Μια πυροδότηση που απορρίπτει την ευκολία των κλισέ για την κρίση, αρνείται να την απεικονίσει καλλιτεχνικά. Η κορυφαία διοργάνωση σύγχρονης τέχνης στην Ευρώπη η documenta του 2017 θα τολμήσει να μοιραστεί ισότιμα μεταξύ του Κάσελ όπου -πραγματοποιείται από το 1955- και της Αθήνας.
« Όχι όμως για να επιβληθεί ή για να επιβεβαιώσει την ταυτότητά της Αθήνας», διευκρινίζει ο δήμαρχος Γιώργος Καμίνης, και προσθέτει «Δεν θα στείλει άλλωστε ένα προκαθορισμένο, εικαστικό πακέτο για να το «φυτέψει» σε έναν ή περισσότερους εκθεσιακούς χώρους της Αθήνας. Η documenta 14 έρχεται, για να «βαφτίσει» θα λέγαμε, να επαναπροσδιορίσει στο οριακό πεδίο των δραματικών ζυμώσεων της Αθήνας, μια νέα ταυτότητα. Η Αθήνα γίνεται το φόντο, ο καμβάς, το πλούσιο αφηγηματικό της πεδίο της documenta 14» .
Για την ακρίβεια, η documenta –ο περίφημος θεσμός της σύγχρονης τέχνης που πραγματοποιείται κάθε πέντε χρόνια στο Κάσελ της Γερμανίας- δεν θα αρχίσει τον Απρίλη του 2017 στην Αθήνα και τον Ιούνιο στην Κάσελ. Εχει ήδη αρχίσει, τώρα, αυτή τη στιγμή που μιλάμε. Εξελίχθηκε ακόμα περισσότερο μέσα στην αίθουσα του δημαρχείου της Αθήνας όπου δόθηκε η συνέντευξη τύπου από τους δημάρχους Αθήνας και Κάσελ, αλλά και από τον καλλιτεχνικό διευθυντή Ανταμ Σίμτζικ, ο οποίος τόνισε πως η Documenta έχει ουσιαστικά αρχίσει μέσω των διεργασιών, των συζητήσεων, των προβληματισμών, των συνεργειών.
Το φανερώνει αυτό ακόμη και ο τίτλος της: «Μαθαίνοντας από την Ελλάδα». Τι μπορεί άραγε να τους διδάξει η Αθήνα; «Αν το γνωρίζαμε από πριν δεν θα είχαμε τίποτα να μάθουμε» λέει ο Ανταμ Σίμτζικ που τόλμησε το αδιανόητο για αρκετούς στη Γερμανία: Να διευρύνει την έδρα της Documenta, να δημιουργήσει δυο ισότιμα πεδία έκφρασης, προκαλώντας ακόμα και αντιδράσεις στο Κάσελ και ευρύτερα στον εικαστικό χάρτη της Γερμανίας. Κάσελ και Αθήνα μαζί λοιπόν, με την πόλη μας να απαντά στο ερώτημα για το τι είναι επείγον σήμερα για την documenta. Mε αυτό το ερώτημα ξεκίνησε η διοργάνωση το 1955, αυτό το ερώτημα επιθυμεί να απαντήσει και τώρα. «Κάποιος –δυστυχώς δεν θυμάμαι ποιος- είχε πει «όποιος έχει οράματα να πάει στον γιατρό». Εμείς ελπίζουμε να είμαστε αρκετά υγιείς ώστε να μπορούμε να βρούμε ένα όραμα μέσα από την πράξη» τόνισε ο Ανταμ Σίμτζικ. Και ξεκαθάρισε «δεν θα κάνουμε καλλιτεχνική απεικόνιση της κρίσης. Δεν θα κάνουμε pornography (πορνογραφία) της κρίσης, ούτε poorography του τρόμου (λογοπαίγνιο για την φτωχοκρατία). Δεν θα υπάρχει τέχνη με τη μορφή διαδήλωσης, ούτε θα χλευάσουμε».
«Η διαδικασία του να βρούμε τι είναι επείγον, σήμερα για την Documenta μας οδήγησε στην Αθήνα» είπε ο Σίμτζικ προσθέτοντας πως «δεν θα παράξουμε ένα θέαμα, αλλά μια κατάσταση». Ο Γιώργος Καμίνης περιγράφει αυτή τη μοναδική συνθήκη που προσφέρει η πόλη: «Η Αθήνα εκφράζει για πολλούς σήμερα, με τον πιο επείγοντα τρόπο, το ευρωπαϊκό παρόν. Τα όρια που δοκιμάζονται, τις βεβαιότητες που ταλαντεύονται, τις αβεβαιότητες που εγκαθίστανται. Κρίσιμοι συμβολισμοί του ευρωπαϊκού πολιτισμού συγκλίνουν στην ελληνική πρωτεύουσα.»
