Στους μήνες των αγωνιωδών διαπραγματεύσεων ανάμεσα στην Ελλάδα και τους δανειστές, ένα θέμα έχει αποδειχθεί μεγαλύτερο αγκάθι από τα υπόλοιπα, οι αλλαγές στο συνταξιοδοτικό.
Το «φάκελο» αυτό ανοίγουν οι Financial Times, θέτοντας πέντε «καυτά» ερωτήματα και παραθέτοντας ισάριθμες απαντήσεις. Με το ΔΝΤ να επιμένει, οι δανειστές απαιτούν από την Αθήνα να σφίξει τα λουριά σε αυτό που θεωρείται ένα δυσβάσταχτο σύστημα. Αξιωματούχοι της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ διαμαρτύρονται ότι ήδη έχουν κάνει οδυνηρές προσαρμογές και απειλούν να ανατινάξουν τις συνομιλίες, σχολιάζει το δημοσίευμα.
Οι Financial Times στις απαντήσεις τους εξετάζουν το πόσο έχουν μειωθεί οι συντάξεις, τι ζητούν να γίνει οι δανειστές αλλά και γιατί αντιστέκεται η κυβέρνηση, κάνοντας λόγο για θέμα με υψηλό πολιτικό ρίσκο.
Πόσο γενναιόδωρο είναι το συνταξιοδοτικό σύστημα στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλα της Ευρώπης;
Μέχρι να χτυπήσει η κρίση, το συνταξιοδοτικό σύστημα στην Ελλάδα πρόσφερε μερικά από τα πιο γενναιόδωρα οφέλη στην ΕΕ, με τις συντάξεις σε κάποιους τομείς- όπως ο τραπεζικός- να φτάνουν ακόμη και πάνω από το 100% του τελευταίου μισθού. Ιστορίες με δημοσίους υπαλλήλους που συνταξιοδοτούνται ακόμη και στα 50 θύμωσαν τους πολίτες στη Γερμανία και άλλες πιστώτριες χώρες.
Τώρα, μετά από οχτώ περικοπές σε τέσσερα χρόνια, η κατάσταση φαίνεται πολύ διαφορετική. Οι κύριες συντάξεις έχουν μειωθεί κατά 44-48% από το 2010, μειώνοντας τη μέση σύνταξη στα 700 ευρώ το μήνα, με επικουρική επιπλέον 170 ευρώ το μήνα κατά μέσο όρο.
Περίπου 45% των Ελλήνων συνταξιούχων παίρνουν λιγότερα από 665 ευρώ το μήνα, κάτω από το επίσημο όριο φτώχειας.
Τι μεταρρυθμίσεις απαιτούν οι δανειστές
Παρά τις μέχρι τώρα περικοπές, το σύστημα χρειάζεται περαιτέρω αναμόρφωση για να παραμείνει βιώσιμο μακροπρόθεσμα.
Οι δανειστές θέλουν την υιοθέτηση του συστήματος μηδενικού ελλείμματος, το οποίο θα βάλει τέλος στις επιδοτήσεις του προϋπολογισμού για το συνταξιοδοτικό και θα διασφαλίσει ότι θα παραμείνει βιώσιμο έως το 2060. Πιέζουν για περικοπές τόσο σε κύριες όσο και σε επικουρικές συντάξεις, κατάργηση της ειδικής μηνιαίας συνεισφοράς για τους χαμηλοσυνταξιούχους, αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης στα 67 χρόνια, το τέλος των ειδικών ρυθμίσεων που επιτρέπουν σε μητέρες και όσους κάνουν επικίνδυνα επαγγέλματα να συνταξιοδοτούνται πρόωρα με πλήρη σύνταξη και συγχώνευση των δεκάδων Ταμείων σε τρία κύρια.
Γιατί οι προηγούμενες μεταρρυθμίσεις δεν έκαναν το σύστημα βιώσιμο;
Τα Ταμεία έχασαν περίπου 25 δισ. ευρώ από τα αποθέματά τους που ήταν σε κρατικά ομόλογα, στο κορύφωμα της κρίσης το 2012 και δεν έχουν καταφέρει να τα αναπληρώσουν.
