Από το γραφείο του στη Χάγη, ο επικεφαλής του Eurogroup ανοίγει όλα τα χαρτιά του στον δημοσιογράφο των Financial Times Πίτερ Σπίγκελ και του ξεδιπλώνει τις δραματικές ώρες πριν από το τελευταίο Eurogroup. Αποκαλύπτει επίσης αυτό που έγραψε η Bild και διέψευσε η κυβέρνηση: ότι του έστειλαν λάθος επιστολή!
Η λάθος επιστολή
Όλα ξεκίνησαν με το γράμμα που έλαβε από την Αθήνα και το οποίο περιείχε τις προτάσεις της ελληνικής κυβέρνησης. Όταν το άνοιξε και το διάβασε, ένιωσε έκπληκτος. Τα πράγματα δεν ήταν ακριβώς όπως τα περίμενε, καθώς τις προηγούμενες 48 ώρες ο πρόεδρος του Eurogroup βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις με τον Έλληνα πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα ως προς το τι θα πρέπει να περιλαμβάνει η επιστολή για την αίτηση τετράμηνης παράτασης της διάσωσης ύψους 172 δισ. ευρώ της Αθήνας. Είχαν μιλήσει επανειλημμένως τηλεφωνικά, αντάλλαξαν προσχέδια και προτάθηκαν αλλαγές.
Όμως, η επιστολή που έλαβε ο κ. Ντάισελμπλουμ, υπογεγραμμένη από τον Έλληνα υπουργό Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη, δεν έμοιαζε με αυτά που είχαν συζητηθεί. Βασικές δεσμεύσεις, όπως η διασφάλιση ότι τα πλεονάσματα θα ήταν αρκετά υψηλά ώστε να μειωθεί σταδιακά το εθνικό χρέος της χώρας, ήταν τώρα πολύ πιο ασαφείς. Αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο ενός βέτο από το Βερολίνο, ο κ. Ντάισελμπλουμ, ο οποίος είναι επίσης υπουργός Οικονομικών της Ολλανδίας, τηλεφώνησε στην Αθήνα.
Το τηλέφωνο στον Τσίπρα
«Τηλεφώνησα στον Τσίπρα και του είπα "κοίτα, δεν ξέρω τι έγινε, όμως μου έστειλες διαφορετικό γράμμα"», δήλωσε στη συνέντευξή του στους FT ο Ντάισελμπλουμ. «Και ο Τσίπρας εξεπλάγη. "Πώς είναι δυνατόν;". Το κοίταξε. Κάποιος το είχε αλλάξει».
Μετά από περισσότερες από πέντε ημέρες ατελείωτων διαπραγματεύσεων -άλλων κατ' ιδίαν, άλλων μέσω email και άλλων μέσω τηλεφώνου- οι δυο πλευρές κατέληξαν επιτέλους σε συμφωνία, σε μεγάλο βαθμό με τους όρους του Ντάισελμπλουμ. Ήταν μια συμφωνία για παράταση της ελληνικής διάσωσης πέραν της καταληκτικής ημερομηνίας της 28ης Φεβρουαρίου, για να αποσοβηθεί ένα bank run και μια πιθανή εθνική χρεοκοπία.
Δόση ίσως τον Μάρτιο
Μήνυμα προς την ελληνική κυβέρνηση να αρχίσει το πρόγραμμα ακόμα και πριν από την ολοκλήρωση της διαπραγμάτευσης, ώστε να μπορέσει, ίσως και εντός του Μαρτίου, να υπάρξει μια πρώτη εκταμίευση υπο-δόσης από τα παρακρατημένα 7,2 δισ., στέλνει επίσης ο κ. Ντάισελμπλουμ, την ώρα που η κυβέρνηση ξεκινά αγώνα δρόμου για να καλύψει τις τεράστιες χρηματοδοτικές ανάγκες του μήνα.
Ο πρόεδρος του Eurogroup τονίζει, ωστόσο, πως απαραίτητη προϋπόθεση για μια πρόωρη αποδέσμευση χρημάτων είναι η ύπαρξη πραγματικής προόδου στην εφαρμογή μεταρρυθμίσεων, και όχι μονο «προθέσεις».
«Το μήνυμά μου στους Έλληνες είναι: Προσπαθήστε να αρχίσετε το πρόγραμμα ακόμα και πριν τελειώσει όλη η διαπραγμάτευση. Υπάρχουν στοιχεία που μπορείτε να αρχίσετε σήμερα. Αν το κάνετε αυτό, τότε σε κάποιο σημείο τον Μάρτιο ίσως μπορεί να υπάρξει μια πρώτη εκταμίευση. Αλλά αυτό θα απαιτούσε πρόοδο και όχι μόνο προθέσεις», δηλώνει χαρακτηριστικά.
