Εναλλακτικούς δρόμους, με τους οποίους η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα μπορούσε να γίνει νόμιμα, αναζητούν στην ΕΕ, σύμφωνα με τον Πίτερ Σπίγκελ.
«Ο Γιάνης Βαρουφάκης έχει πει επανειλημμένα ότι η Ελλάδα δεν θα μπορούσε ποτέ να φύγει από την ευρωζώνη γιατί στις Συνθήκες της ΕΕ δεν υπάρχει τίποτα που να επιτρέπει την έξοδο από τη νομισματική ένωση. Ομως, αυτό δεν εμπόδισε τους δικηγόρους της ΕΕ να ψάξουν», γράφει ο ανταποκριτής των Financial Times στις Βρυξέλλες.
Σύμφωνα με αξιωματούχους της ευρωζώνης, οι νομικοί της ΕΕ «χτενίζουν» τις Συνθήκες, για να βρουν διατάξεις που θα επέτρεπαν ένα Grexit. Οχι επειδή είναι κάτι για το οποίο πιέζουν, αλλά περισσότερο επειδή ανησυχούν ότι η Ελλάδα μπορεί σύντομα να μπει σε μία νομική κατάσταση που θα μπορούσε να την εμποδίζει από τη λήψη της οικονομικής βοήθειας την οποία χρειάζεται απεγνωσμένα.
Αν η Ελλάδα αρχίσει να τυπώνει το δικό της νόμισμα, κάτι που θα μπορούσε να είναι ζήτημα εβδομάδων αν η ΕΚΤ αποφασίσει να κόψει την έκτακτη χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών, τότε δεν θα έχει πλέον δικαίωμα βοήθειας από το ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης των 500 δισ. ευρώ, από τη στιγμή που θα χρησιμοποιεί διαφορετικό νόμισμα, γράφει ο Σπίγκελ.
Αλλά επειδή η Ελλάδα θα είναι νόμιμα μέλος της ευρωζώνης, δεν θα δικαιούνταν τη βοήθεια για τις χώρες που δεν είναι μέλη της ΕΕ, γνωστό ως πρόγραμμα ενίσχυσης του ισοζυγίου πληρωμών. Η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η προ του ευρώ Λετονία είχαν λάβει προγράμματα BPA, όπως αποκαλούνται, κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Η παραδοσιακή παραδοχή είναι πως επειδή δεν υπάρχει σαφής τρόπος εξόδου από την ευρωζώνη, η μόνη διάταξη που έρχεται στο προσκήνιο είναι το άρθρο 50 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ενωση, που επιτρέπει την απόσυρση από ολόκληρη την ΕΕ. Αυτό θα απαιτούσε όμως να ζητήσει η Ελλάδα την αποχώρηση, κάτι που είναι απίθανο και ενώ υπάρχει ένας αυξημένος αριθμός ηγετών που είναι πρόθυμοι να αφήσουν την Ελλάδα να φύγει από την ευρωζώνη, κανείς τους δεν θέλει να φύγει η χώρα από την ΕΕ.
Οι αξιωματούχοι λένε πως αντί για αυτό οι δικηγόροι εξετάζουν το άρθρο 7, το οποίο υιοθετήθηκε για έναν πολύ διαφορετικό λόγο. Μετά από την απόφαση της αυστριακής κυβέρνησης να συμπεριλάβει το ακροδεξιό κόμμα του Γιοργκ Χάιντερ σε συνασπισμό, οι ηγέτες της ΕΕ ήθελαν έναν τρόπο για να τιμωρούν τις χώρες που δεν ανταποκρίνονται στις ευρωπαϊκές αξίες. Το άρθρο 8 αναφέρει ότι η Κομισιόν μπορεί να προτείνει ότι μία χώρα παραβιάζει τις ευρωπαϊκές αξίες και αν όλα τα μέλη συμφωνήσουν, η ΕΕ μπορεί να «αναστείλει συγκεκριμένα δικαιώματα που απορρέουν από τις Συνθήκες για το συγκεκριμένο μέλος».
«Η εκτύπωση του δικού της νομίσματος από μία χώρα που βρίσκεται στην ευρωζώνη είναι ξεκάθαρη παραβίαση των ευρωπαϊκών αξιών;», αναρωτιέται ο Σπίγκελ. Αυτό ίσως να είναι ένα δύσκολο εμπόδιο. Αλλά το άρθρο 7 επίσης επιτρέπει την αναστολή από την ευρωζώνη και όχι την απόλυτη αποβολή και δεν θα απαιτούνταν η σύμφωνη γνώμη της Ελλάδας για να εφαρμοστεί η διάταξη, απαντά.
Το ακόμη πιο πιθανό μέτρο, λένε οι αξιωματούχοι, είναι η «ρήτρα ευελιξίας» που περιλαμβάνεται στη Συνθήκη Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η διάταξη αυτή, το άρθρο 352, ουσιαστικά αναφέρει: Αν πρέπει να κάνεις κάτι που βοηθά την ΕΕ στην πορεία, αλλά δεν υπάρχει ήδη στη Συνθήκη, προχώρα. Αλλά πρέπει να έχεις την ομόφωνη συγκατάθεση για να το πράξεις. Συγκεκριμένα αναφέρει:
Το πιο πιθανό μέτρο, σύμφωνα με αξιωματούχους, είναι ένα είδος-όλων των αλιευμάτων «ρήτρα ευελιξίας» που περιλαμβάνεται στη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διάταξη αυτή, το άρθρο 352, ουσιαστικά λέει: αν πρέπει να κάνουμε κάτι που βοηθά την ΕΕ στο δρόμο του, αλλά δεν είναι στη Συνθήκη ήδη, προχωρήσει - αλλά θα πρέπει να έχει την ομόφωνη συγκατάθεση να το πράξουν. Εδώ είναι η πραγματική γλώσσα του άρθρου:
«Αν αποδειχθεί απαραίτητη δράση από την Ενωση, εντός του πλαισίου πολιτικών που καθορίζονται από τις Συνθήκες, για να επιτευχθεί ένας από τους στόχους που θέτουν οι Συνθήκες και οι Συνθήκες δεν έχουν προβλέψει τα απαραίτητες εξουσίες, το Συμβούλιο, αποφασίζοντας ομόφωνα σε μία πρόταση από την Κομισιόν και έχοντας στη συνέχεια την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μπορεί να θεσπίσει τα κατάλληλα μέτρα. Αν τα εν λόγω μέτρα υιοθετηθούν από το Συμβούλιο σύμφωνα με την ειδική νομική διαδικασία, τότε επίσης μπορεί να δράσει ομόφωνα για μία απόφαση από την Κομισιόν και αφού έχει την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου».
«Ο όρος για την ομοφωνία σημαίνει ότι η ίδια η Ελλάδα θα έπρεπε να συμφωνήσει στο Grexit, κάτι που αυτή τη στιγμή φαίνεται εξαιρετικά απίθανο. Αλλά ποιος ξέρει. Αν σημαίνει ότι έτσι θα φτάσει τελικά η βοήθεια, θα μπορούσε αυτή να είναι η λύση», καταλήγει ο Σπίγκελ.