31 χρόνια, αξέχαστα, στο τιμόνι, το ξύλινο τιμόνι της «Ελευθεροτυπίας». Ο Σεραφείμ Φυντανίδης σε 329 σελίδες αφηγείται την ιστορία του και μαζί την ιστορία μιας κραταιάς εφημερίδας-σημαίας, την ιστορία του πολιτικού, οικονομικού, πολιτιστικού χάρτη και κυρίως της ανθρωπογεωγραφίας του όλα αυτά τα χρόνια. Τα καθοριστικά χρόνια που διαμόρφωσαν μια νέα εικόνα της Ελλάδας, μια ταυτότητα με ανωδομές και προεκτάσεις, για να φτάσει μέχρι λίγο πριν τη σαρωτική καταιγίδα της κρίσης.
(Με τον Κίτσο Τεγόπουλο, στον οποίο έχω αφιερώσει το βιβλίο. Ηταν αφεντικό μου, φίλος και κουμπάρος)
Είναι το προσωπικό saga του Σεραφείμ Φυντανίδη ως διευθυντή της «Ελευθεροτυπίας» το βιβλίο «31 αξέχαστα χρόνια» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Μην αναζητήσετε στρογγυλά σχήματα και ιστορίες βαρύγδουπης εξουσίας στις σελίδες του βιβλίου. Ο Σεραφείμ Φυντανίδης -που όποιος τον έχει ακούσει να αφηγείται, να περιγράφει, είναι τυχερός- επιστρατεύει χιούμορ, σκάβει το συναίσθημα, χρησιμοποιεί τις λέξεις για να συνθέσει τα πιο μεγαλοπρεπή και τα πιο καταρρακωμένα πορτρέτα ανθρώπων που απασχόλησαν την κοινή γνώμη (και κάποιοι διαμόρφωσαν την πορεία της χώρας).
Χιούμορ, και αθυροστομία όπου πρέπει. Ηδη στην πρώτη σελίδα μετά τον πρόλογο, στην όγδοη αράδα, ο αναγνώστης διαπιστώνει πως η «Ελευθεροτυπία» δημιουργήθηκε για σεξουαλικούς λόγους. Ο ίδιος ο Κίτσος Τεγόπουλος είπε στον Κωνσταντίνο Καραμανλή: «Θέλω να σας πω ότι το έκανα για την καύλα μου». Και δεν ειπώθηκε αυτό σε ένα κλειστό δείπνο, αλλά στους κήπους του Προεδρικού Μεγάρου. Λογικά και συναισθηματικά και ηθικώς δίκαια, ο Φυντανίδης εκκινεί από τον Κίτσο, τον οποίο αποκαλεί φίλο και πατέρα του (ο οποίος τον πάντρεψε μάλιστα με τη γυναίκα του Βιργινία, λαδώνοντας τον παπά για να πει γρήγορα τα λόγια).
(Ο Σεραφείμ Φυντανίδης με τη σύζυγό του Βιργινία)
Χρηματίστηκε; Απειλήθηκε; Εκβιάστηκε;
Κάνοντας ένα άλμα, φτάνουμε στην αφήγηση που αφορά τη μεγάλη κρίση στη σχέση του Φυντανίδη με τον πατέρα του Κίτσο Τεγόπουλο, που οδήγησε και στην υποβολή γραπτής παραίτητής του: ήταν η κατάθεση του Τεγόπουλου στο Ειδικό Δικαστήριο για Παπανδρέου και Κουτσόγιωργα. «Πήγε ο Κίτσος και κόντεψα να πάθω εγκεφαλικό βλέποντας και ακούγοντάς τον στην τηλεόραση να λέει άλλα πράγματα από εκείνα που υποστηρίζαμε και όσα είχε καταθέσει στην προανακριτική επιτροπή».
Ακολούθησε η εκτενής επιστολή παραίτησης -τελικά δεν παραιτήθηκε- και η εξομολόγηση: «Ακόμα δεν ξέρω τι ήταν αυτό που έσπρωξε τον Κίτσο να διαφοροποιηθεί και να πει όσα είπε στο Ανώτατο Δικαστήριο. Εκβιάστηκε; Απειλήθηκε; Χρηματίστηκε; Δεν ξέρω. Το πιθανότερο είναι ότι δεν μπορούσε να αντέξει το βάρος μιας καταδίκης του Ανδρέα Παπανδρέου». Η υπόθεση αυτή στοίχισε κυκλοφοριακά στην εφημερίδα.
