Την ταινία «Ολική επαναφορά» του 1990 θυμίζει πρωτοποριακό πείραμα Γάλλων ερευνητών.
Στην προαναφερθείσα ταινία, ο Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ πηγαίνει διακοπές στον πλανήτη Άρη με... εμφύτευση μνήμης.
Στην... τρέχουσα πραγματικότητα, Γάλλοι επιστήμονες, σαν γνήσιοι χάκερ του εγκεφάλου, κατάφεραν για πρώτη φορά να δημιουργήσουν τεχνητές -δηλαδή ψεύτικες- αναμνήσεις (θετικά συναισθήματα) στη μνήμη ποντικιών, ενώ αυτά κοιμούνταν.
Το επίτευγμα, μεταξύ άλλων, μπορεί μελλοντικά να ανοίξει τον δρόμο για μια νέου τύπου υπνοθεραπεία της κατάθλιψης στους ανθρώπους ή σε άτομα που βασανίζονται από χρόνιες φοβίες και τραυματικές αναμνήσεις, όπως συμβαίνει στη διαταραχή του μετατραυματικού στρες.
Xειραγώγηση της μνήμης
Οι ερευνητές του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) της Γαλλίας, με επικεφαλής τον Καρίμ Μπενσενάν, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό νευροεπιστήμης Nature Neuroscience, σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα Guardian και το New Scientist, επεσήμαναν πως είναι η πρώτη φορά που επιτυγχάνεται χειραγώγηση της μνήμης στη διάρκεια του ύπνου.
Οι επιστήμονες, με τη βοήθεια ηλεκτροδίων, «εμφύτευσαν» την ευχάριστη ανάμνηση μιας τοποθεσίας στον εγκέφαλο των πειραματόζωων και όταν αυτά ξύπνησαν αναζητούσαν πλέον αυτό το μέρος, για να ξαναζήσουν την ευχάριστη «εμπειρία» (που αρχικά ποτέ δεν είχε υπάρξει).
Τα δύο ηλεκτρόδια είχαν συνδεθεί το ένα στην περιοχή της μνήμης (στον ιππόκαμπο του εγκεφάλου) και το άλλο στο κέντρο ανταμοιβής - ευχαρίστησης του εγκεφάλου. Οι επιστήμονες δημιούργησαν μια τεχνητή συσχέτιση ανάμεσα στα εγκεφαλικά κύτταρα καταγραφής του χώρου (νευρώνες που καταγράφουν συγκεκριμένες τοποθεσίες) και σε ευχάριστα συναισθήματα.
Συνειδητή αντίδραση
Η νέα μνήμη -που το ζώο αναζητούσε να «ξαναζήσει»- το ωθούσε να επισκεφθεί μια τοποθεσία όπου υποτίθεται ότι είχε απολαύσει κάτι στο παρελθόν. Οι επιστήμονες υπογράμμισαν ότι δεν επρόκειτο για μια υποσυνείδητη και αυτόματη αντίδραση, αλλά για μια συνειδητή μνήμη (του τύπου «θέλω να πάω ξανά σε αυτό το ευχάριστο μέρος»), η οποία κατεύθυνε τη συμπεριφορά των πειραματόζωων την επόμενη ημέρα.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι τα ευρήματά τους είναι δυνατό να αποτελέσουν τη βάση για μια μη επεμβατική μέθοδο χειραγώγησης της μνήμης και στους ανθρώπους. Έως ότου όμως υπάρξουν όντως κλινικές εφαρμογές, θα χρειαστούν αρκετά χρόνια.
Η σκοτεινή πλευρά
Ο Καρίμ Μπενσενάν δήλωσε ότι, προς το παρόν, είναι άγνωστο αν στη διάρκεια του ύπνου μπορούν να «φυτευθούν» στον εγκέφαλο και άλλες τεχνητές μνήμες, όπως διαφόρων δεξιοτήτων.
Και ασφαλώς υπάρχει η σκοτεινή πλευρά. «Το γεγονός ότι μπορείς να κάνεις κάτι τέτοιο στη διάρκεια του ύπνου είναι λιγάκι ανησυχητικό, επειδή σημαίνει πως θα μπορούσες να κάνεις κάποιον να θέλει κάτι ακόμη κι αν δεν το θέλει πραγματικά», δήλωσε ο Νιλ Μπέρτζες του University College του Λονδίνου.
«Υπάρχουν οι ιατρικές εφαρμογές και οι πιο οργουελιανές εφαρμογές, όπου η κυβέρνηση μπαίνει μέσα στα κεφάλια των ανθρώπων και αρχίζει να τους ελέγχει», προειδοποίησε ο Λόρεν Φρανκ του Πανεπιστημίου Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια. «Είναι απίστευτα δύσκολο να κάνει κάποιος κάτι τέτοιο, έτσι δεν ανησυχώ βαθιά γι' αυτό, όμως δεν είναι και αδύνατο να συμβεί», πρόσθεσε.