Τονίζει δε ότι είναι σημαντικό να ξεκαθαριστεί πως η λίστα Βαρουφάκη δεν είναι τίποτα περισσότερο από προθέσεις για μεταρρυθμίσεις, «μια ένδειξη του τι θέλει να κάνει η ελληνική πλευρά», όχι ένα νέο πρόγραμμα που αποτελεί προϊόν διαπραγμάτευσης.
Δραματική υποχώρηση
Σε μια δραματική υποχώρηση, η νέα αριστερή κυβέρνηση της Αθήνας δεσμεύτηκε να τηρήσει τους υφιστάμενους μεταρρυθμιστικούς όρους του προγράμματος, κάτι που από καιρό ορκιζόταν ότι δεν θα έκανε ποτέ. Η συμφωνία σηματοδότησε το τέλος ενός μήνα θυελλωδών διαπραγματεύσεων, κατά τη διάρκεια του οποίου ο Ντάισελμπλουμ και το απότομο διαπραγματευτικό του στυλ συγκρούστηκε άμεσα με τον Βαρουφάκη, τον «χαλαρό» και εικονοκλαστικό Έλληνα ομόλογό του.
Αν και απετράπη η καταστροφή, οι διαπραγματεύσεις άφησαν πληγωμένους εγωισμούς σε όλες τις πλευρές, όπως κατέστησε σαφές ο Ντάισελμπλουμ στην εκτενέστερη συνέντευξή του μέχρι τώρα για το επεισόδιο. Αυτό δείχνει πως τα επόμενα βήματα που απαιτούνται ώστε να παραμείνει φερέγγυα η Αθήνα θα μπορούσαν να γίνουν σε ακόμα πιο τεταμένο κλίμα και να δοκιμάσουν την Ελλάδα και τους 18 εταίρους της στην Ευρωζώνη. Καθισμένος στο καλά οργανωμένο γραφείο του στο σύγχρονο, ευρύχωρο ολλανδικό υπουργείο Οικονομικών στη Χάγη, ο Ντάισελμπλουμ δεν απολογήθηκε για το στυλ του, λέγοντας πως ήταν δουλειά του να «πιέσει» τον Βαρουφάκη.
Το... ξύλο με τον Βαρουφάκη
Αν και παραδέχθηκε πως «κάποιες φορές οι άνθρωποι θυμώνουν» στη διάρκεια τέτοιων διαπραγματεύσεων, ωστόσο αρνήθηκε τις αναφορές που έλεγαν ότι οι δυο άνδρες κόντεψαν σε κάποιο σημείο να παίξουν ξύλο. «Είναι βλακείες», είπε. «Το γεγονός είναι ότι έπρεπε να τον πιέσω για μια λύση, και αυτή είναι η δουλειά μου. Πρέπει επίσης να πιέζω και άλλους υπουργούς, που είναι επίσης αρκετά σκληροί και πεισματάρηδες, για μια λύση».
Οι προσπάθειες του Ντάισελμπλουμ ξεκίνησαν λίγες μόλις ημέρες μετά την εκλογή της νέας ελληνικής κυβέρνησης τον Ιανουάριο, όταν έκανε το ταξίδι στην Αθήνα -το οποίο πολλοί επέκριναν- στο οποίο ο ίδιος και ο Βαρουφάκης κατέληξαν να αψιμαχούν δημοσίως κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου αναφορικά με το μέλλον της Ελλάδας. Οι αγορές έκαναν «βουτιά».
Ο Ντάισελμπλουμ υπερασπίστηκε την απόφαση να επισκεφθεί την ελληνική πρωτεύουσα πριν καν η νέα κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ αναλάβει επισήμως την εξουσία, λέγοντας πως προσπαθούσε να «μαζέψει» μέρος της ζημιάς που είχε προκαλέσει η προεκλογική εκστρατεία.
«Υπήρχαν πολλοί πολιτικοί από όλη την Ευρώπη που βασικά παρενέβαιναν, δίνοντας συμβουλές στο ελληνικό εκλογικό σώμα για το ποιον να ψηφίσει, κάτι που δεν πίστευα ότι ήταν σωστό», δήλωσε ο Ντάισελμπλουμ. «Δεν έχουμε πολύ χρόνο, πρέπει να αρχίσουμε να εργαζόμαστε μαζί τους και θέλω να τους στείλω το σήμα: σας αποδέχομαι πλήρως ως νέους εταίρους, ας αρχίσουμε τις διαπραγματεύσεις».
Πίεση στην Αθήνα
Παρά τη δύσκολη αρχή, ο Ντάισελμπλουμ λέει πως η σκληρή γραμμή της νέας κυβέρνησης άρχισε να μαλακώνει, καθώς οι δημόσιες διακηρύξεις του Βαρουφάκη και άλλων υπουργών ότι η Ελλάδα έχει χρεοκοπήσει πυροδότησαν μαζικές αποσύρσεις καταθέσεων από τις τράπεζες. Αυτό, με τη σειρά του, ενέτεινε την πίεση στην Αθήνα να κλείσει γρήγορα μια συμφωνία, πρόσθεσε. «Ήταν η μεγαλύτερη κινητήρια δύναμη».
