Η Ελληνίδα ερευνήτρια που μελετά τα μαμούθ και κάνει μεταδιδακτορικό στο Χάρβαρντ [εικόνες]

Πρόσφατα μια διεθνής ερευνητική ομάδα από διάφορες χώρες (ΗΠΑ, Ρωσία, Καναδά, Σουηδία), με επικεφαλής μία Ελληνίδα νέα επιστήμονα, την παλαιογενετίστρια Ελευθερία Παλκοπούλου, «διάβασαν» το πλήρες γονιδίωμα του τριχωτού μαμούθ.

Ο «ξάδερφος» του ελέφαντα ζούσε κατά την τελευταία εποχή των παγετώνων, αλλά έχει πια εξαφανισθεί εδώ και χιλιάδες χρόνια. Όμως ορισμένοι γενετιστές οραματίζονται ότι μπορεί κάποτε να ξαναπερπατήσει στη Γη, κάτι για το οποίο η Ελληνίδα ερευνήτρια εμφανίζεται πολύ επιφυλακτική.

Το ΑΠΕ-ΜΠΕ, με αφορμή τη σχετική δημοσίευση που έγινε στο διεθνούς φήμης περιοδικό βιολογίας "Current Biology" και τη δημοσιότητα που είχε το θέμα ευρύτερα, πήρε συνέντευξη από τη νεαρή Ελληνίδα ερευνήτρια της διασποράς.

Η Ελευθερία Παλκοπούλου γεννήθηκε το 1984 και αποφοίτησε το 2006 από το Τμήμα Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη βιολογία στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα στη Σουηδία, ενώ πήρε το διδακτορικό της στη Συστηματική Ζωολογία από το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης. Η έρευνά της διεξήχθη στο Σουηδικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, με έμφαση στην παλαιογενετική, δηλαδή στην αξιοποίηση των εργαλείων της γενετικής για την καλύτερη μελέτη των ευρημάτων της παλαιοντολογίας, ιδίως όσον αφορά τα μαμούθ.

Love Dalén, Ancient DNA laboratory, Swedish Museum of Natural History

Από φέτος τον Μάιο, η Ελένη Παλκοπούλου μετακινήθηκε ως μεταδιδακτορική συνεργάτης στο εργαστήριο του διάσημου γενετιστή David Reich, στο Τμήμα Γενετικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ των ΗΠΑ.

«Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στο τμήμα Βιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, συμμετείχα στο πρόγραμμα Erasmus με το οποίο μου δόθηκε η ευκαιρία να σπουδάσω για έξι μήνες στη Σουηδία. Μου άρεσε πολύ το εκπαιδευτικό σύστημα εκεί, καθώς και ο τρόπος ζωής, και έτσι αποφάσισα να συνεχίσω τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στη ίδια χώρα. Στο πανεπιστήμιο της Ουψάλα είχα την πρώτη μου επαφή με τον κόσμο της παλαιογενετικής. Θεώρησα συναρπαστική την ιδέα ότι με το γενετικό υλικό από απολιθώματα (αρχαίο DNA, όπως το αποκαλούμε), μπορεί κανείς να ταξιδέψει πίσω στο χρόνο και να μελετήσει την εξέλιξη οργανισμών που έχουν εξαφανιστεί εδώ και χιλιάδες χρόνια, όπως το τριχωτό μαμούθ που αποτελεί σύμβολο της εποχής των παγετώνων», λέει η Ελένη Παλκοπούλου.

Όσον αφορά στο τι ξεχωριστό πέτυχε η δική της έρευνα στο “Current Biology”, η νεαρή ερευνήτρια αναφέρει: «Οι περισσότερες επιστημονικές μελέτες που έχουν δημοσιευθεί μέχρι σήμερα, ανέλυσαν το μιτοχονδριακό DNA από μαμούθ, το οποίο κληρονομείται αποκλειστικά μέσω της μητέρας και έτσι παρέχει περιορισμένες πληροφορίες για ένα μέρος μόνο του πληθυσμού τους. Στην έρευνά μας, δημοσιεύσαμε για πρώτη φορά ολόκληρο το πυρηνικό γονιδίωμα του μαμούθ, το οποίο κληρονομείται και από τους δύο γονείς, και έτσι παρέχει μία πιο αντιπροσωπευτική εικόνα για ολόκληρο τον πληθυσμό. Μόνο με αυτές τις γενετικές πληροφορίες μπορέσαμε να εξετάσουμε με λεπτομέρεια την ιστορία του πληθυσμού των μαμούθ μέχρι την εξαφάνισή τους».

«Ποιες νέες γνώσεις έχει φέρει στο φως η έρευνά σας γι' αυτούς τους από καιρό εξαφανισμένους μαλλιαρούς γίγαντες; Υπάρχει οριστική απάντηση στο πώς εξαφανίστηκαν και πότε;», ρωτά ο δημοσιογράφος την Ελένη Παλκοπούλου. «Η έρευνά μας έδειξε ότι τα τριχωτά μαμούθ υπέφεραν από σημαντική μείωση του πληθυσμού τους λίγο προτού εξαφανιστούν, η οποία οδήγησε σε μείωση της γενετικής τους ποικιλομορφίας, καθώς και στο γεγονός ότι συγγενικά άτομα αναπόφευκτα ζευγάρωναν μεταξύ τους. Και οι δύο αυτοί παράγοντες είχαν σίγουρα αρνητική επίδραση στην επιβίωσή τους, όμως δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι εάν αποτέλεσαν την κύρια αιτία για την εξαφάνισή τους», απαντά εκείνη.

