Ως το τέλος του 2015 ανοίγει το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης [εικόνες]

Το ακούσαμε από τα υπουργικά χείλη. Το είχαμε όμως γραμμένο και στο μικρό giveaway (ένα σημειωματάριο), στο πρώτο απτό ίχνος του ΕΜΣΤ που πιάσαμε στα χέρια μας: «Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης μετακόμισε τις διοικητικές του υπηρεσίες στο νέο του κτίριο το πρώην ζυθοποιείο Φιξ. Αυτό το Πρώτο Βήμα μας, αποτελεί και τη δέσμευση μας για το άνοιγμα του Μουσείου εντός του 2015».

Περπατώντας στον μακρύ διάδρομο επί της Καλλιρόης, με τα νερά να τρέχουν στην όψη του ιστορικού βιομηχανικού κτιρίου της πρώην ζυθοποιίας ΦΙΞ, περπατά δίπλα σου η συγκίνηση Περνώντας την κόκκινη πύλη, εισερχόμαστε στο τεράστιο λευκό υπογάστριο του κτιρίου που, ναι, έχει πάρει πια την τελική του μορφή: Είναι πλέον και επισήμως η στέγη του ΕΜΣΤ. Για την ακρίβεια το κέλυφος ενός μουσείου που δεν έχει ακόμα αναγεννηθεί, αλλά που για πρώτη φορά αφήνει οριστικά πίσω του νομαδικό παρελθόν του και μπορεί να αρχίσει να οργανώνεται για να δεχθεί το κοινό στην οριστική του στέγη. Να αποκτήσει ζωή. Να αρχίσει τη δική του αδιάλειπτη αφήγηση. Να κατοικηθεί.

Τέσσερις μέρες, μόνο
Το μουσείο άνοιξε το μεσημέρι του Σαββάτου για τους δημοσιογράφους. Για μια συνέντευξή τύπου και κυρίως για μια ξενάγηση στα άδυτα και στα μυστικά του ίδιου του χώρου. Γιατί μπορεί οι δημοσιογράφοι να είχαν μπει στο κτίριο το 2012 και το 2013, όμως τότε ήταν εργοτάξιο. Τώρα το σώμα υπάρχει. Και περιμένει να αποκτήσει φλέβες και λειτουργίες.
Η Κατερίνα Κοσκινά, διευθύντρια του ΕΜΣΤ, ακριβής, μετρημένη, αποφεύγοντας τις υπερβολές και τις μεγαλοστομίες, μας καλωσόρισε λέγοντας «Σήμερα εγκαινιάζουμε το κέλυφος που σύντομα θα στεγάσει το ΕΜΣΤ. Θα το στεγάσει όπως του αξίζει και όπως τόσα χρόνια το περιμένει η ίδια η πόλη». Μέσα σε σχεδόν 4 μέρες –αφού η διοίκηση και οι εργαζόμενοι του Μουσείου μετακόμισαν στου ΦΙΞ μόλις την περασμένη Δευτέρα- κατόρθωσαν να στήσουν αυτή τη συνέντευξη τύπου και την ξενάγηση που εντάχθηκε στο πλαίσιο του εορτασμού της Διεθνούς Μέρας Μουσείων. Και γι’ αυτό οι 14 εργαζόμενοι του μουσείου καταχειροκροτήθηκαν.

Οι ερωτήσεις ήταν πολλές. Τα γιατί (καθυστέρησαν τόσο σημαντικές διαδικασίες που θα είχαν επιτρέψει να ανοίξει το μουσείο χρόνια νωρίτερα) και τα πως (εν μέσω οικονομικής κρίσης θα ανοίξει και θα λειτουργήσει) ήταν πολλά. Ειδήσεις δεν βγήκαν. Η μεγαλύτερη είδηση ήταν η εικόνα του ίδιου του κτιρίου. Ενός ήρεμου γίγαντα που ανεβήκαμε με δέος φτάνοντας στην ταράτσα με την καθηλωτική θέα στην Ακρόπολη -αλλά και σε όλες τις οπτικές ανορθογραφίες μιας πόλης που ανταγωνίστηκε με λάθος τρόπο τον Παρθενώνα, που έκανε εκπτώσεις αισθητικής.

Το συναρπαστικό φάντασμα πριν την εκπυρσοκρότηση
Ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού Νίκος Ξυδάκης, περιέγραψε με θραύσματα εικόνων την πορεία του μουσείου: «Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στεγάστηκε στον ερειπιώνα του ΦΙΞ, μεταβλήθηκε σε ένα νομαδικό μουσείο και να που τώρα επιτέλους ολοκληρώνεται. Από ένα συναρπαστικό φάντασμα μεταβάλλεται σε έναν πυκνωτή, έναν εκπυρσοκροτητή που δημιουργεί σχέσεις μεταξύ των εικαστικών έργων και των ανθρώπων». Ο υπουργός δήλωσε πως «σε 4,5,6 μήνες το μουσείο θα έχει ανοίξει κανονικά υποθέτω» και προανήγγειλε πως θα φιλοξενήσει μέρος των δράσεων του έτους Ελλάδα-Ρωσία το 2016, φιλοξενώντας έργα από μουσεία της Ρωσίας.