(Οταν πήρα συνέντευξη από τον Βλάντιμιρ Πούτιν μέσα στο Κρεμλίνο το Δεκέμβριο του 2001)
Στη φυλακή με μια κούπα από το Αλκατράζ
Και κάπως έτσι φτάνουμε στον τρομονόμο που στέλνει τον Φυντανίδη και άλλους έξι διευθυντές στη φυλακή επειδή δημοσίευσαν προκήρυξη της «17 Νοέμβρη». Μικρούτσικος, Φαραντούρη, Κηλαηδόνης, Νταλάρας κάνουν συναυλία έξω από τις φυλακές τραγουδώντας «οι ελεύθεροι κι ωραίοι ζουν σε κάποιες φυλακές». Σε μεγάλο άρθρο του στην «Ελευθεροτυπία», με τίτλο «Ευχαριστούμε, κύριε Μητσοτάκη», μιλά για την εμπειρία αυτή. Το άρθρο υπάρχει στο βιβλίο μαζί με μια φωτογραφία μέσα από το κελί του, όπου κρατάει μια κούπα από τις φυλακές Αλκατράζ.
Πέρα από τις συζητήσεις-εξομολογήσεις με πολιτικούς, το βιβλίο διατρέχει και τα σαγηνευτικά ταξίδια που έκανε ο Φυντανίδης και τη σχέση του με σημαντικούς καλλιτέχνες. Από τα ταξίδια, χαραγμένα στη μνήμη του είναι το χάραμα στον ποταμό Γάγγη, οι καταρράγκες του Ιγκουασού, εκεί όπου συναντώνται Αργεντινή, Παραγουάη, Βραζιλία, ο Πήλινος Στρατός στο Σιάν της Κίνας, το Ταζ Μαχάλ στην Άκρα της Ινδίας, το Σινικό Τείχος και οι Δίδυμοι Πύργοι της Νέας Υόρκης.
(Στο κελί 71 του Κορυδαλλού όταν καταδικάστηκα για τον τρομονόμο)
Γιώργος Παπανδρέου: Το πεισμωμένο παιδί της διπλανής πόρτας
Ηταν ο Πόλεμος του Κόλπου το 1991, όταν στις 3 τα ξημερώματα κατέβασαν τα μολύβια συνειδητοποιώντας ότι δεν ξέρουν τι να γράψουν για έναν πόλεμο που μεταδίδεται ζωντανά από το CNN. Hταν η αρχή της συνειδητοποίησης ότι όλα αλλάζουν στην έντυπη δημοσιογραφία. Το 1995, σε ένα συνέδριο στο Αμστερνταμ, ένας νεαρός Αμερικανός που εξέδιδε διαδικτυακές εφημερίδες είπε στη γεμάτη με εκδότες αίθουσα: «Εχετε παλιώσει. Εχετε τελειώσει εσείς και οι εφημερίδες σας. Να σας πω ένα παράδειγμα: πρόσφατα δολοφονήθηκε ο Βερσάτσε. Εσείς γράψατε την είδηση στην εφημερίδα σας την επομένη, εγώ τη μετέδωσα μετά από δέκα λεπτά και κάθε μισή ώρα πρόσθετα νέες πληροφορίες».
Αποκαλυπτικές συζητήσεις με τον τέως βασιλιά Κωνσταντίνο, με τον Καραμανλή -και με αναφορές στον Φρόιντ!- τις προβλέψεις Ινδού αστρολόγου για τον Ανδρέα Παπανδρέου, το παρασκήνιο για το περίφημο νεύμα του Παπανδρέου στη Δήμητρα Λιάνη, όταν επέστρεψε από το Χέρφιλντ, διατρέχουν -μεταξύ άλλων- το βιβλίο.
Ο Σεραφείμ Φυντανίδης θεωρεί τον Γιώργο Παπανδρέου το καλό παιδί της διπλανής πόρτας που έχει πεισμώσει γιατί κάποιοι τον έβγαλαν από το πατρικό σπίτι, ενώ δεν αποκλείει να επιστρέψει ο Κώστας Καραμανλής στην εξουσία, «γιατί δείχνει να ξέρει καλά ο ίδιος αυτό που έλεγε ο Ντε Γκάσπερι: Υπομονή».