Οι εισφορές στο σύστημα μειώθηκαν αισθητά καθώς η ανεργία αυξήθηκε σε πάνω από 25%. Στο μεταξύ, οι δαπάνες αυξήθηκαν κατακόρυφα καθώς πάνω από 60.000 δημόσιοι υπάλληλοι προτίμησαν να βγουν πρόωρα στη σύνταξη, φοβούμενοι ότι σύντομα οι θέσεις τους θα εξαλειφθούν.
Παρότι μειώθηκαν τα οφέλη, οι εισφορές παραμένουν υψηλές για εργοδότες και εργαζόμενους, αποθαρρύνοντας τις προσλήψεις. Ενας λόγος που το κόστος είναι τόσο υψηλό είναι ότι τα κλαδικά Ταμεία εξακολουθούν να λειτουργούν ανεξάρτητα, παρότι ονομαστικά ενοποιήθηκαν με μία μεταρρύθμιση του 2010. Κατά συνέπεια, απασχολούν πάνω από 15.000 εργαζομένους, περίπου τους διπλάσιους από ότι χρειάζεται το σύστημα, με πολλούς από αυτούς να είναι πολιτικά διορισμένοι.
Γιατί η κυβέρνηση αντιστέκεται στη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού;
Η αντίδραση από τις δυναμικές συνδικαλιστικές οργανώσεις του δημόσιου τομέα αποθαρρύνουν τις ελληνικές κυβερνήσεις από την έναρξη μίας μεταρρύθμισης στο συνταξιοδοτικό και πολλοί κορυφαίοι αξιωματούχοι του ΣΥΡΙΖΑ, με τέτοιο υπόβαθρο, είναι αποφασισμένοι να προστατεύσουν το ισχύον σύστημα.
Το πολιτικό κόστος της υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων θα ήταν υψηλό. Ο ΣΥΡΙΖΑ ανέβηκε στην εξουσία υποσχόμενος στους συνταξιούχους ότι δεν θα γίνουν περαιτέρω μειώσεις και τα οφέλη τους σταδιακά θα αποκατασταθούν, ξεκινώντας από τη 13η σύνταξη.
Η οικονομική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ όμως είναι διατεθειμένη να ξεκινήσει τις μεταρρυθμίσεις. Είναι έτοιμη να περάσει νόμο που θα αποθαρρύνει τους εργαζόμενους να καταφεύγουν στην πρόωρη συνταξιοδότηση πριν από τα 62 έτη, μειώνοντας τη σύνταξή τους κατά περίπου 5%.
Για να μειωθεί η ανεξέλεγκτη απάτη και φοροδιαφυγή στο σημερινό σύστημα, οι ελεύθεροι επαγγελματίες θα πρέπει να κάνουν εισφορές ανάλογα με το φορολογητέο εισόδημά τους, ενώ αυτές θα συλλέγονται από τις φορολογικές αρχές και όχι τα συνταξιοδοτικά Ταμεία.
Υπάρχει περιθώριο συμβιβασμού;
Θα είναι δύσκολη διαπραγμάτευση. Οι περικοπές στις συντάξεις είναι «κόκκινη γραμμή», που δεν μπορεί να παραβιαστεί, σύμφωνα με την ελληνική κυβέρνηση. Ομως η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού είναι θέμα- κλειδί για τους Θεσμούς.
Σύμφωνα με αναλυτές στην Αθήνα, υπάρχει περιθώριο συμβιβασμών από την ελληνική κυβέρνηση. Ακόμη και σκληροπυρηνικοί βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ αποδέχονται ότι πρέπει να αυξηθεί το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης. Ακόμη κι έτσι, ο Αλέξης Τσίπρας θα δυσκολευτεί να περάσει από τη βουλή ένα συμβιβασμό για τις συντάξεις.