Με το ερώτημα «Η τελευταία πράξη της Ευρώπης;» («Europe’s Last Act?») ο νομπελίστας Τζόζεφ Στίγκλιτς με άρθρο του, επικρίνει σφόδρα τους πιστωτές της Ελλάδας και δικαιολογεί την απόρριψη της πρότασης της «Τρόικα» από την Αθήνα.
Ο Στίγκλιτς, θεωρεί παράλογη την απαίτηση των ευρωπαίων για πλεονάσματα 4,5% το χρόνο και επισημαίνει ότι οι θεσμοί έχουν πέσει τραγικά έξω στις προβλέψεις τους για τις επιπτώσεις του προγράμματος, το οποίο ακολουθεί επί πέντε χρόνια η Ελλάδα.
Διαβάστε το άρθρο του Τζόζεφ Στίγκλιτς.
«Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνεχίζουν να παίζουν ένα μικροπολιτικό παιχνίδι με την ελληνική κυβέρνηση. Η Ελλάδα έχει εκπληρώσει τις απαιτήσεις των πιστωτών της έχοντας ξεπεράσει κατά πολύ <τα μισά του δρόμου>. Ωστόσο, η Γερμανία και άλλοι πιστωτές της Ελλάδας, εξακολουθούν να απαιτούν από τη χώρα να υπογράψει για ένα πρόγραμμα το οποίο έχει αποδειχθεί ότι είναι μια αποτυχία, και ότι λίγοι οικονομολόγοι είχαν σκεφτεί ποτέ θα μπορούσε, ή θα έπρεπε να εφαρμοστεί.
Η εξέλιξη της δημοσιονομικής κατάστασης της Ελλάδας, από ένα μεγάλο πρωτογενές έλλειμμα σε πλεόνασμα, ήταν σχεδόν άνευ προηγουμένου, αλλά η απαίτηση να πετύχει η χώρα πρωτογενές πλεόνασμα στο επίπεδο του 4,5% του ΑΕΠ, ήταν παράλογη.
Δυστυχώς, την ώρα που η «τρόικα» - η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο – περιέλαβαν για πρώτη φορά αυτή την ανεύθυνη απαίτηση, στο διεθνές χρηματοδοτικό πρόγραμμα για την Ελλάδα, η κυβέρνηση της χώρας δεν είχε άλλη επιλογή παρά να προσχωρήσει σε αυτό, .
Το να συνεχιστεί το πρόγραμμα αυτό, είναι τρέλα, ιδίως τώρα, δεδομένης της μείωσης κατά 25% του ΑΕΠ το οποίο η Ελλάδα έχει υποστεί από την αρχή της κρίσης. Η τρόικα έκανε τραγικά λάθος εκτίμηση των μακροοικονομικών επιπτώσεων του προγράμματος που επιβάλλει.
Σύμφωνα με τις δημοσιευμένες προβλέψεις τους, πίστευαν ότι, με την περικοπή των μισθών και την αποδοχή των άλλων μέτρων λιτότητας, οι ελληνικές εξαγωγές θα αυξηθούν και η οικονομία θα επιστρέψει σύντομα στην ανάπτυξη. Πίστευαν επίσης ότι η πρώτη αναδιάρθρωση του χρέους θα οδηγήσει στη βιωσιμότητα του χρέους.
Οι προβλέψεις της τρόικας ήταν λάθος, και αυτό συμβαίνει επανειλημμένως. Και όχι κατά λίγο, αλλά κατά ένα τεράστιο ποσό. Οι Ελληνες ψηφοφόροι είχαν δίκαιο να απαιτήσουν αλλαγή πορείας και η κυβέρνησή τους πράττει ορθά που αρνείται να υπογράψει ένα πρόγραμμα, βαθιά προβληματικό.
Παρ' όλα αυτά, υπάρχει πεδίο για μια συμφωνία: Η Ελλάδα έχει κάνει σαφή την πρόθεσή της να συμμετάσχει στη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων και χαιρέτισε τη βοήθεια της Ευρώπης στην εφαρμογή ορισμένων εξ αυτών.
Μια δόση ρεαλισμού στην πλευρά των πιστωτών της Ελλάδας, ως προς το τι είναι εφικτό, καθώς και για τις μακροοικονομικές συνέπειες των διαφόρων δημοσιονομικών και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση μιας συμφωνίας που θα είναι καλό όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά για ολόκληρη την Ευρώπη.
Ειδικά στη Γερμανία προεξοφλούν Grexit: Υποτιμούν τον κίνδυνο
Κάποιοι στην Ευρώπη, ειδικά στη Γερμανία, φαίνονται αδιάφοροι για μια ελληνική έξοδο από την ευρωζώνη. Η αγορά έχει, ισχυρίζονται, ήδη «προεξοφλήσει» μια τέτοια ρήξη. Κάποιοι, μάλιστα, αφήνουν να εννοηθεί ότι θα ήταν καλό για την νομισματική ένωση.
Πιστεύω ότι τέτοιες απόψεις υποεκτιμούν σημαντικά τόσο τον τρέχοντα κίνδυνο όσο και τους μελλοντικούς,
Ένας παρόμοιος βαθμός αυταρέσκειας ήταν εμφανής στις Ηνωμένες Πολιτείες πριν από την κατάρρευση της Lehman Brothers το Σεπτέμβριο του 2008.
