Οι μουσικοί της τζαζ είναι υπερήφανοι για τους αυτοσχεδιασμούς που κάνουν, όταν το συγκρότημά τους παίζει ζωντανά σε μια συναυλία.
Όμως ίσως θα πρέπει να συνηθίσουν στην ιδέα ότι στο μέλλον στη μπάντα τους θα υπάρχει κι ένα βιρτουόζικο σόλο από έναν ασυνήθιστο μουσικό: ένα ρομπότ.
Ένα νέο ερευνητικό πρόγραμμα στις ΗΠΑ, με την ονομασία MUSICA (Musical Improvising Collaborative Agent), φιλοδοξεί να φέρει επί σκηνής μουσικούς και ρομπότ, που θα αλληλεπιδρούν τόσο τέλεια, ώστε να μπορούν να αυτοσχεδιάζουν μαζί. Το έργο έχει ως στόχο να εξερευνήσει νέους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι είναι δυνατό να έλθουν σε διαδραστική επαφή με τα ρομπότ, χωρίς λεκτική επικοινωνία. Η τζαζ, ιδίως όταν περιέχει αυτοσχεδιασμούς, φημίζεται ακριβώς για το γεγονός ότι κάθε μουσικός νιώθει τον άλλο τόσο καλά, ώστε να αντιδρά ενστικτωδώς στο τι μουσική παίζουν οι άλλοι.
«Υπάρχει η επιθυμία για πιο φυσικά είδη επικοινωνίας με τα υπολογιστικά συστήματα, καθώς αυτά γίνονται ολοένα πιο έξυπνα», δήλωσε ο επικεφαλής του προγράμματος Μπεν Γκρόσερ, επίκουρος καθηγητής νέων μέσων στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις, ο οποίος συνεργάζεται με τον Κέλαντ Τόμας, αναπληρωτή καθηγητή μουσικής στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.
Είναι αξιοσημείωτο ότι η σχετική έρευνα χρηματοδοτείται από την πανταχού παρούσα Υπηρεσία Προωθημένων Αμυντικών Ερευνητικών Προγραμμάτων (DARPA) του αμερικανικού Πενταγώνου, αυτήν που είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη πολλών νέων τεχνολογιών και, μεταξύ άλλων, έθεσε τα θεμέλια του διαδικτύου.
Οι αμερικανοί ερευνητές θα δημιουργήσουν μια μεγάλη βάση δεδομένων με τζαζ σόλο από διάφορους μουσικούς και μετά θα βάλουν τους υπολογιστές να αναλύσουν με ειδικό λογισμικό τις ηχογραφήσεις τζαζ συναυλιών, ώστε να διακρίνουν τις διαδικασίες εκείνες που λαμβάνουν χώρα, όταν κάποιος μουσικός αυτοσχεδιάζει. Στη συνέχεια, ένα ρομποτικό σύστημα θα αξιοποιήσει αυτές τις πληροφορίες για να μάθει να κάνει σε πραγματικό χρόνο τους δικούς του μουσικούς αυτοσχεδιασμούς, όταν παίζει μουσική παρέα με ανθρώπους.
Το σύστημα αναμένεται να παραδοθεί στη DARPA έως το καλοκαίρι του 2016. Ο Γκρόσερ παραδέχθηκε ότι «όντως το να προσπαθεί να αναπτύξει κανείς ένα σύστημα που μπορεί να παίξει τζαζ, είναι μια τρελή ιδέα. Εντάξει, δεν θα παίζει σαν τον Μάιλς Ντέηβις, αλλά ακόμη κι αν καταφέρουμε να έχει το επίπεδο ενός μουσικού γυμνασίου, θα έχουμε πραγματικά πετύχει τον στόχο μας».
Σύμφωνα με τους αμερικανούς ερευνητές, «αν βρούμε τα όρια της δημιουργικότητας των υπολογιστών, θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε τη διαφορά με την ανθρώπινη δημιουργικότητα, με τις δικές μας δημιουργικές διαδικασίες». Το συνεχώς ανερχόμενο πεδίο της «υπολογιστικής δημιουργικότητας» (computational creativity) στον τομέα της μουσικής θα αποκτήσει κι ένα νέο εξεδικευμένο περιοδικό στις αρχές του 2016, με τίτλο "Journal of Creative Music Systems" (Περιοδικό Δημιουργικών Μουσικών Συστημάτων).
Σύμφωνα με τον υπεύθυνο του περιοδικού δρα Στίβεν Γιαν, λέκτορα μουσικής στο βρετανικό Πανεπιστήμιο του Χάντερσφιλντ, οι ποπ αστέρες του μελλοντος μπορεί να είναι κομπιούτερ, που θα δημιουργούν τη δική τους μουσική, η οποία θα είναι αδύνατο να την ξεχωρίσει κανείς από την ανθρώπινη.
Αν αυτό όντως συμβεί, θα αποτελέσει πραγματική επανάσταση -και απειλή- για την μουσική βιομηχανία. Διάσημοι τραγουδιστές και ράπερ μπορεί να αντικατασταθούν από υπολογιστικά-ρομποτικά συστήματα, τα οποία θα δημιουργούν εξίσου καλή μουσική και μάλιστα κατά παραγγελία, ανάλογα με τα γούστα της στιγμής για τον κάθε ακροατή. Ο καθένας θα λέει στον υπολογιστή του ότι θέλει ένα κομμάτι διάρκειας τριών λεπτών, που να είναι π.χ. μελαγχολικό ή ρομαντικό και να μοιάζει με ένα συγκεκριμένο τραγούδι που άκουσε προ ημερών.