Οχι, δεν πάμε στα δικαστήρια. Ναι, θα χρησιμοποιήσουμε τους Κλούνεϊ, Ρόμπερτσον και Πάλμερ ως νομικούς συμβούλους στο επόμενο στάδιο που εισήλθε πανηγυρικά η διεκδίκηση των Γλυπτών μετά τη σύσταση της UNESCO προς το Ηνωμένο Βασίλειο. Οχι, δεν μπορούν να μας πουν ακριβώς ποιες νομικές διαδικασίες θα ακολουθηθούν. Αυτοί είναι οι κεντρικοί τίτλοι και η ουσία της διάρκειας μίας ώρας συνέντευξης που έδωσαν οι τρεις ειδικευμένοι στο διεθνές δίκαιο νομικοί από το Λονδίνο και ο υπουργός Πολιτισμού Κώστας Τασούλας. Σε πλήρη εγρήγορση ο υπουργός, έκανε συνεχείς παρεμβάσεις όταν αισθανόταν πως θα δημιουργηθούν παρερμηνείες ή πως η συζήτηση θα οδηγηθεί σε επικίνδυνα μονοπάτια.
Και ποια είναι αυτά τα μονοπάτια; Ουσιαστικά ένα: αυτό που αφορά στη δικαστική διεκδίκηση. Ο υπουργός ήθελε να γίνει σαφές πως η ελληνική κυβέρνηση δεν θα διεκδικήσει δικαστικά τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Από την άλλη, καθώς απαντούσε άλλοτε στα ελληνικά και άλλοτε σε άψογα αγγλικά, περνούσε με συνέπεια ένα μήνυμα επικοινωνιακού χαρακτήρα, που όμως μπορεί να σχηματίσει και μια ικανή απάντηση σε ένα νομικό εμπόδιο: Ο υπουργός αλλά και ο κ. Ρόμπερτσον αναφέρθηκαν συχνά στην ανάγκη επανένωσης των Γλυπτών. «Δεν μιλούμε τόσο για επιστροφή, όσο για επανένωση των Γλυπτών», τόνισε χαρακτηριστικά ο τελευταίος. Η κυβέρνηση και οι νομικοί σύμβουλοι, σε αυτή τη νέα σημαντική φάση λόγω της UNESCO, έξυπνα μετατοπίζουν το βάρος στην επανένωση -και όχι στην επιστροφή- για να αναδείξουν τη μοναδικότητα, τη σπανιότητα, την άνευ προηγουμένου βαρύτητα του ελληνικού αιτήματος. «Δεν ζητούμε απλώς επαναπατρισμό αρχαιοτήτων όπως τόσες χώρες στον κόσμο. Ζητούμε να ενωθούν τα κομμάτια ενός μακελεμένου έργου τέχνης», τόνισε ο Κώστας Τασούλας.
Δηλαδή, προσλάβαμε την Αμάλ;
Ουσιαστικά η συνέντευξη Τύπου, συνολικά, η γοητευτική, λαμπερή περιπέτεια της επίσκεψης Κλούνεϊ μοιάζει να έγινε για να διατρανώσει διεθνώς την αποφασιστικότητα της Αθήνας να μη μένει πλέον στη γωνία, αλλά συστηματικά και ηχηρά να κινήσει τις διαδικασίες για την επιστροφή των Γλυπτών. Δυνατά και με ισχυρούς συμμάχους. Αυτή η εξωστρέφεια, η δυνατή φωνή που αποκτά η ελληνική στρατηγική δεν οφείλεται στους τρεις επιφανείς νομικούς, αλλά στη σημαντική απόφαση της UNESCO.
Πόσο πιο σαφής να είναι ο υπουργός; «Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε μια πολύ ενδιαφέρουσα φάση του ξεδιπλώματος της τακτικής μας. Η UNESCO υιοθέτησε ομόφωνα μια σύσταση προς το Ηνωμένο Βασίλειο για να προσέλθει στη διαμεσολάβηση, μετά από το σχετικό αίτημά μας τον Αύγουστο του 2013. Συγχρόνως ετέθη ένας χρονικός προσδιορισμός ανταπόκρισης προς αυτή την πρόσκληση, διάρκειας έξι μηνών. Η πορεία που ακολουθούμε πρέπει να εξαντληθεί και να αξιοποιηθεί πλήρως. Δεν μπορούμε να προδικάζουμε το αποτέλεσμά της».
