Το μοναδικό κατοικημένο νησί λίμνης στην Ευρώπη βρίσκεται στην Ελλάδα. Ο λόγος φυσικά για το νησάκι της λίμνης των Ιωαννίνων, το οποίο, όμως, δεν έχει μόνο αυτή την πρωτοτυπία. Είναι επίσης το μοναδικό νησί λίμνης στον κόσμο χωρίς όνομα!
Ενα νησί ολόκληρο ένας πευκόφυτος βράχος, που η έκτασή του δεν ξεπερνά τα 200 στρέμματα, με έναν παραδοσιακό ηπειρώτικο οικισμό, φτιαγμένο από πέτρα, στη μέση μιας λίμνη, τα νερά της οποίας πρέπει καθημερινά να διασχίσουν οι περίπου 100 οικογένειες που κατοικούν στο νησάκι. Στη λιλιπούτεια ενδοχώρα και στις ακτές του, χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο σχεδόν, επτά βυζαντινά και μεταβυζαντινά μοναστήρια σχηματίζουν μια μοναστική πολιτεία αιώνων, που είναι και η τρίτη μεγαλύτερη στην Ελλάδα, μετά το Αγιον Ορος και τα Μετέωρα.
Ενα νησί στη μέση μιας λίμνης γεμάτης από θρύλους και παραδόσεις. Στη λίμνη στην οποία πνίγηκε η κυρά Φροσύνη από το ζηλιάρη Αλή Πασά Μήλον της ερωτικής έριδος μεταξύ ενός Ελληνα, του γιου του Αλή Πασά και του ίδιου του Αλή Πασά, η Φροσύνη λέγεται πως αρπάχτηκε από τον μουσουλμάνο άρχοντα –μαζί με αρκετές ακόμη Ελληνίδες για να… θολωθούν τα νερά- και κατέληξε πνιγμένη στην λίμνη.
Επίσης ανεπιβεβαίωτη παραμένει η ύπαρξη του υπόγειου τούνελ που υποτίθεται ότι οδηγεί από το νησάκι στην πόλη των Ιωαννίνων, ενώ τους θρύλους και τους μύθους συντηρούν και τα εκθέματα στο κτίσμα της μονής του Αγίου Παντελεήμονα, όπου δολοφονήθηκε ο Αλή Πασάς, και το οποίο έχει διαμορφωθεί σε ένα παραδοσιακό λαϊκό γιαννιώτικο σπίτι που φιλοξενεί διάφορα αντικείμενα της καθημερινής ζωής παλαιότερων εποχών. Την προσοχή τραβά ο πίνακας που απεικονίζει την παράδοση του κεφαλιού του Αλή Πασά στον σουλτάνο αλλά στον χώρο θα δεις και προσωπογραφίες και σκηνές από τη ζωή του Αλή, τις οποίες έφτιαξαν περιηγητές που είχαν επισκεφτεί την αυλή του. Οι περισσότεροι επισκέπτες εντυπωσιάζονται με το άνοιγμα στο πάτωμα από όπου θεωρείται πως πέρασε η σφαίρα που σκότωσε τον Αλή Πασά.
Το νησάκι ξεπροβάλλει μέσα από ένα «πέπλο ομίχλης» για να αποκαλύψει τη δική του μακραίωνη ιστορία.Τα καραβάκια ξεκινούν από το μόλο κάτω από το Κάστρο των Ιωαννίνων και στο μόλις 10 λεπτών ταξίδι το βλέμμα του επισκέπτη είναι στραμμένο αποκλειστικά στη θέα του κάστρου και στους ψηλούς μιναρέδες, μέχρι να εντοπίσει τον τόπο που θα τον αιχμαλωτίσει ολοκληρωτικά. Το καραβάκι αράζει στη μικρή αποβάθρα, που είναι γεμάτη ψαρόβαρκες και δίχτυα, καθώς η βασική ασχολία των κατοίκων είναι το ψάρεμα.
Το στενό δρομάκι που ξεκινά από την αποβάθρα καταλήγει στην κεντρική πλατεία, το Μπακαλιώ όπως ονομάζεται, με τα παραδοσιακά καφενεία. Από εκεί γραφικά ασβεστωμένα δρομάκια οδηγούν στις μονές του νησιού.
Στη βορειοανατολική άκρη του νησιού υπάρχει οικισμός με 110 σπίτια παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, ανάμεσά τους και το πατρικό του Κάρολου Παπούλια.
Οι ντόπιοι πιστεύουν ότι οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήρθαν από τη Μάνη, κάτι που, ωστόσο, δεν έχει τεκμηριωθεί. Επίσης, ευρήματα μαρτυρούν μια πρώτη ένδειξη ζωής την Εποχή του Χαλκού.
Το Νησάκι γνώρισε την περίοδο ακμής του το 13ο αι., όταν ιδρύθηκε το Δεσποτάτο της Ηπείρου και ανεγέρθηκαν τέσσερις μονές. Αργότερα, το 16ο αι., χτίζονται άλλες δύο, με αποτέλεσμα να αποτελεί προπύργιο του βυζαντινού μοναστικού βίου, καθώς η πνευματική και καλλιτεχνική δραστηριότητα συνεχίστηκε αδιατάρακτη όλα τα χρόνια. Η παρακμή έρχεται με τον Αλή πασά, που καταπατά την περιουσία των μοναστηριών και επιβάλλει βαριά φορολογία στους κατοίκους. Αυτές οι δύο ενέργειές του είχαν ως αποτέλεσμα το Νησάκι να ερημώσει μέχρι το 1822, οπότε, με την πτώση του Αλή πασά, οι κάτοικοι επιστρέφουν. Στις μέρες μας αποτελεί αυτόνομη κοινότητα με δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο.