Για το πόσο δύσκολη είναι μια συμφωνία των πιστωτών με την Ελλάδα, γράφει ο γνωστός αρθρογράφος Wolfgang Munchau.
Ο δημοσιογράφος των Financial Times αναφέρει πως ούτε το πολιτικό σκηνικό στη Γερμανία επιτρέπει αισιοδοξία, ούτε και οι υπόλοιπες χώρες είναι βέβαιο πως θέλουν μια συμφωνία.
Γράφει συγκεκριμένα:
«Θαυμάζω την αίσθηση χιούμορ του Αλέξη Τσίπρα. Με το να αντικαταστήσει το Γιάνη Βαρουφάκη με τον Ευκλείδη Τσακαλώτο, ο Έλληνας πρωθυπουργός αντικατέστησε έναν υποτιθέμενο μαρξιστή οικονομολόγο του Essex με έναν υποτιθέμενο μαρξιστή οικονομολόγο από την Οξφόρδη. Είναι κανείς να εκπλήσσεται, όταν κάποιοι το θεωρούν αυτό ένα λόγο για να είναι αισιόδοξοι...
Από όσα ξέρουμε, ο κ. Τσακαλώτος είναι ένας σκληρός διαπραγματευτής ο οποίος πιστεύει στην ελάφρυνση χρέους ακριβώς όπως και ο προκάτοχός του. Το ίδιο και ο ίδιος ο κ. Τσίπρας. Το κύριο εμπόδιο για μια συμφωνία παραμένει λοιπόν αξεπέραστο: Η Ελλάδα συνεχίζει να λέει όχι στην προηγούμενη συμφωνία και οι Γερμανοί λένε όχι σε οτιδήποτε άλλο. Οι Γερμανοί προφανώς δεν αντικατέστησαν τον υπουργό Οικονομικών τους χτες. Αντιθέτως, το Βερολίνο τη Δευτέρα επιβεβαίωσε την άποψή του, ότι για την ώρα δεν υπάρχει βάση για συμφωνία.
Μια σειρά πολιτικών αλλαγών
Μία νέα συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και των πιστωτών θα απαιτούσε μία σειρά πολιτικών αλλαγών να γίνει ταυτόχρονα τις επόμενες ημέρες. Για αρχή, οι Έλληνες θα έπρεπε να αποδεχτούν ένα πρόγραμμα λιτότηταςκαι δομικές μεταρρυθμίσεις παρόμοιες με αυτές που απέρριψαν στο δημοψήφισμα. Και οι Γερμανοί θα πρέπει να αποδεχτούν μία ελάφρυνση στο χρέος.
Για το πρώτο, μία συμφωνία μπορεί να είναι ευκολότερη τώρα που ο κ. Βαρουφάκης έχει φύγει. Αν συγκρίνετε την τελική προσφορά των πιστωτών, που απορρίφθηκε από το εκλογικό σώμα, με την τελευταία προσφορά της Αθήνας, θα πασχίζατε να εντοπίσετε τις πραγματικές διαφορές τους. Αν όλοι ήθελαν συμφωνία, είμαι σίγουρος ότι μια συμφωνία θα μπορούσε να πακεταριστεί και να πουληθεί στο εσωτερικό της χώρας.
Θέλουν μια συμφωνία;
Το πρόβλημα είναι ότι δεν είμαι πια σίγουρος ότι όλοι οι πιστωτές – ειδικά η Γερμανία - θέλουν ακόμα μία συμφωνία. Στο Βερολίνο, σκληραίνει η άποψη πολλών αξιωματούχων ότι δεν μπορεί να υπάρξει καμία συμφωνία με μια κυβέρνηση της οποίας θα ηγείται ο Α. Τσίπρας. Μερικά από τα πιο επιθετικά σχόλια προέρχονται μάλιστα από την ηγεσία του SPD, του μικρότερου εταίρου της κυβέρνησης συνασπισμού της Άγκελας Μέρκελ, που μέχρι πρόσφατα ήταν η μετριοπαθής πλευρά της γερμανικής πολιτικής σκηνής. Τώρα το SPD αποτελεί ηγέτιδα δύναμη υπέρ του Grexit, διότι σε αυτό βλέπει μια ευκαιρία να περιχαρακώσει μια λαϊκιστική πολιτική επιχειρηματολογία ως δική του.
Ως κάποιος που παρακολουθεί λεπτομερώς το γερμανικό πολιτικό σκηνικό, βλέπω πολλούς ανθρώπους που πραγματικά ανυπομονούν για ένα Grexit, οι οποίοι ξεχνούν τα €87 δισ. απωλειών που θα υποστεί μόνο η Γερμανία. Υπάρχει μάλιστα συναίνεση στη Γερμανία ότι οι Έλληνες αποφάσισαν να προβούν σε οικονομική αυτοκτονία. Όταν ο κ. Τσίπρας ήρθε χτες με μια καινούρια προσφορά για συνομιλίες, η κ. Μέρκελ αποκρίθηκε ότι θα κάτσει να τον ακούσει ευγενικά κατά την σύνοδο κορυφής την Τρίτη. Ωστόσο στο Βερολίνο δε γίνεται πια λόγος για συμβιβασμό, αλλά για το πώς θα οργανωθεί μια ανθρωπιστική βοήθεια για τη μετά-Grexit Ελλάδα. Η ιδέα ότι η Ελλάδα θα παραμείνει στην Ευρωζώνη θεωρείται πλέον γραφική.
Ρήγμα στους δανειστές
Η ελληνική στρατηγική είναι να δημιουργήσει ρήγμα στους δανειστές. Αυτό είναι ίσως το καλύτερο που μπορούν να κάνουν, αλλά δεν είναι και τόσο φοβερό, αφού κάθε αποφαση απαιτεί ομοφωνία. Αλλά τουλάχιστον θα μπορούσε να βάλει ένα τέρμα στην πολιτική απομόνωση της Ελλάδας. Το Παρίσι και η Ρώμη φαίνονται πιο πρόθυμοι από το Βερολίνο να επανεκκινήσουν τις διαπραγματεύσεις.
Εάν ένα μεγάλο πακέτο δεν είναι εφικτό, μία εναλλακτική θα μπορούσε να είναι η συμφωνία για αναδιάρθρωση μόνο του τραπεζικού συστήματος, χωρίς τίποτα άλλο. Δυστυχώς, ο μόνος θεσμός που θα μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο είναι ο ESM ο οποίος θα χορηγούσε ένα κανονικό δανειακό πρόγραμμα. Κάθε συμφωνία με τον ESM, μικρή ή μεγάλη, απαιτεί την ομόφωνη έγκριση των μελών του και δεν μπορώ να δω πώς η Γερμανία θα εγκρίνει μια συμφωνία μόνο για τις τράπεζες την ώρα που η Ελλάδα θα αρχίσει να κηρύττει τη μία χρεοκοπία μετά την άλλη έναντι των επίσημων πιστωτών της.
Συμφωνία για τις τράπεζες
Μια άλλη επιλογή θα είναι να υπάρξει όχι μια ομόφωνη, αλλά συμφωνία μόνο μεταξύ ορισμένων αποκλειστικά για της τράπεζες. Η Ιταλία και η Γαλλία θα μπορούσαν να ηγηθούν μιας συμμαχίας για να ανακεφαλαιοποιηθεί το ελληνικό τραπεζικό σύστημα μέχρι του σημείου που θα είχε αρκετά κεφάλαια για να επιτρέψει στην ελληνική κυβέρνηση να άρει τα capital controls. Μετά από αυτό η Ελλάδα θα άρχιζε να χρεοκοπεί έναντι των επίσημων πιστωτών της.
Δεν έχω όμως καμία ένδειξη ότι ο πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ και ο Ματέο Ρέντζι θα ήταν πρόθυμοι να πάρουν ένα τόσο τεράστιο πολιτικό και οικονομικό ρίσκο. Κανένας από τους δύο δε θα ήθελε μια πολιτική βεντέτα με τη Γερμανία.
Το τελικό μου συμπέρασμα είναι πως αν είναι να συμβεί το Grexit, θα συμβεί σιωπηλά. Η κυβέρνηση του Τσίπρα μία μέρα θα εκδώσει ένα εργαλείο ρευστότητας με ονομαστική αξία σε ευρώ. Αν το τραπεζικό σύστημα συνεχίσει να καταρρέει, τότε η κυβέρνηση θα αναγκαστεί να εκδώσει τόσα πολλά IOUs που στο τέλος θα ανταλλάσσονταιστην «γκρίζα» αγορά με μείωση της αξίας τους. Σε επόμενο στάδιο, η κεντρική τράπεζα θα ελέγχει την κυκλοφορία αυτού του σκιώδους νομίσματος. Πιθανόν να μη γίνει ποτέ το νόμιμο νόμισμα, αλλά αν δεν υπάρχουν αρκετά ευρώ στην κυκλοφορία, τότε θα γίνει το de facto νόμισμα της Ελλάδας.
Με άλλα λόγια: Το Grexit τώρα είναι το σημείο αφετηρίας. Είναι αυτό που θα γίνει αν η σύνοδος κορυφής της Τρίτης δεν βάλει με κάποιο τρόπο ένα τέρμα στο σημερινό επώδυνο αδιέξοδο.