Την περασμένη εβδομάδα, η Τράπεζα της Ελλάδος ανακοίνωσε πως οι αποσύρσεις καταθέσεων έφτασαν τα 400 εκατ. ευρώ ημερησίως τον Ιανουάριο, ενώ μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου, σύμφωνα με αξιωματούχους, ο ρυθμός αυτός σχεδόν διπλασιάστηκε. Ωστόσο, η επεξεργασία μιας συμφωνίας αποδείχθηκε δύσκολη. Μια πρώτη συνεδρίαση του Eurogroup για να ξεκινήσει η διαδικασία διαλύθηκε σε κακό κλίμα. Ο Ντάισελμπλουμ προσπάθησε και πάλι πέντε ημέρες αργότερα, όμως η κατάληξη αποδείχθηκε ακόμα πιο θεαματική: ο Βαρουφάκης βγήκε από τη συνεδρίαση κατηγορώντας τον Ολλανδό ότι αναίρεσε τη συμφωνία στην οποία είχε καταλήξει η Αθήνα με τον Πιερ Μοσκοβισί, τον επίτροπο Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Ο Ντάισελμπλουμ επιρρίπτει ευθύνες στην Κομισιόν, η οποία τυπικά δείχνει μεγαλύτερη επιείκεια έναντι της Ελλάδας απ' ό,τι στους άλλους πιστωτές, λέγοντας πως η παρέμβασή της βραχυκύκλωσε τη διαδικασία και πως ο ίδιος δεν είχε ενημερωθεί. «Τότε οι Έλληνες νόμιζαν πως είχαν συμφωνία», λέει ο Ντάισελμπλουμ. «Δεν είχα εμπλοκή σε αυτό και αυτό δεν ήταν πολύ έξυπνο. Αν θέλεις να έχεις μια συμφωνία με το Eurogroup, θα βοηθούσε αν με ενημέρωνες για το τι προσπαθείς να κάνεις».
Η διαρροή
Αντιθέτως, ο Ντάισελμπλουμ έδωσε τη δική του, πολύ σκληρότερη πρόταση, η οποία γρήγορα διέρρευσε στον Τύπο. Έβαλε το κεφάλι του στα χέρια του για να δείξει την αντίδρασή του όταν έμαθε για τη διαρροή -που πιθανώς ενορχηστρώθηκε από τον Βαρουφάκη. «Γνωρίζω πως στην πολιτική όλα έχουν να κάνουν με τον εγκλωβισμό (frame) και το ποιος θα εγκλωβίσει πρώτος τον άλλον», λέει.
«Όμως, αν βρίσκεσαι σε μια τόσο ευαίσθητη διαδικασία, προσπαθώντας να ξαναχτίσεις την εμπιστοσύνη, προσπαθώντας να αρχίσει η διαδικασία, το να πηγαίνεις στην αίθουσα Τύπου και να λες "α, δεν μπορείς να εμπιστευτείς αυτούς τους τύπους, κοίτα τι προσπαθούν να μας επιβάλουν", αυτό δεν βοηθάει πολύ».
Μια τρίτη και τελευταία συνεδρίαση του Eurogroup πραγματοποιήθηκε μια ημέρα αφότου η Αθήνα έστειλε το αίτημα για παράταση, και ο Ντάισελμπλουμ άλλαξε στρατηγική. Οι βασικοί παίκτες του ντιμπέιτ ήταν όλοι παρόντες: οι τρεις θεσμοί που επιβλέπουν τη διάσωση της Ελλάδας (Κομισιόν, ΕΚΤ και ΔΝΤ), μαζί με «τους Έλληνες και τους Γερμανούς, για να το θέσω ωμά», λέει ο Ντάισελμπλουμ.
Ο καθένας ήρθε για τις προσυνεδριακές διαπραγματεύσεις. Αντί όμως να μιλήσει με τον Βαρουφάκη, ο Ντάισελμπλουμ μίλησε μόνο στον Τσίπρα τηλεφωνικά. «Δεν είδα τον Βαρουφάκη καθόλου εκείνο το πρωί», λέει. «Δεν του μίλησα».
Μετά από ώρες διαπραγματεύσεων με τον Έλληνα πρωθυπουργό και τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο Ντάισελμπλουμ επεξεργάστηκε μια προσφορά «πάρ' την ή άφησέ την» και την παρουσίασε στον Τσίπρα, την ώρα που η αίθουσα όπου βρίσκονταν οι υπουργοί Οικονομικών προσπαθούσε να ηρεμήσει. «Είπα στον Τσίπρα ότι αυτό ήταν», θυμάται. «Και νομίζω πως μετά από 15 λεπτά με πήρε πάλι τηλέφωνο και υπήρξε μία λέξη που καταφέραμε να αλλάξουμε. Και αυτό ήταν».