Ο αρχαιολόγος Δημήτρης Λαζαρίδης δεν έκανε ανασκαφές μόνο στον τύμβο Καστά αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Αμφίπολης. Μια από τις εμμονές του ήταν και η αρχαία γέφυρα στην όχθη του Στρυμόνα, που έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στη ροή της ιστορίας της Αρχαίας Αμφίπολης και την οποία αναφέρει και ο Θουκυδίδης.
Οι πρώτες σκέψεις του Λαζαρίδη για την αρχαία γέφυρα
Σύμφωνα με το εκπαιδευτικό πακέτο «Αμφίπολη: Μια πόλη της αρχαιότητας», με τίτλο «Ανασκαφές Αμφιπόλεως, το ημερολόγιο του Δ. Λαζαρίδη», όπως το μεταφέρει ο ιστότοπος xronometro.com, σημείωνε στο ημερολόγιό του ο Δημήτρης Λαζαρίδης: «Καθώς οι ανασκαφές προχωρούσαν προς το βορειοδυτικότερο μέρος, όπου ανακαλύψαμε και Τρίτη πύλη, πειθόμουν όλο και περισσότερο πως η γέφυρα που αναφέρει ο Θουκυδίδης και που τόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε στην κατάληψη της Αμφίπολης από τον Βρασίδα δεν πρέπει να βρισκόταν στο νοτιότερο σημείο, στη θέση του Λιονταριού, όπου την τοποθετούσαν πολλοί παλιότεροι ερευνητές, αλλά στα βόρεια. Η πλευρά αυτή, άλλωστε, προσφέρεται για τις κινήσεις του ιππικού στη μάχη του 422 π.Χ».
«Εστρεψα λοιπόν εκεί την προσοχή μου, με την ελπίδα να βρω κάτι από το μοναδικό αυτό έργο που περιγράφει ο Θουκυδίδης για πρώτη φορά στην πορεία του Βρασίδα προς την Αμφίπολη, το 424. (…) Αναζητούσα αυτή τη γέφυρα όπου παίχτηκε η τύχη της Αμφίπολης και η μοίρα του Θουκυδίδη».
Ο Λαζαρίδης συνέχισε τις έρευνές του και δικαιώθηκε καθώς βρήκε και ανέσκαψε την μοναδική αρχαία ξύλινη γέφυρα της Αμφίπολης, που έδωσε πολλά στοιχεία για την εποχή.
Η στιγμή της ανακάλυψης
Ο Δημήτρης Λαζαρίδης έγραφε στις αρχές του Σεπτεμβρίου του 1977: «(…) Αργότερα επεκτάθηκαν οι οχυρώσεις ως τη γέφυρα και πραγματικά, η μεγάλη ικανοποίησή μου είναι ότι βρέθηκε η μεγαλύτερη ως τώρα πύλη, τρομερά οχυρωμένη, σε απόσταση 50 μέτρων από την τωρινή όχθη του ποταμού. Η τωρινή όχθη του ποταμού δεν είναι η αρχαία, αφού τα έργα που έγιναν μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο άλλαξαν την κοίτη του ποταμού».
«Οι κόποι μας ανταμείφθηκαν: μπροστά στην πύλη και μέσα από την πύλη, ως τη σημερινή όχθη, βρήκαμε 1250 περίπου πασσάλους και κορμούς δέντρων που ανήκουν σε οχυρωματικό έργο και στην υποδομή της γέφυρας. Βγάλαμε στην επιφάνεια κάπου 220 πασσάλους και το θέαμα είναι συγκλονιστικό, αλλά δεν μπορούμε να προχωρήσουμε στην αποκάλυψη και των υπολοίπων πριν λύσουμε όλα τα προβλήματα συντήρησης του ξύλου», έγραφε για την ανακάλυψη, την Τρίτη 19 Σεπτεμβρίου 1978 ο Δημήτρης Λαζαρίδης.
Η αρχαία γέφυρα
«Αυτές οι εκπληκτικές ξύλινες οχυρώσεις, που ανήκουν στην κλασική εποχή, διατηρήθηκαν θαυμάσια μέσα στην υγρασία, αλλά θα κινδυνέψουν να καταστραφούν αν αλλάξουν περιβάλλον. Ούτε και μπορούμε βέβαια να τις μεταφέρουμε σε κλειστό χώρο, όπου θα είχαμε σταθερές συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας, αλλά θα έχαναν το νόημά τους. Τώρα με τους 220 πασσάλους, που στεγάσαμε κάτω από υπόστεγο, κάνουμε τις πρώτες εργασίες συντήρησης με τη βοήθεια των ειδικών», σημειώνει ο αρχαιολόγος στο ημερολόγιό του.
