Πριν από μερικά χρόνια, πιο συγκεκριμένα τον Ιούνιο του 2011, η διαδικτυακή πύλη για τις ιδέες, τον πολιτισμό και το βιβλίο «Bookpress.gr» είχε κάνει μια δημοσκόπηση που αφορούσε τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής. Οι απαντήσεις που δόθηκαν εκφράζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τη συζήτηση που γίνεται γύρω από την δημιουργική γραφή η οποία τα τελευταία χρόνια γνωρίζει μεγάλη άνθηση και στη χώρα μας, μέσα από το πλήθος των σεμιναρίων που διοργανώνουν εκδοτικοί οίκοι, βιβλιοπωλεία, χώροι πολιτισμού και εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Πρόκειται για μια νέα μόδα που θα περάσει; Είναι μια ανάγκη των βιβλιόφιλων να εκφραστούν διαφορετικά; Μήπως είναι μια αναζήτηση διεξόδου από την κρίση που ταλανίζει τους πάντες; Μια μορφή ψυχοθεραπείας μέσω της γραφής; Ή μήπως πρόκειται για έναν εύκολο τρόπο συγγραφικής και εκδοτικής δικτύωσης; Συγκεντρώσαμε εδώ τις δημοφιλέστερες απαντήσεις στη δημοσκόπηση της «Bookpress» και στη συνέχεια ζητήσαμε από τους υπεύθυνους των σεμιναρίων να τις σχολιάσουν:
Σχολιάζει ο συγγραφέας Μισέλ Φάις
1. Τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής δεν ωφελούν σε τίποτε. Η λογοτεχνική γραφή δεν διδάσκεται
Ωραίοι αφορισμοί. Κατάλληλοι για ασκήσεις δημιουργικής γραφής.
2. Εξαρτάται από τον δάσκαλο. Ο καλός δάσκαλος μπορεί να εμπνεύσει
Και αντιστρόφως. Ο μαθητής να εμπνεύσει τον δάσκαλο. Καθώς πρόκειται για ένα αμφίδρομο παιχνίδι, ένα αφηγηματικό/ψυχικό δούναι λαβείν.
3. Σπουδαίοι συγγραφείς έχουν πάρει μέρος σε σεμινάρια δημιουργικής γραφής
Ενδεχομένως. Το καίριο πάντως είναι ότι έξω, στον αγγλοσαξονικό χώρο πιο συγκεκριμένα, η ενσωμάτωση της δημιουργικής γραφής στο σινάφι (συγγραφείς, πανεπιστήμιο, κριτικοί, εκδότες) γίνεται επί χρόνια ομαλά χωρίς όλον αυτόν τον πυρετό και το άγχος που συναντάμε ενίοτε εδώ.
4. Τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής βοηθούν τους συμμετέχοντες να γίνουν καλύτεροι αναγνώστες
Αναμφίβολα. Ο συγγραφέας, πάνω απ’ όλα, είναι σεσημασμένος αναγνώστης. Κι αν δεν είναι να γίνει. Άβιβλος συγγραφέας δεν νοείται. Γράφοντας μολογάς τα βιβλία που τρως.
5. Τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής καταστρέφουν τα πηγαία ταλέντα, αλλά βοηθούν όσους γράφουν με «συνταγές»
Μα στη γραφή το πηγαίο είναι σκηνοθετημένο. Στα σεμινάρια που κάνω βασική αρχή συνεννόησης είναι ότι σ’ όλα τα μεγάλα κείμενα τα πάντα είναι επινοημένα και κατασκευασμένα, ακόμη και τα πιο κατάσαρκα. Εκεί τείνουμε, εκεί προσβλέπουμε. Όσο για τη λέξη “συνταγές” αφορά τη μαζική λογοτεχνία, τη λογοτεχνία μιας χρήσεως. Θα προτιμούσα να την αντικαταστήσουμε με τη λέξη “κανόνες”. Ναι, κάθε συγγραφέας συγκροτεί κανόνες, τεχνικές και τρόπους για να προχωρήσει στο σκοτάδι της αφήγησης. Αν στην πορεία ξεσκίσει ή αποθεώσει αυτές τις μάσκες, είναι άλλης τάξεως ζήτημα ―έτσι κι αλλιώς όλα στο κείμενο δεν δοκιμάζονται;
6. Τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής κάνουν τους κακούς συγγραφείς μέτριους, τους μέτριους καλούς και τους καλούς καλύτερους
Ας απομαγεύσουμε τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής: δεν σώζουν, ούτε όμως καταστρέφουν κανέναν οιονεί γραφιά. Δεν υπάρχει ούτε μαγικό ραβδάκι, ούτε ο δρόμος του χαμού. Γίνεσαι αυτό που είσαι προορισμένος να γίνεις.
7. Τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής σε βοηθούν να κερδίσεις χρόνο, αλλά δεν σε κάνουν καλύτερο συγγραφέα
Προσωπικά, σ' όσους καθόμαστε γύρω από ένα τραπέζι και μοιραζόμαστε τα μυστικά και τα ψέματα της γραφής, επαναλαμβάνω ότι, κατά βάθος, η γραφή είναι ένα παιχνίδι απώλειας: χρόνου, εαυτού, βεβαιοτήτων… Άρα….
Ο Μισέλ Φάις είναι υπεύθυνος για τα εργαστήρια δημιουργικής γραφής της Σχολής των εκδόσεων Πατάκη.