Τσιτσάνης ο beat, ο άγιος, αλλά ποτέ ο ρετρό: Διπλή έκθεση στον Ιανό [εικόνες]

Ο μέγιστος ποιητής Νίκος Καρούζος ένα βράδυ στο μαγαζί όπου τραγουδούσε ο Τσιτσάνης, έβγαλε ένα κομμάτι χαρτί, έγραψε «Τσιτσάνη πρέπει να πεθάνεις». Και του το έστειλε.

Ο Τσιτσάνης το διάβασε και συνέχισε ατάραχος να παίζει, με αυτό το βλέμμα « που σε κοιτούσε πέρα από τον τάφο. Ο Τσιτσάνης τραγουδούσε από τον θάνατο. Και αυτό εννοούσε ο Καρούζος», μου λέει ο Γιώργος-Ικαρος Μπαμπασάκης μέσα στην Αίθουσα Τέχνης Ιανός όπου παρουσιάζεται μια διπλή έκθεση αφιερωμένη στα 100 χρόνια από τη γέννηση του μέγιστου Βασίλη Τσιτσάνη: Το ομαδικό εικαστικό αφιέρωμα «Οταν συμβεί στα Πέριξ» σε επιμέλεια της Ιριδας Κρητικού και η εικαστική εγκατάσταση «Το τσακμάκι του Τσιτσάνη» σε επιμέλεια του Γιώργου-Ικαρου Μπαμπασάκη.

Ο πέρα από τον θάνατο Τσιτσάνης. Περπατώντας μέσα στην διπλή έκθεση αφιέρωμα του Ιανού στον Τσιτσάνη, καθόλου τυχαία βλέπεις έργα που μοιάζουν με αγιογραφίες του. Ο Αγιος, ο μουσικός που μετέλαβε τους Ελληνες και όχι μόνο. «Ο Τσιτσάνης είναι ένας λαϊκός ήρωας που έχει σχεδόν αγιοποιηθεί», λέει η Ιρις Κρητικού εξηγώντας πόσο καθοριστική είναι η ίδια η φυσιογνωμία του Τσιτσάνη. «Στην περίπτωση του Καβάφη βλέπουμε κυρίως εικονογράφηση των στίχων του για παράδειγμα, όμως στην περίπτωση του Τσιτσάνη διαπιστώνεις πως οι περισσότεροι καλλιτέχνες επιλέγουν να ζωγραφίσουν το πρόσωπό του».

Ο Τσιτσάνης με τη μουσική του και τη στάση του μετέλαβε ακόμα και τον Αλλεν Γκίνσμπεργκ όπως έγραφε ο Μπαμπασάκης στο radiobookspoting για το ταξίδι του στην Ελλάδα: «Κάνει βόλτες στην Αγορά, πίνει ούζο στο Καφενείο του Ζαχαράτου, παρέα με τον ποιητή Σπύρο Μεϊμάρη, σουλατσάρει στη Φωκίωνος Νέγρη, γεύεται ντονέρ με κρεμμύδι, πίνει μπίρες και ρετσίνα, στις 7 Σεπτεμβρίου του 1961 τον πηγαίνουν να ακούσει τα «αξεπέραστα μπλουζ του Τσιτσάνη» και την Πόλυ Πάνου στο Φαληρικό. Ο Μεϊμάρης σημειώνει ποιητικά, νοσταλγικά: «Έπιασα πολλές φορές το τρελό μάτι του Άλλεν και το θολό μάτι του Τσιτσάνη ν’ ανταλλάσσουν ματιές αμοιβαίας αναγνώρισης».

Κοιτάζοντας τα έργα της ενότητας «Οταν συμβεί στα Πέριξ» το πρόσωπο του Τσιτσάνη γίνεται αγιογραφία, γίνεται χάρτινος ήρωας. Για να ακολουθήσουν τοπία σκονισμένων δρόμων στην πόλη, ερείπια γλεντιού, αντικείμενα που συνδέουμε με τον δημιουργό.«Είναι το πρόσωπο του Τσιτσάνη και θραύσματα του διάσπαρτα» εξηγεί η Ιρις Κρητικού. Στην συγκεκριμένη ενότητα συμμετέχουν οι: Σπύρος Αγγελόπουλος, Μαίρη Γαλάνη - Κρητικού, Γιάννης Δέδες, Μηνάς Καμπιτάκης, Κώστας Λάβδας, Μιχάλης Μαδένης, Νεκτάριος Μαμάης, Τίμος Μπατινάκης, Χαρίτων Μπεκιάρης, Γεωργία Μπλιάτσου, Γεύσω Παπαδάκη, Βασίλης Σούλης, Μαρίνα Στελλάτου, Κατερίνα Τσεμπελή, Πάβλος Χαμπίδης, Αθηνά Χατζή

Το τέμπλο του Τσιτσάνη

Η παρήχηση του «τσ» έδωσε τον τίτλο στην εικαστική εγκατάσταση «Το Τσακμάκι του Τσιτσάνη» που επιμελήθηκε ο Γιώργος Ικαρος Μπαμπασάκης σε ένα ιδιότυπο curation. Ζήτησε από τρεις νέους εικαστικούς καλλιτέχνες με άθροισμα ηλικιών 100 χρόνια (συνωμοτικό με το αφιέρωμα στα 100 χρόνια από τη γέννηση του Τσιτσάνη) να δημιουργήσουν ένα τέμπλο, να δημιουργήσουν έναν τοίχο προσευχής, έναν τοίχο νοσταλγίας και διατράνωσης της μνήμης, σαν κι αυτούς που βλέπαμε παλιά στα αστικά σπίτια των Αθηνών.

