Πώς κηδεύονται οι αγάπες; Το iefimerida.gr πήγε στο «Αβελάρδος και Ελοΐζα» [εικόνες & βίντεο]

«Εύχομαι να σας αγαπήσουν μέχρι τρέλας» φωνάζει στο κοινό η Ελένη Κοκκίδου δευτερόλεπτα πριν κλείσουν τα φώτα στο «Αβελάρδος και Ελοΐζα». Επί 89 λεπτά είχαμε δει στη σκηνή τον παθιασμένο, ηδονικό, εγκεφαλικό, απαγορευμένο, τρυφερό, καταραμένο, πλήρη και μαζί ανεκπλήρωτο έρωτα του φημισμένου φιλοσόφου και δασκάλου του Παρισιού Αβελάρδου και της κατά τουλάχιστον 20 χρόνια μικρότερής του μαθήτριας Ελοΐζας, μιας νέας γυναίκας που προοριζόταν να γίνει η νέα Υπατία.

Τρυφερός είναι ο έρωτας κι ας σου κατατρώγει τις σάρκες, σε ταπεινώνει, σε αφανίζει, κι ας νιώθεις την αίσθηση του πηχτού αίματος του άλλου στη γλώσσα σου. Αυτή η σκέψη μένει να χαλαρώνει τις αρθρώσεις του κοινού φεύγοντας από αυτή την παράσταση, που δεν επιχείρησε τίποτα περισσότερο από το να αφηγηθεί, εδώ, τώρα, χωρίς μεσάζοντες και τεχνάσματα, μια μεγάλη, πραγματική ιστορία αγάπης. Με απόλυτη αφαίρεση, με μια καθαρότητα, τιμιότητα στην απόδοση του λόγου, χωρίς ακρότητες και φωνές και σωματικά σπαρταρίσματα, οι τρεις ηθοποιοί που επωμίστηκαν όλους τους ρόλους έκαναν την ιστορία αυτή να ακουστεί, να γεμίσει την αίθουσα. Σαν να εξαϋλώνεται το κοινό και να κυκλοφορεί ανάμεσα στον Αβελάρδο, την Ελοΐζα, τον επίσκοπο, τους επικριτές, τους μοναχούς, τους μαθητές.

Ο Γιάννης Καλαβριανός έγραψε το κείμενο, που κατορθώνει να είναι μαζί πυρετικό και ψύχραιμο, και σκηνοθέτησε την παράσταση με αφορμή μια επίσκεψή του στο κοιμητήριο του Pere Lachaise στο Παρίσι. Παρατήρησε φρέσκα λουλούδια και επιστολές και δώρα πάνω σε έναν τάφο. Δυο ξαπλωμένα αγάλματα, ένας άντρας και μια γυναίκα με τα χέρια σε στάση προσευχής, κοσμούσαν τον τάφο με την επιγραφή «Les restes d'Heloise et d'Abelard sont reunis dals se tombeau». Ηταν η Ιωσηφίνα Βοναπάρτη αυτή που ζήτησε, επτά αιώνες μετά τον θάνατο του Αβελάρδου και της Ελοΐζας, να μεταφερθούν τα οστά τους σε έναν κοινό τάφο, όπως επιθυμούσαν οι ίδιοι αλλά η κοινωνία της εποχής τους το στέρησε, βίαια. Αλλωστε, όπως ακούγεται και στην παράσταση, «οι άνθρωποι γίνονται ζώα όταν ερωτεύονται και θηρία όταν ερωτεύονται οι άλλοι».

Η ιστορία αγάπης του ζευγαριού ενέπνευσε τον Καλαβριανό για την παράσταση, που μετά από λίγες παραστάσεις στο Φεστιβάλ Αθηνών το καλοκαίρι, παρουσιάζεται τώρα στο Θέατρο του Νέου Κόσμου (ως 28 Δεκεμβρίου), αλλαγμένη όμως θεμελιωδώς στην προσέγγιση και σε σημεία της απόδοσης.

Μια ιστορία που βιώθηκε αιώνες πριν τον Ρωμαίο και την Ιουλιέτα

Ο Αβελάρδος, 40 ετών, είναι ο σημαντικότερος φιλόσοφος, θεολόγος και δάσκαλος του Παρισιού. Πιστεύουν όλοι ότι θα είναι ο επόμενος Πάπας. Η Ελοΐζα είναι 16 χρονών, φημισμένη ως η πιο έξυπνη και καλλιεργημένη -ήδη- γυναίκα του Παρισιού και ανιψιά του εφημέριου του Παρισιού. Γίνεται μαθήτριά του και μαζί του ζει αμέσως τον πιο πλήρη, σαρωτικό, σαρκικό, εγκεφαλικό έρωτα. Το σκάνδαλο ξεσπά, αποκτούν έναν γιο που ονομάζουν Αστρολάβο, αυτή αρνείται να τον παντρευτεί για να μην τον καταστρέψει, για να μη χάσει το κύρος του, για να γίνει Πάπας: «Δεν καταλαβαίνεις πως, επανορθώνοντας το πλήγμα της ηθικής, πλήττουμε την ίδια σου την ουσία;».