Το ότι οι τράπεζες της Αμερικής ήταν ετοιμόρροπες, είχε γίνει γνωστό πολύ καιρό πριν - τουλάχιστον από την πτώχευση της Bear Stearns τον Μάρτιο του 2007. Ωστόσο, με δεδομένη την έλλειψη διαφάνειας (εν μέρει λόγω χαλαρής νομοθεσίας), τόσο οι αγορές όσο και οι διαμορφωτές πολιτικής δεν εκτίμησαν πλήρως τις σχέσεις μεταξύ των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Πράγματι, το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα εξακολουθεί να είναι αισθάνεται τις μετασεισμικές δονήσεις από την κατάρρευση της Lehman. Οι τράπεζες παραμένουν αδιαφανείς, και ως εκ τούτου, παραμένουν σε κίνδυνο.
Εμείς ακόμα δεν γνωρίζουμε την πλήρη έκταση των δεσμών μεταξύ των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προκύπτουν από τη μη διαφανή παραγώγων και συμφωνίες ανταλλαγής κινδύνων αθέτησης (credit default swaps).
Στην Ευρώπη, μπορούμε να δούμε ήδη μερικές από τις συνέπειες της ανεπαρκούς ρύθμισης και τον ατελή σχεδιασμό της ίδιας της ευρωζώνης.
Προβληματική η δομή της ευρωζώνης
Γνωρίζουμε ότι η δομή της ευρωζώνης ενθαρρύνει αποκλίσεις και όχι συγκλίσεις: Οσο το κεφάλαιο και ταλαντούχοι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις οικονομίες που πλήττονται από τις κρίσεις, οι χώρες αυτές καθίστανται λιγότερο ικανές να εξοφλήσουν τα χρέη τους. Οσο οι αγορές δεν κατανοούν ότι ένας φαύλος κύκλος καθοδικού σπιράλ είναι δομικά ενσωματωμένος στη ζώνη του ευρώ, οι συνέπειες για την επόμενη κρίση θα είναι βαθιές. Και μια άλλη κρίση στην αναπόφευκτη: είναι στην ίδια τη φύση του καπιταλισμού.
Το «τρικ εμπιστοσύνης» του προέδρου της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, με την δήλωσή του το 2012 ότι οι νομισματικές αρχές θα κάνουν «ό, τι χρειάζεται» για να διατηρήσουν το ευρώ, έχει λειτουργήσει μέχρι στιγμής.
Αλλά η γνώση ότι το ευρώ δεν είναι δεσμευτικό μεταξύ των μελών της, καθιστά πολύ λιγότερο πιθανό να λειτουργήσει την επόμενη φορά.
Οι αποδόσεις των ομολόγων θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρόβλημα και κανένα ποσό διαβεβαίωσης από την ΕΚΤ και τους ηγέτες της Ευρώπης δεν θα αρκούσε για να τους φέρει κάτω από το... επίπεδο της στρατόσφαιρας, επειδή ο κόσμος ξέρει τώρα ότι δεν θα κάνει «ό, τι χρειάζεται». Όπως το παράδειγμα της Ελλάδα έχει αποδείξει, θα κάνουν μόνο ό, τι οι κοντόφθαλμοι εκλεγμένοι πολιτικοί απαιτούν.
Η σημαντικότερη συνέπεια, φοβάμαι, είναι η αποδυνάμωση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Το ευρώ έπρεπε να την ενισχύσει. Αντ 'αυτού, είχε το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα.
Η γεωπολιτική σημασία της Ελλάδας
Δεν είναι προς το συμφέρον της Ευρώπης - και του κόσμου - το να έχουν μια χώρα στην περιφέρεια της Ευρώπης αποξενωμένη από τους γείτονές της, ειδικά τώρα, όταν η γεωπολιτική αστάθεια είναι ήδη τόσο εμφανής:
- Η γειτονική Μέση Ανατολή βρίσκεται σε αναταραχή.
- Η Δύση προσπαθεί να περιορίσει μια νέα επιθετική Ρωσία.
- Και η Κίνα, ήδη η μεγαλύτερη πηγή αποταμιεύσεων στον κόσμο, η μεγαλύτερη εμπορική χώρα, και η μεγαλύτερη συνολικά οικονομία (σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης), αντιμετωπίζει τη Δύση σε νέες οικονομικές και πολιτικές πραγματικότητες. Τώρα δεν είναι ώρα για την ευρωπαϊκή διάλυση.
Οι ηγέτες της Ευρώπης είδαν τον εαυτό τους ως οραματιστές, όταν δημιουργήθηκε το ευρώ. Νόμιζαν ότι ήταν πέρα από τις βραχυπρόθεσμες απαιτήσεις που απασχολούν συνήθως τους πολιτικούς ηγέτες.
Δυστυχώς, η κατανόησή τους για την οικονομία υπολείπονταν των φιλοδοξιών τους. Και η πολιτική της αυτή τη στιγμή δεν επέτρεπε την δημιουργία του θεσμικού πλαισίου που θα μπορούσε να ενεργοποιήσει το ευρώ να λειτουργεί όπως θα έπρεπε.
Παρά το γεγονός ότι το ενιαίο νόμισμα υποτίθεται ότι θα έφερνε πρωτοφανή ευημερία, είναι δύσκολο να ανιχνεύσει κάποιος ένα σημαντικό θετικό αποτέλεσμα για την ευρωζώνη στο σύνολό της κατά την περίοδο πριν από την κρίση. Στο διάστημα που μεσολάβησε, οι αρνητικές επιπτώσεις υπήρξαν τεράστιες.
Το μέλλον της Ευρώπης και του ευρώ εξαρτάται από τώρα και στο εξής το αν οι πολιτικοί ηγέτες της ευρωζώνης μπορούν να συνδυάσουν μια μικρή ποσότητα της κατανόησης περί τα οικονομικά, με ένα όραμα αλλά και ανησυχία για την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Είναι πιθανό να αρχίσουμε να μαθαίνουμε την απάντηση στο υπαρξιακό ερώτημα μέσα στις επόμενες εβδομάδες».