Η σημασία της ανασκαφής
«Με οδηγό τον Θουκυδίδη, μπορέσαμε να λύσουμε πλήθος προβλήματα σχετικά με την Αμφίπολη και με τα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο χώρο της. Έχουμε σήμερα τη θέση της κλασικής γέφυρας, έχουμε την ξύλινη υποδομή της, έχουμε τη γραμμή του μακρού τείχους: όλα αυτά τα ευρήματα ανατρέπουν τις παλιότερες απόψεις των ερευνητών για την τοπογραφία της Αμφίπολης και μας δίνουν συγκλονιστικές εικόνες από το σκηνικό όπου παίχτηκε και κρίθηκε σε μεγάλο βαθμό η τύχη του αρχαίου κόσμου».
Η γέφυρα
Η γέφυρα έχει διαστάσεις 13,40 x 9 μ. και οι τοίχοι της έχουν πάχος περίπου 2 μέτρα. Προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο πλημμύρας του ποταμού, η πύλη έχει ενισχυθεί εσωτερικά και εξωτερικά, ενώ έχουν τοποθετηθεί και πάσσαλοι. Στην πύλη αυτή λοιπόν κατέληγε η γέφυρα που αναφέρει ο Θουκυδίδης στα γεγονότα της μάχης του Κλέωνος και Βρασίδα το 422 π.Χ..Στην απόσταση από την πύλη μέχρι την όχθη του Στρυμόνα, που φτάνει τα 42,30 μ. διαπιστώθηκαν ή αποκαλύφθηκαν εκατοντάδες πάσσαλοι κυκλικής ή τετράγωνης τομής, σφηνωμένοι κατακόρυφα στο αμμώδες έδαφος της όχθης ή της κοίτης και φαίνεται να ανήκουν τουλάχιστον σε δύο εποχές, αφού αυτοί που βρίσκονται σε βαθύτερο επίπεδο και έχουν μεγαλύτερες διαστάσεις έχουν ταυτιστεί με την κλασική εποχή, ενώ οι υπόλοιποι φαίνεται να ανήκουν στη ρωμαϊκή και βυζαντινή εποχή.
Όπως περιγράφεται στο σύγγραμμα «Αμφίπολις» του Δημήτρη Λαζαρίδη, ιδιαίτερα εντυπωσιακές είναι συστάδες κορμών και πασσάλων που βρίσκονται σε απόσταση 14,5 μ. από την όχθη του ποταμού και ανήκουν στην υποδομή της γέφυρας. Στην αρχαιότερη φάση της γέφυρας, οι πάσσαλοι είναι τοποθετημένοι κατά τετράδες ή τριάδες για να ενισχύεται η υποδομή της γέφυρας και σχηματίζουν 12 σειρές, όχι απαραίτητα παράλληλες, δίνοντας ένα πλάτος 4-6 μ. που θα πρέπει να ήταν και το πλάτος της κλασικής γέφυρας. %Τα άκρα των πασσάλων καταλήγουν σε πελεκητή κορυφή που σε μερικές περιπτώσεις έχει τοποθετηθεί σε σιδερένια αιχμηρή κεφαλή.
Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα είναι και τα ευρήματα που εντοπίστηκαν κοντά στους πασσάλους της κλασικής φάσης της γέφυρας, όπως όστρακα από ερυθρόμορφα αγγεία, αποτμήματα ειδωλίων, ενσφράγιστες λαβές αμφορέων, άγκιστρα και χάλκινα νομίσματα που χρονολογούν τη γέφυρα στον 5ο αιώνα π.Χ.. Δυστυχώς οι πάσσαλοι φτάνουν μόνο μέχρι τη σύγχρονη όχθη του Στρυμόνα γιατί από εκεί και πέρα αλλά και στην απέναντι όχθη έχουν καταστραφεί, κατά τη διάρκεια εργασιών αποξήρανσης της Κερκινίτιδος λίμνης και της διευθέτησης της νέας κοίτης του ποταμού από την εταιρία ULEN το διάστημα 1929-1932.
Πηγή: Xronometro.com