Σουρεαλιστής, ζωγράφος και γλύπτης και φωτογράφος, ανατρεπτικός της εικόνας της μόδας, απόλυτος εξουσιαστής του προσώπου, έκανε την τέχνη της φωτογραφίας τέχνη του υπονοούμενου, των σχέσεων εξουσίας, της ομορφιάς και της δύναμης μαζί. Ο Man Ray και δη έργα του (με κάθε δυνατό μέσο: φωτογραφία, ζωγραφική, γλυπτική) με θέμα τη γυναίκα, θα παρουσιαστούν σε μια μεγάλη έκθεση που οργανώνει το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Χώρα της Άνδρου.
Εχει ξεχωριστό ενδιαφέρον ότι στην έκθεση -που αρχίζει στις 28 Ιουνίου- θα δούμε έργα του Man Ray που έχουν ως θέμα τις γυναίκες. Διότι αυτός ο σπουδαίος καλλιτέχνης που κινήθηκε με άνεση μεταξύ σουρεαλισμού, ντανταϊσμού και αφαίρεσης, μορφοποιήθηκε καλλιτεχνικά από τις γυναίκες -και σε ανταπόδοση διαμόρφωσε κατά πολύ την κυρίαρχη εικόνα των γυναικών. Κατηγορήθηκε, όπως οι περισσότεροι σουρεαλιστές, ότι αντιμετώπισε τις γυναίκες φετιχιστικά, ως σκεύη ηδονής, ως εξουσιαζόμενες. Κι όμως παθιάστηκε, ερωτεύθηκε εκτός λογικής, αφοσιώθηκε σε γυναίκες που έγιναν μούσες του, μοντέλα του, ερωμένες του. Ακόμα και αν ως τέλους επέμενε να βάζει αυτός το «πλαίσιο» που ορίζει την εικόνα κάθε μιας εξ αυτών.
Εχει λοιπόν ξεχωριστό ενδιαφέρον το γεγονός ότι το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Ανδρο επέλεξε να παρουσιάσει τα συγκεκριμενα έργα του Man Ray (γεννημένος ως Michael Emmanuel Radnitzky στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ το 1890). Ο επισκέπτης θα πλοηγηθεί στην εντυπωσιακή υπερπεντηκονταετή καλλιτεχνική πορεία του Man Ray (1912-1971) μέσα από 150 έργα όλων των ειδών: φωτογραφίες, ζωγραφικά έργα, χαρακτικά, σχέδια, γλυπτά και ready-mades. Θα αναγνωρίσει θρυλικές μορφές όπως την Gertrude Stein, την Peggy Guggenheim, την Kiki de Montparnasse, την Lee Miller, την Coco Chanel, την Ava Gardner, την Catherine Deneuve και άλλα δημοφιλή ονόματα της τέχνης, του θεάματος και της παρισινής κοσμικής ζωής. Ο επισκέπτης θα διαπιστώσει επίσης πως το σουρεαλιστικό κίνημα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην τέχνη του Man Ray ανακαλύπτοντας έργα που επισκιάστηκαν από τη φωτογραφία. Αλλωστε, σύμφωνα με τον André Breton, φίλο και συνοδοιπόρο του στο μεγάλο κίνημα του Σουρεαλισμού, ο Man Ray υπήρξε από τους λίγους που κατάφεραν να αναδείξουν με την τέχνη του φακού μια ανέκδοτη θεματολογία η οποία, χωρίς να αφήνει κανέναν αδιάφορο, συναρπάζει, εκπλήσσει, αιφνιδιάζει.
Κiki, Lee... Οι γυναίκες της ζωής του, οι εικόνες εμβλήματα
Γνώρισε την Kiki De Montparnasse σε ένα καφέ, ενώ αυτή ήταν ήδη αναγνωρίσιμη στο Παρίσι, από την εμφάνισή της στο καμπαρέ Le Jockey Bar, όπου τραγουδούσε χιουμοριστικά τραγούδια δείχνοντας τα πόδια της -και όχι μόνο. Πόζαρε ήδη, συχνά γυμνή για σημαντικούς καλλιτέχνες της εποχής, όμως στην αρχή αρνήθηκε πεισματικά να επιτρέψει στον Man Ray να την φωτογραφήσει. Toυ εξηγούσε πως ενώ ένας ζωγράφος μπορεί να αλλάξει την εικόνα του μοντέλου, ενάς φωτογράφος είναι πιστός στην πραγματικότητα. «Οχι εγώ» της απάντησε ο Man Ray.