Όσον αφορά στα σχέδιά της για το μέλλον η επιστήμονας λέει: «Στη μεταδιδακτορική μου έρευνα που διεξάγω στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ στη Βοστόνη, θα μελετήσω γενετικό υλικό από περισσότερα μαμούθ, αλλά και από άλλα μέλη της οικογένειας των προβοσκιδωτών, όπως για παράδειγμα ελέφαντες και μαστόδοντα. Καθώς αυτά τα είδη ήσαν - και είναι - προσαρμοσμένα σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα και είτε έχουν ήδη εξαφανιστεί ή είναι υπό κίνδυνο εξαφάνισης, είναι σημαντικό να αξιολογήσουμε εάν επηρεάστηκαν από περιβαλλοντικές αλλαγές στο παρελθόν και να εξετάσουμε τους γενετικούς παράγοντες που πιθανόν συνέβαλαν στη συρρίκνωση του πληθυσμού τους. Αυτά τα αποτελέσματα μπορούν να βρουν εφαρμογή στην έρευνα για τη διάσωση και τη διατήρηση ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση στις μέρες μας».

Love Dalén, Ancient DNA laboratory, Swedish Museum of Natural History

Στην ερώτηση αν μπορεί η ανάγνωση του DNA του μαμούθ να οδηγήσει τελικά στην «ανάστασή» τους στη σημερινή εποχή μέσω κλωνοποίησης και πότε περίπου θα μπορούσε να συμβεί αυτό η Ελένη Παλλπούλου απαντά ότι «σίγουρα η δημοσίευση ολόκληρου του γονιδιώματος του μαμούθ βοηθάει στην ανακάλυψη των διαφορών μεταξύ του γενετικού υλικού ενός ελέφαντα και ενός μαμούθ. Αυτό είναι όμως ένα μικρό μόνο βήμα μπροστά σε ολόκληρο το εγχείρημα της κλωνοποίησης, το οποίο αντιμετωπίζει πολλές πρακτικές δυσκολίες από τη γενετική τροποποίηση του DNA και τη ρύθμισή του, μέχρι την εισαγωγή του τροποποιημένου ωαρίου σε ελέφαντα και τη γέννηση του κλωνοποιημένου μαμούθ». Παράλληλα τονίζει όμως ότι υπάρχουν ηθικά διλήμματα σε μια απόπειρα «νεκρανάστασης» του μαμούθ.

«Προσωπικά θεωρώ ότι υπάρχουν πολλά ηθικά ζητήματα, τα οποία πρέπει πρώτα να απαντηθούν. Οι ελέφαντες έχουν ήδη αντιμετωπίσει σημαντική μείωση των πληθυσμών τους και επομένως δεν είμαι σίγουρη κατά πόσο είναι σωστό να χρησιμοποιηθούν - ποιός ξέρει πόσα - ωάρια για την προσπάθεια κλωνοποίησης του μαμούθ. Επίσης, ακόμη και αν αυτό είναι εφικτό, ένα μόνο μαμούθ είναι αρκετό; Ή πόσα μαμούθ θα πρέπει να κλωνοποιήσουμε για να έχουμε έναν βιώσιμο πληθυσμό;».

«Αντί για αναγέννηση του μαμούθ, θα ήταν δυνατό κάτι λιγότερο φιλόδοξο, δηλαδή η εισαγωγή γονιδίων μαμούθ στο γονιδίωμα ελεφάντων, έτσι ώστε αυτοί να γίνουν ανθεκτικοί στο κρύο και να μπορούν να ζουν ακόμη και στη Σιβηρία;», ρωτά ο δημοσιογράφος την κ. Παλκοπούλου.

«Από άποψη γενετικής τροποποίησης, αυτό να είναι ίσως πιο «εύκολο», εφόσον αφορά μόνο συγκεκριμένα γονίδια. Όμως το αποτέλεσμα θα είναι η γέννηση τριχωτών ελεφάντων και όχι τριχωτών μαμούθ. Εάν ο στόχος είναι να επαναφέρουμε μεγαλόσωμα φυτοφάγα ζώα στη Σιβηρία, γιατί να μην χρησιμοποιήσουμε ζώα που ζουν ακόμη και σήμερα, όπως ο βίσονας και το muskox;», απαντά η ίδια.

Πόσο νοσταλγεί όμως την Ελλάδα και που θα προτιμούσε να συνεχίσει την καριέρα της; «Μου λείπει πολύ η οικογένειά μου και οι φίλοι μου και θα ήθελα κάποια στιγμή να έχω την δυνατότητα, αν θελήσω, να επιστρέψω. Χαίρομαι όμως που έχω τη δυνατότητα να ζήσω σε άλλες χώρες και μου αρέσει πολύ η ερευνητική δουλειά που κάνω», καταλήγει.