Το πόρισμα της επιτροπής «σοφών» βρίσκεται στα χέρια της ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης.
Στις 28 σελίδες, όπως ήταν αναμενόμενο, μόνο ευχάριστες προτάσεις και παρατηρήσεις δεν έχει. Ενδεικτικό είναι πως η επιτροπή ξεκινά την αποτίμηση του ασφαλιστικού με την παραδοχή ότι το σύστημα στην Ελλάδα δεν είναι βιώσιμο.
«Η Επιτροπή ανέλαβε το δύσκολο έργο να σχεδιάσει ένα νέο ασφαλιστικό σύστημα. Ένα φιλόδοξο εγχείρημα που έφερε σε πέρας σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Οι επιλογές που διατυπώθηκαν, κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων, ήταν περισσότερες της μιας. Ωστόσο, μετά από ώριμες σταθμίσεις, επήλθε, σε κάποιο βαθμό, σύγκλιση απόψεων. Το πόρισμα δεν έκρυψε την πολυφωνία και τον πλουραλισμό, ενώ παράλληλα απέφυγε τις ωραιοποιήσεις» αναφέρεται στον πρόλογο του πορίσματος.
Εθνικός φορέας κοινωνικής ασφάλισης για όλους -Οι προτάσεις για τα ταμεία
Οι προτάσεις της Επιτροπής Σοφών στο ασφαλιστικό οδηγούν σε ενοποιήσεις ταμείων. Συγκεκριμένα η πρόταση είναι:
Δημιουργία ενός Ταμείου για όλους (ΙΚΑ) στο οποίο θα ενοποιηθούν διοικητικά όλοι οι φορείς κύριας, επικουρικής ασφάλισης και εφάπαξ παροχών (διοικητική ενοποίηση) μετά την ουσιαστική ενοποίηση του υπάρχοντος καθεστώτος. Δεύτερη (αποκλίνουσα) άποψη που κατατέθηκε προβλέπει τρία Ταμεία (μισθωτών, αυτοαπασχολουμένων και αγροτών) και τη διατήρηση της αυτοτέλειας των επικουρικών με ρήτρα ελεγχόμενου ελλείμματος και μίνιμουμ κρατική χρηματοδότηση.
Προτείνεται μεταξύ άλλων:
- Μια νέα επικουρική ασφάλιση με την ίδρυση ενός νέου Ταμείου επικουρικών συντάξεων (πλήρως κεφαλαιοποιητικό)
- Αλλαγές στα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) με ενίσχυση του κοινωνικού τους ρόλου
- "Εκλογίκευση" στις συνταξιοδοτικές δαπάνες με τον "αποχωρισμό" των προνοιακών παροχών από την κοινωνική ασφάλιση που θα μειώσει τη συνταξιοδοτική δαπάνη
- Απλοποίηση του συστήματος
- Θέσπιση ενός καθολικού συνταξιοδοτικού συστήματος που θα στηρίζεται στην αρχή του φορολογουμένου πολίτη
Για το ασφαλιστικό πακέτο η Επιτροπή των Σοφών προτείνει
Τη διεύρυνση της ασφαλιστικής βάσης με 3 κύριες κατευθύνσεις:
- αντιμετώπιση της εισφοροδιαφυγής,
- επιβολή ασφαλιστικών εισφορών σε πρόσθετα εισοδήματα από εργασία που δεν υπάγονται σε ασφαλιστικές κρατήσεις
- αύξηση των απασχολούμενων.
Επισημαίνεται ότι οι συνταξιοδοτικοί νόμοι 3863/10 και 3865/10 δεν ήταν μια ικανοποιητική απάντηση στο πρόβλημα. Η μακροχρόνια βιωσιμότητα θεωρείται ότι απαντήθηκε.
Εκτιμάται ότι η επίτευξη ενός νέου συνταξιοδοτικού αφηγήματος μπορεί να γίνει σε δύο φάσεις :
1. με ένα μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα που θα αποτελέσει το επιστέγασμα των διαχρονικών (και ανεπιτυχών) παραμετρικών μεταρρυθμίσεων, με τη λειτουργική συγχώνευση των Ταμείων και την ομογενοποίηση των διατάξεων για τις εισφορές και τις παροχές του ενιαίου συστήματος. Στο πλαίσιο αυτό θα αναζητηθούν και οι πρόσθετοι πόροι για τη στήριξη των απερχόμενων γενεών, στις οποίες πρέπει να δοθεί η διαβεβαίωση ότι οι περικοπές συντάξεων έχουν πιάσει την οροφή τους.