H αλήθεια είναι πως δεν άλλαξε απλώς τις φωτογραφίες της αλλά την ίδια την Kiki -ξύρισε τα φρύδια της, ζωγράφισε άλλα φρύδια από πάνω... Εγινε η μούσα και η ερωμένη του, σε μια σχέση που διήρκησε έξι χρόνια. Εξι χρόνια εκρήξεων -ο ίδιος ο Man Ray περιγράφει πως τον είχε χαστουκίσει και αυτός της ανταπέδωσε το χτύπημα. Η διασημότερη φωτογραφία – που εκνεύρισε τις φεμινίστριες- ήταν αυτή της Kiki με τη γυμνή της πλάτη προς τον φακό και με το περίγραμμα ενός βιολιού ζωγραφισμένου στα πλευρά της. Ο τίτλος ήταν Le Violon d'Ingres που στα γαλλικά σημαίνει χόμπι -κατηγορήθηκε ο Man Ray πως έτσι ακριβώς αντιμετώπιζε τις γυναίκες... Πάντως σύμφωνα με τον ίδιο ο τίτλος και η αναφορά της φωτογραφίας ήταν για τον ζωγράφο που θαύμαζε, τον Jean-Auguste-Dominique Ingres.
Αντίθετα, η σχέση του με το μοντέλο Lee Miller ξεκίνησε από την επιμονή της δεύτερης. Τον αναζήτησε, εμφανίστηκε μπροστά του και είπε «το όνομά μου είναι Lee και είμαι η νέα σου μαθήτρια». Εντονο πάθος αναπτύχθηκε ανάμεσά τους, που άγγιζε τα όρια της λατρείας συχνά. Αυτός ήταν 17 χρόνια μεγαλύτερός της, μάλλον άσχημος. Μαζί έλαμψαν και τον ενέπνευσε να κάνει μερικά από τα σημαντικότερα έργα του. Ομως και αυτή δεν ήταν παρά ένα σκεύος ηδονής και πόθου στις φωτογραφίες του. Οι ειδικοί λένε πως μέσω των φωτογραφιών αυτών ο Man Ray προσπάθησε να ασκήσει εξουσία πάνω της.
Την ενθάρρυνε να ασχοληθεί με τη φωτογραφία, έγινε πολεμική ανταποκρίτρια και μαι από τις πλέον περίφημες δουλειές της είναι το αυτο-πορτρέτο της μέσα στην μπανιέρα του Χίτλερ, μετά τη λήξη του πολέμου. Εμειναν μαζί τρία χρόνια και χώρισαν επειδή αυτός την ζήλευε αφόρητα, ήθελε να την ελέγχει και να είναι μόνο δική του.
Υπήρξαν κι άλλες μούσες. Η Oppenheim, η Ady Fidelin, η χορεύτρια Juliet Browner την οποία και παντρεύτηκε στις ΗΠΑ και έμεινε κοντά της μέχρι το θάνατό του το 1976. Μυθικό όμως ήταν το πορτρέτο της Catherine Deneuve, μια σουρεαλιστική φωτογραφία που έβγαλε στο στούντιό του το 1968. Η σταρ φορούσε τεράστια σκουλαρίκια που έμοιαζαν με χρυσές σπείρες -που πουλήθηκαν πανάκριβα στη συνέχεια σε δημοπρασία των Sotheby's. Αυτή ήταν η τελευταία ανάθεση που είχε για φωτογράφιση από περιοδικό. Η ίδια η Catherine Deneuve λέει πως στο σπίτι της έχει μόνο δυο δικές της φωτογραφίες – η μία είναι αυτή που έβγαλε ο Man Ray.
Το εικαστικό αφιέρωμα στον Man Ray θα πλαισιώσει ο τρίγλωσσος (ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά) συνοδευτικός τόμος των 350 σελίδων, που θα εκδοθεί από τη Μικρή Άρκτο.
Διάρκεια έκθεσης: 28 Ιουνίου – 27 Σεπτεμβρίου 2015
Ώρες Λειτουργίας: Καθημερινά 11.00-15.00 και 18.00-21.00, Δευτέρα 11.00-15.00,
Δευτέρα απόγευμα και Τρίτη κλειστά