Στρατηγική προτεραιότητα της νέας κυβέρνησης είναι η πάταξη της φοροδιαφυγής, έτσι ώστε να εξοικονομηθούν περί τα 3,4 δισεκατομμύρια ευρώ κατά τους επόμενους μήνες και ταυτόχρονα να εξευρεθούν πόροι για να γίνει πράξη το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης -ή, έστω, μέρος αυτού. Ωστόσο, τα πράγματα δεν θα είναι εύκολα.
Ο Guardian καταβυθίζεται στον Λεβιάθαν του ελληνικού φορολογικού συστήματος, προσπαθώντας να καταλάβει τις δυσκολίες που θα βρει μπροστά της η κυβέρνηση Τσίπρα. Απευθύνθηκε στον πρώην γενικό γραμματέα Δημοσίων Εσόδων και τωρινό βουλευτή με το Ποτάμι, Χάρη Θεοχάρη. Και όσα λέει είναι άκρως ενδεικτικά της κατάστασης: «Αν αυτή η κυβέρνηση πιστεύει ότι μπορεί να αλλάξει το σύστημα μέσα σε λίγες εβδομάδες, μάλλον υποτιμά το πόσο περίπλοκο είναι να εισπράττεις φόρους στην Ελλάδα».
Τα... αναχώματα δεν βρίσκονται στους υπαλλήλους, αλλά σε άλλες κατηγορίες, και ο κ. Θεοχάρης εξηγεί στον Guardian: «Τα 2/3 των υπαλλήλων στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα πληρώνουν κανονικά τους φόρους τους. Το θέμα είναι με τους εργολάβους, τους ελεύθερους επαγγελματίες και τις μεγάλες εταιρείες που δεν δηλώνουν το σύνολο ή μέρος των κερδών τους». Σημειώνει, δε, πως το κράτος χάνει σε έσοδα περίπου 10-20 δισεκατομμύρια, τη στιγμή που η άμεση και η έμμεση φορολογία θα πρέπει να αποφέρουν στο κράτος -κατά μέσο όρο- 50 δισ. ετησίως.
Ο Τρύφων Αλεξιάδης, αναπληρωτής επικεφαλής του συνδικάτου των εφοριακών, συμπληρώνει από τη μεριά του: «Ακόμα και με χαμηλές εκτιμήσεις, ας πούμε 5 δισεκατομμύρια τον χρόνο, αυτή τη στιγμή δεν θα είχαμε χρέος. Αρκεί να μπορούσαμε να εισπράξουμε τα τελευταία 12 χρόνια αυτά τα χρήματα».
Ευνοιοκρατία και διαφθορά
Το 2010, όταν οι πιστωτές της Ελλάδας άρχισαν να εξετάζουν την κατάσταση της φορολογικής διοίκησης, ανακάλυψαν, σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, «μια κατάσταση στην οποία οι διάφορες εφορίες λειτουργούσαν σχεδόν ανεξάρτητα από την κεντρική διοίκηση. Πάνω απ' όλα υπήρχαν σοβαρά προβλήματα με τη διαφθορά και την ευνοιοκρατία. Αυτό οδήγησε στην αναδιοργάνωση του συστήματος. Ο αριθμός του προσωπικού μειώθηκε από 10.500 σε λιγότερο από 9.000 και πολλές εφορίες έκλεισαν, με αποτέλεσμα ο αριθμός τους να μειωθεί από 290 σε 120.
Ωστόσο, ο Αλεξιάδης λέει: «Αυτές οι περικοπές δεν έκαναν τα πράγματα ευκολότερα -το αντίθετο συνέβη. Σύμφωνα με τον Ενδο-Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φορολογικών Διοικήσεων, υπάρχει πλέον μόνο ένας εφοριακός ανά 1.127 Έλληνες πολίτες, ενώ στη Γερμανία είναι ένας ανά 730. Και έτσι αυτοί που παρέμειναν καλούνται να κάνουν καλύτερη δουλειά με λιγότερο προσωπικό». Ο Θεοχάρης συμπληρώνει, βάσει της δικής του εμπειρίας: «Κάποιες διαδικασίες τις μεταφέραμε σε ηλεκτρονικό πεδίο, οργανώσαμε τη διασταύρωση στοιχείων μεταξύ των φορολογικών δηλώσεων και των τραπεζικών λογαριασμών. Οι φορολογούμενοι συμπληρώνουν πλέον τη δήλωσή τους ηλεκτρονικά και πληρώνουν τον φόρο τους στην τράπεζα, έτσι ώστε να περιορίσουμε τη διαφθορά».
Πάλι, όμως, ο Αλεξιάδης αντιτείνει: «Ήταν μια καλή ιδέα που θα μειώσει τα κόλπα. Αλλά, ξέρετε, οι περισσότεροι Έλληνες εφοριακοί δεν είναι διεφθαρμένοι. Το πρόβλημα είναι αλλού. Είναι η προστασία που παρέχουν οι κυβερνώντες στους φίλους τους και η έλλειψη πολιτικής βούλησης για την αντιμετώπιση της μεγάλης φοροδιαφυγής».
Το πλάνο της κυβέρνησης
Η νέα κυβέρνηση θέλει να σπάσει τον φαύλο κύκλο της διαφθοράς και δηλώνει πως δεν έχει πολιτική πελατεία σε κυβερνητικές υπηρεσίες, ούτε ισχυρούς φίλους, σημειώνει ο Guardian. Αυτή τη στιγμή οι φορολογούμενοι χρωστούν 7,2 δισεκατομμύρια ευρώ στο κράτος. Ο Θεοχάρης λέει: «Η κρίση αύξησε σε μεγάλο βαθμό αυτές τις ληξιπρόθεσμες φορολογικές οφειλές. Πολύ απλά, υπήρχαν άνθρωποι που δεν ήταν σε θέση να πληρώσουν». Μια από τις προεκλογικές δεσμεύσεις του Τσίπρα ήταν μια καλύτερη ρύθμιση για την εξόφληση των οφειλών, κυρίως μέσω των 100 δόσεων για τον διακανονισμό των χρεών.