2. Με την υιοθέτηση ενός νέου συστήματος συντάξεων για τις νέες γενιές, το οποίο θα βασίζεται στην γενική αρχή της ίσης μεταχείρισης των πολιτών τόσο εντός κάθε γενιάς όσο και μεταξύ των γενεών. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με ένα σύστημα που θα προσφέρει μια διαφανή αρχιτεκτονική συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων τύπων αλληλεγγύης. Για να επιτύχει η προτεινόμενη συστημική μεταρρύθμιση απαιτείται η αναζωογόνηση της εμπιστοσύνης των νεότερων γενεών μέσω της αξιόπιστης σύνδεσης εισφορών και δικαιωμάτων.
Εθνική σύνταξη
Τη χορήγηση εθνικής σύνταξης που θα χρηματοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισμό, θα χορηγείται με εισοδηματικά κριτήρια και θα προστατεύει όσους δεν έχουν συνεχή και πλήρη ασφαλιστικό βίο (άτυπες μορφές εργασίας, διαστήματα ανεργίας) για τη διασφάλιση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης. Το ποσό της θα κλιμακώνεται ανάλογα με το ύψος της αναλογικής σύνταξης και τα μέλη της οικογένειας. Π.χ. Θα μειώνεται προοδευτικά όταν αυξάνει η αναλογική και όταν αυξάνει το ατομικό και οικογενειακό εισόδημα του δικαιούχου. Μέλη της Επιτροπής αντιπρότειναν, ωστόσο, να μην ισχύουν εισοδηματικά κριτήρια για την εθνική σύνταξη, να μην αλλάξει ο αναδιανεμητικός χαρακτήρας της κοινωνικής ασφάλισης και να εφαρμοστεί ταχύτερα ο ν. 3863/10 (βασική + αναλογική σύνταξη για όλο τον εργασιακό βίο).
Ενιαίοι κανόνες
Προτείνεται συγχρόνως η ουσιαστική ενοποίηση του υπάρχοντος καθεστώτος κοινωνικής ασφάλισης με θέσπιση ενιαίων κανόνων για παλαιούς και νέους ασφαλισμένους και ανακαθορισμό των συντάξεων των ήδη συνταξιούχων. "Οι ενιαίοι κανόνες είναι αναγκαίοι, γιατί απέναντι στους βασικούς κινδύνους της ζωής πρέπει όλοι οι ασφαλισμένοι να απολαμβάνουν τον ίδιο βαθμό εθνικής/ κοινωνικής αλληλεγγύης. Τυχόν διαφοροποίηση δεν μπορεί παρά να παρεισφρέει σε επίπεδο συμπληρωματικής (επαγγελματικής) προστασίας και να εξαρτάται από μια πρόσθετη εισφοροδοτική προσπάθεια των ασφαλισμένων.
Όσον αφορά στις εισφορές:
- ενιαία ποσοστά εισφορών και βάση υπολογισμού τους:
α) για κύρια σύνταξη,
β) για επικουρική σύνταξη και
γ) για εφάπαξ παροχές, με μόνη διάκριση αυτή σε μισθωτούς και αυτοτελώς απασχολούμενους.
- υποχρέωση για δήλωση των ασφαλιστικών εισφορών όλων των φορέων κύριας, επικουρικής ασφάλισης και εφάπαξ μέσω μιας ενοποιημένης διαδικασίας.
- ανάθεση στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ/ΚΕΑΟ της βεβαίωσης και είσπραξης των ασφαλιστικών εισφορών
Όσον αφορά στις παροχές:
α) Κατάργηση των οριζόντιων περικοπών των συντάξεων διότι υποσκάπτουν την ασφαλιστική συνείδηση, δημιουργούν κίνητρο για εισφοροδιαφυγή και για πρόωρες συνταξιοδοτήσεις, υπονομεύουν το ασφαλιστικό σύστημα.
β) Καθιέρωση ενιαίου τρόπου υπολογισμού της σύνταξης, κύριας και επικουρικής, για παλιούς και νέους ασφαλισμένους, αφού προηγουμένως καθοριστεί με Αναλογιστική Μελέτη το ποσοστό, κατά το οποίο τόσο η κάθε σύνταξη χωριστά, όσο και όλες από κοινού, θα αναπληρώνουν τις αποδοχές του ασφαλισμένου.
γ) Ανακαθορισμός, κατ’ επιταγή των αρχών της συμμετοχικής δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης των γενεών, των συντάξεων των ήδη συνταξιούχων με αναφορά στο νέο, ενιαίο τρόπο υπολογισμού της κύριας και επικουρικής σύνταξης για παλαιούς και νέους ασφαλισμένους.
Τέλος η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος
Μια άλλη ανατροπή έχει σχέση με τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος, καθώς προτείνεται η κατάργησή της και η αντικατάστασή της από ρήτρα ελεγχόμενου ελλείμματος.
Διαβάστε ολόκληρο το πόρισμα ΕΔΩ