(Ο Σεραφείμ Φυντανίδης με τον στενό του φίλο Λευτέρη Παπαδόπουλο)
Το πρωί της 29ης Νοεμβρίου 2006 ο Κίτσος Τεγόπουλος πεθαίνει, μόνος. Με τον Φυντανίδη να θυμάται την προφητική φράση του Τεγόπουλου «apre moi le deluge»: Μετά από μένα η καταστροφή. Ετσι μπαίνει στην εικόνα της «Ελευθεροτυπίας» η Μάνια Τεγοπούλου, που, σύμφωνα με τον Φυντανίδη, πατούσε σπάνια στην εφημερίδα. Ο ίδιος την πήγε σε όλους τους ορόφους της Μίνωος: «Ήταν σεμνή και αμήχανη. Κρατούσε ένα μπουκάλι μπίρα και κάπνιζε ένα τσιγάρο. Οι περισσότεροι συντάκτες την έβλεπαν πρώτη φορά».
Παίρνετε μεγάλο μισθό, κύριε Φυντανίδη
Ο Φυντανίδης την κατηγορεί πως μετά τα μεσάνυχτα άλλαζε τα κείμενα των συντακτών που παρακολουθούσαν τη δίκη της «17 Νοέμβρη», ενώ περιγράφει την οργή της όταν εξασφάλισε από τον τότε διοικητή της Εθνικής Τραπέζης χορηγίες άνω του 1 εκατ. ευρώ. Οταν της εξήγησε πως ο πατέρας της του είχε ζητήσει να κάνει αυτές τις συμφωνίες, του απάντησε «δεν θα ξαναπάτε. Εγώ δεν θα κάνω τις μαλακίες του πατέρα μου», γράφει ο Σεραφείμ Φυντανίδης στο βιβλίο. Και της απάντησε: «Μπορεί να έκανε μαλακίες ο πατέρας σου αλλά όταν ξεκίνησε αυτή η εφημερίδα ήταν σε νοικιασμενα γραφεία, πιεστήρια, τυπογραφεία. Τώρα έχεις το επταόροφο στη Μίνωος και ένα υπερσύγχρονο πιεστήριο στην Παιανία με 48 στρέμματα γύρω γύρω.»
(Σύμφωνα με το ΒΗΜΑ και την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της Κυριακής το βιβλίο αυτό είναι πρώτο σε πωλήσεις στην Ελλάδα.)
Ενα βράδυ τον σταμάτησε στον διάδρομο και του είπε: «Παίρνετε πολύ μεγάλο μισθό. Θέλω να τον περιορίσουμε στο μισό και να μη δουλεύετε τόσο πολύ». Της απάντησε: «Για τα λεφτά να το συζητήσουμε. Αλλά το να μη δουλεύω πολύ δεν το δέχομαι». Ηταν το βράδυ που κατάλαβε ότι οι μέρες του στην «Ελευθεροτυπία» τελείωσαν. «Ετσι όπως όρθιος προσελήφθην πριν από 31 χρόνια, όρθιος απελήθην.»
Το βιβλίο του Σεραφείμ Φυντανίδη διαβάζεται απνευστί. Πλοηγεί τον αναγνώστη πίσω ή πέρα από γνωστές ιστορίες και πρόσωπα, δίνει την προσωπική μαρτυρία του Φυντανίδη. Για τους νέους δημοσιογράφους σήμερα δείχνει ένα τοπίο άγνωστο, ξένο. Στους μεγαλύτερους σε ηλικία δημοσιογράφους γεννά νοσταλγία και ερωτήματα «τι θα είχε γίνει αν;». Για το ευρύ κοινό, είναι η πρώτη θέση, άνετη, ευρύχωρη, σε μια «ταινία» με λέξεις αντί για σεκάνς, αλλά και με πολλές φωτογραφίες, που τον βάζει στα άδυτα του πολιτικού, εκδοτικού και πολιτιστικού σαλονιού της χώρας επί τρεις δεκαετίες.
Φωτογραφίες: Εurokinissi και προσωπικό αρχείο του Σεραφείμ Φυντανίδη με τις σημειώσεις που φέρουν