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής τόνισε πως η Documenta «δεν έρχεται στην Αθήνα, δεν είναι ένα διαστημόπλοιο. Έχουμε ξεκινήσει να δουλεύουμε εδώ στην Αθήνα εδώ και περίπου ένα χρόνο και θα συνεχίσουμε για τα δύο επόμενα χρόνια. Και όπως όλα τα πράγματα που μεγαλώνουν, έτσι και αυτό μπορεί να πάρει διαφορετικές μορφές. Για τη documenta 14 αποφασίσαμε να «παραιτηθούμε» από το προνόμια της φιλοξενίας από το Κάσελ και να αναζητήσουμε τη φιλοξενία και στην Αθήνα».
Προίκα 3,5 εκατομμυρίων
Η φιλοξενία αυτή θα φέρει στην Αθήνα και μια προίκα, που μπορεί να είναι και μαγιά: 3,5 εκατομμύρια ευρώ από την documenta για τη διοργάνωση, όπως ανέφερε ο δήμαρχος του Κάσελ Bertram Hilgen. Ποσό που οι διοργανωτές πιστεύουν πως θα αυξηθεί με την συνεισφορά ιδρυμάτων, φορέων, ιδιωτών, εραστών της τέχνης και ταγμένων στην αστική δημιουργική υπερδιέγερση της πόλης.
Ο κύριος Hilgen ευελπιστεί πως μέσω της documenta του 2017 θα μπορέσουν να βελτιωθούν, να αποκατασταθούν οι σχέσεις Ελλάδας Γερμανίας που δοκιμάζονται: «Τόσο εγώ όσο και ο κύριος Καμίνης δεν μπορούμε να ασκήσουμε εξωτερική πολιτική μπορούμε όμως να σταθούμε μέσα από τις δομές μας αρωγοί στα προβλήματα των πολιτών μας. Η documenta14 που θα διεξαχθεί στην Αθήνα και στο Κάσελ μπορεί να συμβάλει στο να κατανοήσουμε καλύτερα ο ένας τον άλλον, να έρθουμε πιο κοντά και να χτίσουμε γέφυρες. Η documenta μπορεί να είναι ένα μέρος αυτής της ελπίδας».
Ο Γιώργος Καμίνης τόνισε πως ο δήμος Αθηναίων στην όλη διοργάνωση θα έχει εμψυχωτικό, συντονιστικό ρόλο, θα αγκαλιάσει όλες τις δραστηριότητες και θα συνεργαστεί με φορείς, ιδρύματα, ιδιώτες στην Αθήνα προκειμένου να ενταχθεί η Documenta στην καθημερινότητα και κανονικότητα της Αθήνας. Το ποιοι, πως και που θα δώσουν υπόσταση και σώμα στην διοργάνωση δεν είναι ακόμα σαφές, βρίσκεται υπό διαμόρφωση και συζήτηση. Τόνισε: «Η Αθήνα τα επόμενα χρόνια θα βρεθεί στο επίκεντρο του διεθνούς εικαστικού χάρτη, προκαλώντας το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Καλλιτέχνες, εικαστικοί, φορείς και οργανισμοί, κριτικοί και πανεπιστημιακοί και φυσικά χιλιάδες φιλότεχνοι θα επισκεφθούν ή και θα μείνουν για ένα διάστημα στην πόλη. Συζητήσεις και προετοιμασίες έχουν ήδη και ξεκινήσει και σήμερα κάνουμε μαζί με τους εκπροσώπους μουσείων και πολιτιστικών οργανισμών, ιδρυμάτων και φορέων της Αθήνας - δημόσιων και ιδιωτικών – πανεπιστημίων και βιβλιοθηκών, την αρχή ενός κύκλου δημιουργικού διαλόγου. Ο δήμος και οι συνεργάτες του, είναι στη διάθεση σας να κουβεντιάσουμε με ποιους τρόπους μπορείτε και εσείς να διαμορφώσετε τα δικά σας προγράμματα για την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2017, προσελκύοντας ανθρώπους του πολιτισμού και αναδεικνύοντας τις δυνατότητες και την ευρύτερη πολιτιστική παρουσία της Αθήνας.»
Η συνέντευξη Τύπου έχει ολοκληρωθεί και σχεδόν ταυτόχρονα έχουν κοπάσει οι φωνές, τα συνθήματα, τα τραγούδια από τα μεγάφωνα των διαδηλωτών που είχαν περικυκλώσει το Δημαρχείο όλη αυτή την ώρα. Πολίτες που αντιδρούν για τις εξελίξεις στο χώρο της υγείας, συνταξιούχοι. Το κατεπείγον είναι εδώ, στο δρόμο, φωνάζει, ζητά να ακουστεί να συνδιαλλαγεί να διαρρήξει σχέσεις. Τελικά οι διοργανωτές θα πρέπει να είναι έτοιμοι για εκπλήξεις, για συνεχείς ανατροφοδοτήσεις και αιματώσεις της καρδιάς της διοργάνωσης από μια πόλη συνεχών κραδασμών. Εδώ που τα οράματα μπορούν να σε στείλουν στον γιατρό αν δεν προλάβεις να τα διεκδικήσεις στο δρόμο.