Το κτίριο των 18.500 τ.μ, έχει ωφέλιμο εκθεσιακό χώρο 8.500 τ.μ και εκεί θα παρουσιάζονται η μόνιμη συλλογή (διαθέτει συνολικά περί τα 700 έργα) και περιοδικές εκθέσεις. Ταυτόχρονα στο εντυπωσιακό δώμα –το μόνο βέβαιο είναι πως από τη στιγμή που θα ανοίξει το μουσείο, το δώμα θα γίνει το νέο αγαπημένο σημείο φωτογράφισης και αναφοράς ελληνικών και κυρίως διεθνών μέσων ενημέρωσης όπως συνέβη με το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης- θα φιλοξενήσει τα έργα τέχνης που θα δημιουργηθούν ειδικά για το χώρο αυτό στο πλαίσιο της συνεργασίας του ΕΜΣΤ με τον ΝΕΟΝ. Κάθε χρόνο, ένας διαφορετικός καλλιτέχνης.

Η Κατερίνα Κοσκινά ανέλαβε τη διεύθυνση του Μουσείου στα μέσα Δεκέμβρη του 2014. Εκτοτε ολοκληρώθηκε η επεξεργασία του κανονισμού λειτουργίας, έγινε η εκκένωση του Ωδείου Αθηνών, η μεταφορά των γραφείων, εξασφαλίστηκαν δωρεές για την μεταφορά της οικοσκευής και συστάθηκε η ΟΔΕΜΣΤ, η ομάδα διαχείρισης της δωρεάς 3 εκατομμυρίων ευρώ που έχει κάνει το Ιδρυμα Νιάρχος προκειμένου να αποκτήσει το μουσείο τον εξοπλισμό που χρειάζεται (φωτισμό, υπολογιστές, οπτικοακουστικά μέσα, τηλεφωνικά κέντρα κ.ο.κ).

Περιμένοντας τη σύνδεση με τη ΔΕΗ
Ταυτόχρονα προχωρούν οι διαδικασίες για να συνδεθεί το κτίριο με τη ΔΕΗ (!) αφού προς το παρόν έχει εργοταξιακό ρεύμα, να βρεθούν κι άλλοι χορηγοί, να εξασφαλιστούν συνεργασίες με μουσεία και ιδρύματα του εξωτερικού για τη φιλοξενία εκθέσεων και δράσεων. Όμως η Κατερίνα Κοσκινά ήταν σαφής: «Για να ανοίξει το μουσείο χρειάζονται χρόνος, χρήματα και άνθρωποι».
Τα χρήματα αποτελούν βέβαια το μεγαλύτερο πρόβλημα, τον απόλυτα ανασταλτικό παράγοντα. Για να λειτουργήσει πλήρως το μουσείο χρειάζεται ετήσιο προϋπολογισμό 2 εκατομμύρια ευρώ μας εξήγησε ο πρόεδρος του μουσείου Γιώργος Παπαναστασίου. Αυτή τη στιγμή παίρνει επιχορήγηση 400.000 ευρώ που αρκεί για τη μισθοδοσία και περισσεύουν 20.000 ευρώ (σημειώνουμε πως μόλις προ λίγων ημερών εγκρίθηκε το 50% της επιχορήγησης, δηλαδή 200.000 ευρώ, ενώ το μουσείο έχει χρέη 350.000 ευρώ). Βέβαια, ο πρόεδρος μάς ενημέρωσε πως υπάρχει μια προγραμματική σύμβαση 4 εκατομμυρίων ευρώ για την τριετία 2015-2017 (όμως μέχρι στιγμής δεν έχει εκταμιευτεί ούτε ένα ευρώ…).
«Το κτίριο αποπερατώθηκε τον Φεβρουάριο του 2014» τόνισε ο κ. Γιώργος Παπαναστασίου. «Για 15 μήνες έμεινε κλειστό. Υπήρξαν ενέργειες που έπρεπε να γίνουν και δεν έγιναν, προβλήματα που ακόμα προσπαθούμε να λύσουμε. Xωρίς χρήματα είναι δύσκολο να γίνουν όλα αυτά… Όμως το άνοιγμα του ΕΜΣΤ είναι εθνική υπόθεση».

Καθοριστικής σημασίας για τη λειτουργία του μουσείου είναι βέβαια η ολοκλήρωση της μουσειολογικής μελέτης. Σύμφωνα με τον πρόεδρο είχε εγκριθεί η προμελέτη. Σε αυτή τη φάση η Κατερίνα Κοσκινά εξετάζει ξανά τη μελέτη. «Για να γίνει εξαρχής η μελέτη χρειάζεται ενάμισης χρόνος. Τώρα ο χρόνος πρέπει να συμπτυχθεί.» Η προηγούμενη μελέτη προέβλεπε πως η μόνιμη συλλογή θα απλώνεται και στους πέντε ορόφους.

