Με αφορμή την ταινία «Μαντάμ Μποβαρί» της Σοφί Μπαρτ που παίζεται αυτές τις μέρες στις κινηματογραφικές αίθουσες, ξαναδιαβάζουμε το κλασικό μυθιστόρημα του Γκιστάβ Φλομπέρ.
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα κορίτσι, η Έμμα. Κόρη ενός πλούσιου γαιοκτήμονα, η Έμμα πάει σχολείο στις καλόγριες, διαβάζει με μανία ρομαντικά μυθιστορήματα και περιμένει τον πρίγκιπα με τον λευκό άλογο που θα της χαρίσει μια ζωή παραμυθένια. Ωστόσο, ο πρίγκιπας, ο γιατρός μιας μικρής πόλης, δεν καταφέρνει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες της και η μικρή Έμμα βλέπει σιγά σιγά όλα της τα όνειρά της να ματαιώνονται. Η ζωή στην επαρχία τής φαίνεται αφόρητη, νιώθει ασφυξία στο κλειστό περιβάλλον, η καθημερινότητά της είναι ανιαρή, ο σύζυγός της συνηθισμένος, βαρετός, το ίδιο της το παιδί δεν καταφέρνει να γεμίσει το κενό που νιώθει. Πλήξη. Ανία. Απογοήτευση. Η Έμμα προσπαθεί να ξεφύγει. Ονειρεύεται τη μεγάλη ζωή στο Παρίσι και έναν παθιασμένο έρωτα. Κάποια στιγμή θα παρασυρθεί, θα ερωτευτεί παράφορα, θα απατήσει τον σύζυγό της, θα δανειστεί χρήματα, θα υπερχρεωθεί και όταν θα έρθει η ώρα να ξεπληρώσει τα χρέη της οι εραστές της θα της γυρίσουν την πλάτη. Και εκείνη εξαπατημένη και προδομένη, θα αυτοκτονήσει.
Ένας πιστός σύζυγος, μια άπιστη σύζυγος, ένας εραστής που στην πρώτη δυσκολία το βάζει στα πόδια και μια οικογένεια που καταστρέφεται. Μια απλή, χιλιοειπωμένη ιστορία∙ από το 1857 που πρωτοκυκλοφόρησε το εμβληματικό μυθιστόρημα του Φλομπέρ χιλιάδες βιβλία έχουν γραφτεί με το ίδιο θέμα. Τι έχει λοιπόν η «Μαντάμ Μποβαρί» που ξεχωρίζει; Γιατί θεωρείται ένα από τα κορυφαία έργα στην ιστορία της λογοτεχνίας;
Ο Γκιστάβ Φλομπέρ δημοσιεύει την ιστορία της Έμμα Μποβαρί σε συνέχειες, σε ένα λογοτεχνικό περιοδικό. Το κείμενο προκαλεί τόσο με το θέμα του (μια επαρχιώτισσα σύζυγος και μητέρα που απατά απροκάλυπτα τον άντρα της) όσο και με το στυλ της γραφής του. Στην Γαλλία ξεσπάει σκάνδαλο, ο Φλομπέρ κατηγορείται ότι προσβάλλει το κοινό θρησκευτικό αίσθημα και τα χρηστά ήθη. Στην δίκη αθωώνεται, αλλά ο θόρυβος που προκαλείται είναι αρκετός για να κάνει τον συγγραφέα διάσημο και το «Μαντάμ Μποβαρί» το πιο πολυδιαβασμένο μυθιστόρημα της εποχής του, ένα αληθινό μπεστ σέλερ που έμεινε στην ιστορία. Τι ήταν όμως εκείνο που ενόχλησε τόσο πολύ την κοινωνία της εποχής;
Ο Φλομπέρ γράφει ένα ρεαλιστικό μυθιστόρημα σε μια εποχή που κυριαρχεί ο ρομαντισμός. Ο συγγραφέας μοιάζει με έναν αποστασιοποιημένο παρατηρητή που καταγράφει με οξυδέρκεια όσα συμβαίνουν μπροστά στα μάτια του σε μια μικρή επαρχιακή πόλη της Γαλλίας. Η καταγραφή αυτή μοιάζει πιο αληθινή κι από την ίδια τη ζωή. Από τη μια περιγράφει την υποκρισία και την ανοησία που χαρακτηρίζει την αστική κοινωνία και από την άλλη δείχνει ότι όποιος προσπαθεί να ξεφύγει από αυτή είναι πιο ανόητος από τους άλλους. Από τη μια είναι ο ρομαντικός συγγραφέας που δείχνει πόσο πεζή μπορεί να είναι η πραγματικότητα, από την άλλη ο ρεαλιστής που φανερώνει πόσο κενό μπορεί να κρύβεται πίσω από τον ρομαντισμό. Όλα στο έργο του Φλομπέρ είναι διφορούμενα: η Έμμα είναι μια γυναίκα με επιθυμίες και όνειρα που αρνείται να συμβιβαστεί με την μικρή ζωή της ή μια αφελής, ανόητη που επηρεασμένη από τα μυθιστορήματα που διαβάζει χάνει οποιαδήποτε επαφή με την πραγματικότητα; Η Έμμα αυτοκτόνησε επειδή χρεοκόπησε ή επειδή την ταπείνωσε ο εραστής της; Καταστράφηκε επειδή ακολούθησε το πάθος της; Ή μήπως οδηγήθηκε εκεί εξαιτίας του συναισθηματικού κενού της ζωής της; Ο συγγραφέας δεν δίνει απαντήσεις. Ο Φλομπέρ δεν φαίνεται να καταλαβαίνει την ηρωίδα του, δεν συμπάσχει, δεν προσπαθεί να την δικαιολογήσει. Από την άλλη δεν ηθικολογεί, ούτε την καταδικάζει. Δεν παίρνει θέση, δεν έχει καμιά συμμετοχή στο δράμα. Η ρομαντική Έμμα είναι τελικά θύτης ή θύμα; Αυτή είναι μια απόφαση που θα πρέπει να πάρει ο κάθε αναγνώστης για τον εαυτό του. Και ίσως γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η Έμμα Μποβαρί είναι μια από τις πιο αναγνωρίσιμες λογοτεχνικές ηρωίδες όλων των εποχών.
INFO
Η ΚΥΡΙΑ ΜΠΟΒΑΡΥ
Συγγραφέας: Gustave Flaubert
Μετάφραση: Κωνσταντίνος Θεοτόκης
Εκδόσεις Πατάκη
Σελ.: 462
Τιμή: 16,60 €