Παντρεύονται, ζουν για λίγο κυνηγημένοι και όταν επιστρέφουν στο Παρίσι, το πρώτο βράδυ, καθώς βλέπουν τα φώτα από ψηλά στα παράθυρα της πόλης και οι ίδιοι φλέγονται από έρωτα, εισβάλλουν στο δωμάτιο μερικοί άντρες. Τον δέρνουν, τον κρεμούν από ένα δοκάρι και τον ευνουχίζουν. Τρεις μήνες μετά ακούμε τον Αβελάρδο να μας λέει, μέσα στο μοναστηριακό σκηνικό που δημιούργησε η Εύα Μανιδάκη στην κεντρική σκηνή του θεάτρου του Νέου Κόσμου: «Επρεπε να τιμωρηθώ. Και με τιμώρησαν εκεί που έπρεπε. Δεν έχω πια πρόσωπο, δεν είμαι άντρας, δεν είμαι δάσκαλος, δεν είμαι σύζυγος, δεν είμαι φίλος, δεν είμαι εραστής. Με έκαναν έναν χωρίς πρόσωπο... Με νίκησαν».

«Πενθώ το ρούχο που άγγιξα»
Ταπεινωμένος γίνεται μοναχός, απαιτώντας και από αυτήν να παρατήσει τα εγκόσμια και να γίνει μοναχή, κρατώντας την σε απόσταση αν και αυτή φλέγεται από έρωτα. Ζουν χωριστά για 20 χρόνια, συναντιούνται μόνο μια φορά. Οταν αυτός πεθαίνει, η Ελοΐζα ζητά να ταφούν μαζί. Δεν συμβαίνει αυτό παρά 700 χρόνια αργότερα... «Ξέρετε πότε αποκτάς πατρίδα; Οταν βάζεις έναν δικό σου στο χώμα», λέει η Ελοΐζα στο κοινό.

Η Ελένη Κοκκίδου και η Χριστίνα Μουξούρη είναι ταυτόχρονα η Ελοΐζα, ο οργισμένος θείος, το επισκοπικό συμβούλιο, ο Γιώργος Γλάστρας είναι ο Αβελάρδος που μιλά για τη διαλεκτική, τον Σενέκα, το Αγιο Πνεύμα: «Ηταν έξυπνος. Ηταν ποιητής. Της έγραφε ύμνους... Το μυαλό του την παράσερνε σε μέρη που δεν είχε ποτέ φανταστεί. Σε αδιέξοδα και από εκεί σε ξέφωτα, σε παραδοξότητες και αναγωγές που με την πρώτη ματιά δεν έστεκαν, αλλά της εξηγούσε πως μπορούσαν να είναι στιβαρές. Και μόλις εκείνη συμφωνούσε έδινε μια στη σκέψη της και της τα ανέτρεπε όλα».

Οι τρεις ηθοποιοί επί σκηνής αφηγούνται, παρακολουθούν, αλλάζουν ρόλους, αλλά και τραγουδούν. Υπέροχες φωνές σε ψαλμούς, σε σπλαχνικά τραγούδια οπερατικής υφής και μεγάλης συγκίνησης (σύνθεση Αγγελος Τριανταφύλλου). Με το «πενθώ το ρούχο που άγγιξα και μου ήρθε ο κόσμος» σπάραγμα του Ελύτη να υπογραμμίζει τον έρωτα αυτό.

Ο Γιάννης Καλαβριανός έγραψε και σκηνοθέτησε την παράσταση όχι με το τρέμουλο και το καμπάνισμα του ένδοξου που περιέχει ένας έρωτας που έμεινε στην Ιστορία. Το έκανε σαν να έβαλε το κοινό να κάτσει σε ένα τραπέζι και αυτός έκοψε ένα καρβέλι ζεστό χειροποίητο ψωμί και μας το μοίρασε να το γευθούμε μαζί με ένα ποτήρι κόκκινο κρασί. Και δεν εκβίασε ούτε στιγμή τη συγκίνηση, τον φόβο ή τη συναίνεσή μας.

*Το βίντεο που ακολουθεί έχει αποσπάσματα από τη μουσική της παράστασης. Προέρχεται από την πρώτη παρουσίασή της στο Φεστιβάλ Αθηνών, τον Ιούνιο του 2014.