Η επαναλαμβανόμενη βούληση της Ελλάδα και των πιστωτών της να φέρουν το σύνολο της Ευρωζώνης στο χείλος της καταστροφής, παρουσιάζει ένα δύσκολο και συναρπαστικό ερώτημα για τους θεωρητικούς της οικονομίας.
Αυτό είναι το εξής: Τι παιχνίδι παίζουν πραγματικά; Ο αρθρογράφος του Bloomberg, Μαρκ Μπιουκάναν γράφει για την άλλη... όψη των διαπραγματεύσεων.
«Στην επιφάνεια, φαίνεται σαν ένα κλασικό παιχνίδι του ποιος θα δειλιάσει πρώτος. Κάθε πλευρά δείχνει αποφασισμένη να δει τον άλλο να καταρρέει. Οι πιστωτές επιμένουν ότι δεν μπορούν να παράσχουν οποιαδήποτε -περαιτέρω- ελάφρυνση του χρέους ή να χαλαρώσουν τους όρους της λιτότητας. Από τη μεριά της, η Ελλάδα πιέζει για περισσότερα, γεγονός που υποδηλώνει ότι είναι πρόθυμη να χρεοκοπήσει, πιθανότατα προκαλώντας μεγαλύτερα προβλήματα στη νομισματική ένωση».
Το δίλημμα του φυλακισμένου
Μια άλλη εκδοχή είναι το «δίλημμα του φυλακισμένου», το οποίο κατά τον αρθρογράφο συνίσταται στο εξής: και οι δύο πλευρές θα μπορούσαν να επιτύχουν πολλά αν συνεργάζονταν, αλλά δεν μπορούν να το κάνουν διότι ο ένας δεν εμπιστεύεται τον άλλον.
«Ως εκ τούτου, οι πιστωτές διατηρούν τους απαιτητικούς όρους τους που είναι υπερβολικά επαχθείς για να ανταποκριθεί η Ελλάδα, και η Ελλάδα απειλεί με χρεοκοπία που θα ήταν το πιο δαπανηρό αποτέλεσμα για τους δανειστές. Αυτή η ερμηνεία, όμως, προϋποθέτει ότι τα δυνητικά κέρδη και οι ζημίες για τους δύο παίκτες είναι περίπου συμμετρικά - μια κατάσταση που όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν μπορεί να ισχύει με δεδομένα τα μεγάλα μειονεκτήματα που έχει η Ελλάδα.
Το τελεσίγραφο
Έτσι, και οι δύο πλευρές επιστρέφουν στο κλασικό παιχνίδι του τελεσίγραφου που μπορεί να προσφέρει μια καλύτερη αναλογία. Γράφει ο Μπιουκάναν: «Στο εν λόγω παιχνίδι, ένας παίκτης παίρνει κάποια χρήματα - ας πούμε, 100 δολάρια - αλλά μπορεί να τα κρατήσει μόνο πείθοντας έναν δεύτερο παίκτη να αποδεχθεί μέρος του ποσού. Εάν τα δύο μέρη ενδιαφέρονται αποκλειστικά για τη μεγιστοποίηση της οικονομικής ευημερία τους, ο πρώτος παίκτης πρέπει να είναι σε θέση να προσφέρουν μόλις ένα δολάριο. Μετά από όλα, ο δεύτερος παίκτης θα πρέπει να αποδεχθεί πως αυτό το ένα δολάριο είναι καλύτερο από το τι τίποτα».
Στη ζωή είναι αλλιώς
Μόνο που στην πραγματική ζωή, το παιχνίδι δεν παίζεται έτσι. Και τούτο διότι ο δεύτερος παίκτης έχει την τάση να απορρίπτει οποιαδήποτε προσφορά είναι κάτω από τα 30 δολάρια – οποιαδήποτε άλλη προσφορά θα χαρακτηριστεί προσβλητική. Ως αποτέλεσμα, κανένας παίκτης δεν παίρνει χρήματα. Αυτό αποδεικνύει πως οι άνθρωποι δεν είναι ψυχρές αριθμομηχανές, αλλά κανοναρχούνται από συναισθήματα. Δεν θα μπορέσουμε να το καταλάβουμε αν δεν σκεφτούμε τον παράγοντα της ανθρώπινης αντίληψης περί δικαιοσύνης, ηθικής και τιμής.
Τι συμβαίνει μεταξύ Αθήνας και πιστωτών
Αυτό, πάνω κάτω, συμβαίνει και με την Αθήνα και τους πιστωτές της. Οι τελευταίοι πιστεύουν πως η Αθήνα είναι σε μειονεκτική θέση και πρέπει να δεχθεί τις μεταρρυθμίσεις με ευγνωμοσύνη. Αλλά και η Αθήνα, ενώ διαπιστώνει πως πρέπει να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, περιμένει από τους πιστωτές να κάνουν περισσότερα. Και καταλήγουν πως αν είναι απαραίτητο, είναι έτοιμοι να διακινδυνεύσουν το ευρώ και να το ανατινάξουν έτσι ώστε να διατηρήσουν την ανεξαρτησία και την αξιοπρέπειά τους.
Δεν είναι οικονομική διαφορά
Ο Μπιουκάναν θεωρεί πως εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με μια κλασική οικονομική αντιπαράθεση. Όλες οι τεχνικές λεπτομέρειες είναι τα μέσα με τα οποία ο ένας προσπαθεί να επιβάλει την ισχύ τους στον άλλο. Υπό αυτό το πρίσμα, ο Τσίπρας δικαίως απέρριψε ως παράλογη την πρόταση των δανειστών και ο Γιούνκερ δικαίως δεν σήκωσε το τηλέφωνο στον Έλληνα πρωθυπουργό από τη στιγμή που ήταν εκνευρισμένος με την αναβλητικότητα των Ελλήνων.
Για να καταλήξει: «Το παιχνίδι του τελεσιγράφου μας διδάσκει ότι η ελληνική αντιπαράθεση δεν μπορεί να γίνει κατανοητή μέσα από το φακό του οικονομικού ορθολογισμού και μόνο. Εκεί που προσπαθούν να το πράξουν, ενδέχεται να οδηγηθούν σε ένα δαπανηρό λάθος από λάθος υπολογισμούς».