Η χρονιά 2015 δεν θα μπορούσε να ξεκινήσει πιο άσχημα για την Ευρωζώνη. Τη Δευτέρα 5 Ιανουαρίου το σύνολο των χρηματιστηρίων βυθίστηκαν λόγω της ανησυχίας για την ελληνική οικονομία. Ο γαλλικός δείκτης CAC-40 έπεσε κατά 3,31%, το χρηματιστήριο του Μιλάνου κατά 4,92% και ο Γενικός Δείκτης στην Αθήνα σημείωσε πτώση 5,63%.
Από την πλευρά του, το ευρώ έπεσε στο πιο χαμηλό επίπεδο από τον Μάρτιο του 2006, στο 1,1864 έναντι του δολαρίου. Η υπόθεση ενός Grexit έρχεται πάλι να στοιχειώσει όλα τα πνεύματα. Οι ανησυχίες τροφοδοτήθηκαν το περασμένο Σαββατοκύριακο από το γερμανικό Der Spiegel. Σύμφωνα με το εβδομαδιαίο περιοδικό, η κυβέρνηση της Ανγκελα Μέρκελ εκτιμά ότι η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα ήταν αναπόφευκτη αν κερδίσει τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου η ριζοσπαστική αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ. Και κυρίως αν ο επικεφαλής της Αλέξης Τσίπρας απορρίψει την πολιτική λιτότητας και αρνηθεί να πληρώσει το χρέος της Ελλάδας.
Ετσι ξεκίνησε πάλι η συζήτηση ότι επανέρχεται το σενάριο του 2012, όταν ο φόβος πτώχευσης της Ελλάδας είχε επιμολύνει το σύνολο των ευρωπαϊκών αγορών και είχε εξαπλωθεί ο πανικός ότι θα εκραγεί η Ευρωζώνη.
Πόσα χρήματα έχουν δοθεί στην Ελλάδα;
Στο τέλος του 2011 και ενώ οι αγορές ανησυχούσαν για την έκρηξη της Ευρωζώνης, το δημόσιο χρέος της Ελλάδας βρισκόταν στα 360 δισ. ευρώ, ήτοι στο 170% του ΑΕΠ της Ελλάδας.
Αυτό το χρέος αποτελούνταν:
- 155 δισ. ευρώ κατείχαν οι κρατικοί διεθνείς δανειστές της Ελλάδας, δηλαδή το EFSF, το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
- 205 δισ. ευρώ κατείχαν οι ιδιώτες δανειστές
Στις 8 Μαρτίου 2012 το χρέος της Ελλάδας κουρεύτηκε από την Τρόικα. Οι ιδιώτες δανειστές που κατείχαν το 83,5% του χρέους δέχτηκαν να χάσουν από 53,5% ως 70% στο σύνολο των δανείων τους.
Αυτή η κίνηση ξεμπλόκαρε εκ νέου ένα σύνολο 130 δισ. ευρώ κρατικό ευρωπαϊκό δάνειο από το δεύτερο πρόγραμμα σωτηρίας της χώρας. Από την πλευρά του το ΔΝΤ συμφώνησε σε ένα δάνειο 28 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 9,7 δισ. εμπεριέχονταν στο πρώτο πρόγραμμα βοήθειας που είχε παραχωρηθεί στη χώρα τον Μάιο του 2010.
Συνολικά, η Κομισιόν εκτιμά ότι η Ελλάδα πήρε 380 δισ. ευρώ από διάφορα δάνεια είτε αυτά παραχωρήθηκαν απευθείας είτε σβήστηκαν.
Αναλυτικά:
- 40 δισ. έδωσε η Ευρωπαϊκή Ενωση την περίοδο 2007-2013
- 100 δισ. δέχτηκε να σβήσει από το χρέος ο ιδιωτικός τομέας
- 240 δισ. ευρώ βοήθεια έδωσε η Ευρωπαϊκή Ενωση και το ΔΝΤ.
Θα αποφύγουμε μια νέα διαγραφή του χρέους;
Είτε ο ΣΥΡΙΖΑ κερδίσει είτε όχι τις εκλογές, μια νέα παρέμβαση στο δημόσιο χρέος της Ελλάδας μοιάζει αναπόφευκτη. Η πορεία του μοιάζει πραγματικά αβάσταχτη. Το κούρεμα του 2012 επέτρεψε να χαμηλώσει το χρέος από το 170,3% του ΑΕΠ στο 157% του ΑΕΠ, αλλά το χρέος ξανανέβηκε στο 174,4% το 2013. Μεταξύ του 2015 και του 2047 η Αθήνα θα πρέπει να πληρώνει από 4 έως 18 δισ. ευρώ τον χρόνο στους δανειστές της, χωρίς να υπολογίζονται οι τόκοι.
Αυτά τα χρέη θα κατάπιναν κάθε πλεόνασμα που εμφανίζει σήμερα ο προϋπολογισμός και θα εμπόδιζαν την Ελλάδα να επενδύσει στο μέλλον. Γι' αυτό ο κ. Τσίπρας επικαλείται μια νέα χρεοκοπία.
Υπάρχουν όμως και άλλες εναλλακτικές λύσεις. Η Ελλάδα θα μπορούσε να ζητήσει μια επιμήκυνση της διάρκειας της αποπληρωμής των δανείων που της έδωσαν οι ευρωπαίοι εταίροι της και αυτή η λύση θα ήταν η λιγότερο επώδυνη για όλους. Αλλά αυτή η λύση δύσκολα θα μπορούσε να γίνει διαπραγματεύσιμη αν η Αθήνα απορρίψει όλα τα μέτρα λιτότητας.
Πρέπει να φοβόμαστε μια επιμόλυνση σε άλλες χώρες;
Αυτός ο κίνδυνος δείχνει λιγότερο πιθανός σήμερα από ό,τι το 2011 και είναι εντελώς διαφορετικής φύσης. Κι αυτό για έναν απλό λόγο: το 90% του ελληνικού χρέους ανήκει (μετά το κούρεμα του 2012) στα ευρωπαϊκά κράτη και στους διεθνείς κρατικούς δανειστές. Αφορά, δηλαδή, πολύ λιγότερο τις ευρωπαϊκές τράπεζες, όπως συνέβαινε πριν από τέσσερα χρόνια.