυτό του και να βρει τη θέση του στην κοινότητα.
Πώς έγινε όλο αυτό; Ποιος είναι υπεύθυνος γι' αυτή τη μεταμόρφωση; Είναι απλός προσηλυτισμός; Τι συμβαίνει μέσα στο κεφάλι του Αλμπάν; Γιατί είναι έτοιμος να σκοτώσει και να σκοτωθεί για τη νέα του θρησκεία; Στην προσπάθειά της να καταλάβει, η Άλιξ, θα κάνει μια μεγάλη βουτιά πίσω στο παρελθόν, σε γεγονότα από καιρό ξεχασμένα. Στην επικίνδυνη όσο και επώδυνη διαδρομή, θα έρθει αντιμέτωπη με τα δικά της πιστεύω και τις δικές της πεποιθήσεις, θα χρειαστεί να εξετάσει από την αρχή τόσο τον δυτικό κόσμο και τις αξίες του όσο και τον κόσμο του Ισλάμ. «Δεν βλέπει τίποτε άλλο πέρα από τη μουσουλμανική πίστη ως συλλογική πρόταση, προκειμένου, σε όλες τις ηπείρους, οι άνθρωποι να ανακουφιστούν από την αδικία και τη ταπείνωση στην οποία τους έχουν καταδικάσει οι κοινωνίες του βόρειου ημισφαιρίου και να τολμήσουν μια κυριαρχία παγκόσμια και αληθινή» σημειώνει κάποια στιγμή στο ημερολόγιό της.
Στις «Μεταμορφώσεις» ο κεντρικός ήρωας είναι ένας νεαρός Γάλλος, που δεν τον έχει απασχολήσει ποτέ το θέμα της θρησκείας (όπως και τους περισσότερους συνομήλικούς του) και δεν έχει δείξει ποτέ κάποια ακραία συμπεριφορά. Αυτός ακριβώς ο «φυσιολογικός» νεαρός γίνεται το νέο αστέρι των εξτρεμιστών, έτοιμος να αναλάβει οποιαδήποτε παράνομη δράση και οποιαδήποτε παράνομη αποστολή. Ο Φρανσουά Βαλεζό αφήνει στην άκρη εύκολους συναισθηματισμούς, ιδεολογικά κλισέ, κοινωνικές προκαταλήψεις και στερεότυπα και, κρατώντας αξιοθαύμαστες ισορροπίες, μας δείχνει πόσο άγριος και πολύπλοκος είναι ο κόσμος στον οποίο ζούμε. Ο συγγραφέας, μέσα από τον σχεδόν παραληρηματικό ύφος της Άλιξ, που καταγράφει τα πάντα στο προσωπικό της ημερολόγιο, μιλάει για την ανησυχητική κατάσταση της σημερινής κοινωνίας, για την κοινωνική, οικονομική, πολιτιστική, ηθική κρίση, για τη ζωή που μοιάζει να μην έχει πια κανένα απολύτως νόημα. «Το Ισλάμ βρίσκεται στο επίκεντρο, πολύ περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη θρησκεία. Η βαρύτητά του σε αναγκάζει να αναλογιστείς γύρω από τον εαυτό σου, από τη ζωή σου, και αυτό μοιάζει αβάσταχτο. Η ύπαρξη των ισλαμιστών αναγκάζει όλο τον κόσμο να σκεφτεί, εδώ που τα λέμε, τι κάνει και τι θέλει, τη στιγμή που κανείς εδώ δεν έχει πια τη διάθεση, ούτε το θάρρος να καθίσει πραγματικά να σκεφτεί», λέει ο Αλμπάν στην αδερφή του.
Οι «Μεταμορφώσεις» είναι ένα από εκείνα τα μυθιστορήματα που θέτουν ερωτήματα χωρίς να δίνουν έτοιμες απαντήσεις. «Μια αξιοθαύμαστη μηχανή αποκρυπτογράφησης της πραγματικότητας» χαρακτήρισε το βιβλίο ο γάλλος συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας Πιέρ Ασσουλίν. Στις «Μεταμορφώσεις» δεν υπάρχουν καλοί και κακοί, δεν υπάρχει άσπρο και μαύρο. Η πραγματικότητα είναι αγρίως περίπλοκη· ο αναγνώστης βρίσκεται μπροστά της, όπως ακριβώς και τα δυο αδέρφια, για να σκεφτεί, να προβληματιστεί, να πάρει αποφάσεις.
INFO
ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ
Συγγραφέας: François Vallejo
Μετάφραση: Γιάννης Στρίγκος
Εκδόσεις Πόλις
Σελ.: 400