Η μελέτη της κα Κοσκινά έχει διαφοροποιήσεις: Η μόνιμη συλλογή θα φιλοξενείται στον δεύτερο, στον τρίτο και ίσως σε τμήμα του τέταρτου ορόφου, ενώ οι περιοδικές εκθέσεις σε μέρος του ισογείου (εκεί θα υπάρχει και ένα βιβλιοπωλείο-κατάστημα καθώς και το καφέ) και στο υπόγειο (όπου μάλλον θα δημιουργηθεί και χώρος για αποθήκες). Η κα Κοσκινά εκτιμά ότι με αυτό τον τρόπο το μουσείο θα αποκτήσει μεγαλύτερη εξωστρέφεια και θα υπάρξει χώρος για συνέργειες, συνέδρια και άλλες δράσεις. «Κάθε διευθυντής έχει όραμα και άποψη. Ο τρόπος σκέψης ενός διευθυντή αντανακλάται στη μουσειολογική μελέτη. Δεν μπορώ να υλοποιήσω μια μελέτη που ανήκε σε έναν άλλον άνθρωπο» πρόσθεσε.

Το όλον και το μέρος
Κατά καιρούς είχε ακουστεί πως προκειμένου να ανοίξει επιτέλους το μουσείο για το κοινό, θα μπορούσε να υπολειτουργεί, να μην λειτουργούν δηλαδή όλοι οι χώροι του, με δεδομένες τις οικονομικές συνθήκες. Η Κατερίνα Κοσκινά τονίζει πως «την ταυτότητα του μουσείου την δίνει η μόνιμη συλλογή. Από εκεί και πέρα μπορούμε να είμαστε ευέλικτοι. Θα κάνουμε συμπαραγωγές, θα έχουμε δάνεια από άλλα μουσεία, θα γίνουν διαλέξεις, περφόρμανς,,, δεν θα είναι μισό το μουσείο.»

Ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού, επανέλαβε στη συνέντευξη Τύπου πως θα προχωρήσει στην προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού για την πλήρωση της θέσης της διεύθυνσης (τακτική που θέλει να εφαρμόσει σταδιακά σε όλους τους φορείς του υπουργείου). «Εμείς θα το προικίσουμε με σύγχρονο διοικητικό πλαίσιο και, όπως αρμόζει στην εξωστρέφεια ενός σύγχρονου μουσείου σε διεθνοποιημένο περιβάλλον, θα προκηρύξουμε διεθνή διαγωνισμό για την ανάδειξη του διευθυντή που αξίζει του μουσείου».

Με τη θητεία της Κατερίνας Κοσκινά –σύμφωνα με το ΦΕΚ- να λήγει τον Ιανουάριο του 2016 ήταν λογικό με το που ακούστηκε αυτή η φράση του υπουργού, τα μάτια να στραφούν επάνω της. Δίνει έναν αγώνα, εν μέσω δύσκολων συνθηκών, αλλά με ποιο χρονικό ορίζοντα; Η ίδια εξήγησε πως δεν είναι προσωρινός διευθυντής που κάνει προσωρινές δουλειές και πως ο ισχύων νόμος ορίζει πως η θητεία της είναι τετραετής. «Από την πρώτη στιγμή τάχθηκα υπέρ του διεθνούς διαγωνισμού. Αυτό λέει η δημοκρατική μας συνείδηση» εξηγεί η Κατερίνα Κοσκινά. Πρώτα βέβαια προέχει να υπάρχει μουσείο, να έχει ταυτότητα και να έχει και λεφτά προκειμένου ο διευθυντής που θα αναλάβει να μπορέσει να εφαρμόσει το έργο του». Όταν ρωτήσαμε τον υπουργό για το πότε θα προκηρυχθεί ο διαγωνισμός, απέφυγε να απαντήσει με συγκεκριμένη ημερομηνία.

Μια ώρα μετά την ολοκλήρωση της συνέντευξης Τύπου τα social media είχαν πλημμυρήσει από φωτογραφίες όσων παραβρέθηκαν σε αυτή την πρώτη «είσοδο» στο ολοκληρωμένο κτίριο (η παράδοση του θα ολοκληρωθεί τον Φεβρουάριο του 2016, προς το παρόν έχει παραδοθεί το ισόγειο και ο πρώτος όροφος). Χαμόγελα, status θαυμασμού, αισιοδοξία, μια κίνηση προς τα μπρος. Μένει η άγρια χαρά, αλλά και η αγωνία για να λειτουργήσει κανονικά το μουσείο. Να γίνει το ζωντανό, παλλόμενο, νέο σημείο παλμού της πόλης. Της χώρας. Γιατί η λειτουργία του μουσείου αυτού που μας πληγώνει και μας πορώνει, είναι εθνικό στοίχημα. Εθνική υπόθεση.