Οι Δημήτρης Λάμπρου, Ελεάνα Μαρτίνου και Μαργαρίτα Πέτροβα, δεν έχουν κανένα βίωμα από τον Τσιτσάνη, δεν τον πρόλαβαν, δεν τον είδαν στο πάλκο, δεν έζησαν ουσιαστικά καν τον μύθο που τον συνοδεύει. Ο Γιώργος Ικαρος Μπαμπασάκης τους έστελνε συνεχώς κείμενα, μηνύματα, έφτιαξε ένα άυλο ταμπλό για τον μέγιστο, για τον άγιο του ελληνικού τραγουδιού και τους άφησε να εκφραστούν. Να δημιουργήσουν μία νέα αφήγηση για τον Βασίλη Τσιτσάνη.

«Δεν έχουν καμία βιωματική εμπλοκή με τον Τσιτσάνη. Για μένα ήταν ένα στοίχημα: να μη δω το θέμα σαν ρετρό, αλλά να γαργαλίσω τους τρεις νεαρούς καλλιτέχνες να ψάξουν τι έγινε στην Ελλάδα εκείνη την εποχή, να κάνουν μια προσπάθεια να το συνδέσουν όλο αυτό με το παρόν.» Και οι τρεις χρησιμοποίησαν αντικείμενα για τα έργα τους, χρησιμοποίησαν υλικά σύμβολα της εποχής, σύμβολα που ενεργοποιούν αισθήσεις, για παράδειγμα τη μυρωδιά.«Υπάρχει ένα μπουκαλάκι βενζίνης για παράδειγμα. Εχουν χαθεί πια οι μυρωδιές, οι μυρωδιές του παρελθόντος. Η έκθεση αυτή έχει μυρωδιές». Και η μυρωδιά είναι σαφώς ένας τρόπος σύνδεσης με το παρελθόν.

Ο Γιώργος-Ικαρος Μπαμπασάκης δηλώνει πως εξεπλάγην από το τελικό αποτέλεσμα, από τα περίπου 30 έργα που ετοίμασαν οι Λάμπρου, Μαρτίνου, Πέτροβα. «Το αποτέλεσμα είναι καλό. Είναι σαν κι αυτό που έλεγε ο Ναμπόκοφ πως πρέπει να λειτουργείς με το πάθος του επιστήμονα και την ψυχραιμία καλλιτέχνη... Δεν είναι εξεζητημένο, έχει και στοιχεία pop art θα έλεγα. Δεν ήθελα καθόλου να τον δουν σαν το «ωραίο αγόρι». Με οδηγό τις συζητήσεις με τον Μπαμπασάκη, στην ουσία ένα μεγάλο ιδεολογικό κείμενο για όλα όσα ο Τσιτσάνης ήταν και ακόμα κινεί (σε μουσική, λογοτεχνία, ιστορία της στιγμής, αλητεία) ο Δημήτρης Λάμπρου έφτιαξε «Τα Σήμαντρα», έργα/κάρτες όπου εξιχνιάζεται η σχέση του Βασίλη Τσιτσάνη με την σύγχρονη ελληνική ιστορία. Λούμπεν χαμοζωή, έρωτες και πάθη, Εμφύλιος και Πολιτική, κινηματογράφος και περιοδικά. Η Ελεάννα Μαρτίνου δημιούργησε τις «Δέκα και Μία Λαϊκές Ζωγραφιές», στιγμιότυπα από τον βίο και το έργο του Βασίλη Τσιτσάνη ποιυ σχηματίζουν ένα τέμπλο. Η Μαργαρίτα Πέτροβα με την ενότητα «Αργοσβήνεις μόνη» όρισε χώρους σε κουτιά, σπίτια, εστίες όπου εκτυλίσσονται σκηνές βγαλμένες από στίχους του Βασίλη Τσιτσάνη.

Η έκθεση εγκαινιάστηκε στις 4 Απριλίου και θα διαρκέσει ως τις 2 Μαίου. Καλλιτεχνική διεύθυνση: Μικρή Αρκτος.Επιμέλεια: Ίρις Κρητικού & Γιώργος - Ίκαρος Μπαμπασάκης. Το ίδιο διάστημα, θα πραγματοποιηθούν σε όλους τους χώρους του ΙΑΝΟΥ παράλληλες δραστηριότητες αντίστοιχης θεματικής (μουσικές βραδιές, διαλέξεις κ.ά.)