Ο Θεοχάρης έχει να πει επ' αυτού: «Η συντριπτική πλειοψηφία των χρεών έχουν να κάνουν με απλήρωτα πρόστιμα τα οποία, πιθανώς, δεν θα καταβληθούν ποτέ. Αφορούν εταιρείες που απλά δεν υπάρχουν ή εταιρείες που χρησιμοποίησαν πλαστά έγγραφα και ψευδή ονόματα». Παραδέχεται, δε, πως η συλλογή των χρεών αποδείχθηκε το πιο δύσκολο έργο κατά τη θητεία του.
Η πηγή αντίστασης και οι απειλές σε Θεοχάρη
Η πρώτη πηγή αντίστασης υπήρξε μέσα στην ίδια τη φορολογική διοίκηση. «Κάποια τμήματα έβρισκαν κάθε δυνατή δικαιολογία για το γεγονός ότι δεν είχε παραχθεί έργο. Εν τω μεταξύ, οι εποπτικές αρχές απέτυχαν να πραγματοποιήσουν τους απαιτούμενους ελέγχους και δεν είχαν καμία αίσθηση του να είσαι υπεύθυνος για τα έσοδα που εισπράττονταν πραγματικά. Υπήρχαν, όμως, προβλήματα και σε πολιτικό επίπεδο. Μου ζητήθηκε να μην είμαι τόσο αυστηρός, να μην χρεώνουμε τους τραπεζικούς λογαριασμούς των παραβατών, σε μια εποχή που ήταν πολύ πιθανό ότι πηγαίναμε σε εκλογές. Είχα την αίσθηση πως έπρεπε να κάνουμε τη δουλειά μας ανεξάρτητα από τις εκλογές», λέει ο Θεοχάρης και σημειώνει πως δέχθηκε ακόμη και απειλές.
«Λάμβανα γράμματα ή τηλεφωνήματα που υπόσχονταν πως θα μου σπάσουν τα πόδια, αλλά σύμφωνα με τους αστυνομικούς που αξιολόγησαν την πραγματικότητα των απειλών, η ζωή μου δεν κινδύνευε».
Στη συνέχεια, τον Ιούνιο του 2014, παραιτήθηκε και όπως λέει τώρα εκτιμώντας τη θητεία του: «Κάτι είχε αρχίσει να αποδίδει από όλη αυτή την πίεση. Το 2013 σημειώθηκε αύξηση 32% στις άμεσες χρεώσεις για τις καθυστερούμενες οφειλές. Εκείνη τη χρονιά πετύχαμε 80% έως 90% των στόχων μας, σε σύγκριση με το 20% έως 25% που ήταν προηγουμένως. Καταφέραμε να συγκεντρώσει πολύ περισσότερα, εστιάζοντας σε μεγάλους οφειλέτες ». Πιστεύει ότι η προσπάθεια αυτή συνέβαλε και στο πρωτογενές πλεόνασμα που αναφέρθηκε από τη συντηρητική κυβέρνηση στα τέλη του 2013.
«Στην Ελλάδα οι άνθρωποι προσπαθούν να αποφύγουν τους φόρους, επειδή αισθάνονται ότι παίρνουν πολύ χαμηλό επίπεδο των δημόσιων υπηρεσιών σε αντάλλαγμα», λέει ο Θεοχάρης. «Θα πρέπει να καταλάβουμε ότι αν τα φορολογικά έσοδα αυξηθούν, τότε είναι λιτότερο πιθανό να επιβάλουν οι πιστωτές νέα μέτρα λιτότητας».
Πρέπει να γίνουν πολλά
Αλλά υπάρχουν ακόμα πολλά που πρέπει να γίνουν για τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής φορολογικής διοίκησης. «Κατά τα τελευταία δύο χρόνια έχουμε δει 48 νόμους που έχουν ψηφιστεί για τη φορολογία. Υπάρχει κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα που έχει αλλάξει τους κανόνες φορολογίας της 48 φορές σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα; », ρωτά Αλεξιάδης. Το μήνυμα από τους εφοριακούς είναι σαφές: να κάνουν τη δουλειά τους, να μπει ένα τέλος στην πολιτική δεσποτεία, να υπάρξει περισσότερο προσωπικό, και να δοθούν αποτελεσματικά εργαλεία, όπως και ένα σταθερό νομικό πλαίσιο.
Και καταλήγει το άρθρο του Guardian: «Ο Τσίπρας επανέλαβε ότι η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής αποτελεί μία από τις βασικές μεταρρυθμίσεις του. Η Γαλλία έχει ήδη προσφέρει τεχνική βοήθεια στον τομέα αυτό. Για να σταματήσει να καταφεύγει σε δανεισμό και σε διεθνή βοήθεια, όπως προτείνει η νέα κυβέρνηση, η Ελλάδα πρέπει να παγιώσει τα περιουσιακά της στοιχεία και να αυξήσει τα φορολογικά έσοδά της. Μια πηγή κοντά στο Τσίπρα θέτει το θέμα ως εξής: «Πρέπει να δούμε τους φόρους ως ένα εργαλείο για την ανάκτηση της εθνικής μας κυριαρχίας».