Αυτή είναι μια φράση που συχνά επανέλαβε ο υπουργός, βάζοντας φρένο στις επίμονες ερωτήσεις περί δικαστικής διαμάχης. Και αυτό ακόμα και στην περίπτωση που οι τρεις νομικοί ή ο Ντέιβιντ Χιλ αναφέρθηκαν στις εξελίξεις του διεθνούς δικαίου που δίνει και νέα όπλα στην Ελλάδα. Όπως δήλωσε με νόημα άλλωστε ο Νόρμαν Πάλμερ, «όπως εξελίσσονται οι νόμοι, έτσι πρέπει να εξελίσσονται και τα μουσεία». Η αναφορά ήταν σαφής και αφορούσε το Βρετανικό Μουσείο. Οσον αφορά για τη σχέση της Ελλάδας με το νομικό γραφείο Doughty Street Chambers, η απάντηση είναι πως αυτή τη στιγμή έγινε μια προκαταρκτική αποδοχή της πρότασης τους και ότι στους προσεχείς μήνες θα δούμε πώς θα παγιωθεί η συνεργασία τους. Πάντως, μέχρι τις αρχές του 2015 το γραφείο θα παραδώσει σαφείς νομικές προτάσεις και συμβουλές στην ελληνική κυβέρνηση αναφορικά με τη νέα έκβαση που έφερε η απόφαση της UNESCO. Ο υπουργός επαναλάμβανε συνεχώς πως οι έλληνες νομικοί σύμβουλοι θα εξακολουθήσουν να έχουν τον δυναμικό ρόλο που είχαν μέχρι τώρα.
Τι κάνει, λοιπόν, η Ελλάδα σε αυτή τη φάση σε σχέση με τη διεκδίκηση των Γλυπτών; «Δεν έχει τελειώσει η διαδικασία στην UNESCO. Για πρώτη φορά υιοθέτησε ένα τέτοιο αίτημα διαμεσολάβησης, μετατρέποντάς το σε προτροπή προς το Ηνωμένο Βασίλειο. Προφανώς και υπάρχουν και άλλες διαδικασίες. Το θέμα δεν είναι μόνο νομικό. Είναι και πολιτικό και οικονομικό και διμερές και παγκόσμιο. Μην περιμένετε ότι σε μια συνέντευξη Τύπου θα ξεδιπλώσουμε τη νομική επιχειρηματολογία μας. Θα δείξουμε, όμως, την αποφασιστικότητά μας να προχωρήσει η διευθέτηση του θέματος».
Οχι, δεν θα δημιουργηθεί ντόμινο
Ενα βασικό επιχείρημα που προβάλλει η Βρετανία για τη μη επιστροφή των Γλυπτών είναι πως θα δημιουργηθεί ένα διεθνές ντόμινο χωρών που θα ζητούν πίσω αρχαιότητες, οδηγώντας σε άδειες αίθουσες μουσείων. Τόσο ο υπουργός όσο και οι τρεις νομικοί ήταν σαφείς: «Δεν θα δημιουργηθεί δεδικασμένο για αντίστοιχες περιπτώσεις, διότι απλά δεν υπάρχει κάποια αντίστοιχη περίπτωση. Εδώ μιλάμε για επανένωση ενός έργου τέχνης».
Οι τρεις Βρετανοί νομικοί, παθιασμένοι, μίλησαν ακόμα και για την έννοια του ηθικού. Ο Ρόμπερτσον περιέγραψε την επίσκεψη που έκανε με την Αμάλ στην αίθουσα του Βρετανικού Μουσείου όπου βρίσκονται τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Πήγαν εκεί ξανά, λίγες μέρες πριν έρθουν στην Ελλάδα, άφωνοι πλάι σε αυτά τα μοναδικά έργα τέχνης, όπως βρίσκονταν εκεί, «αποκομμένα από το υπόλοιπο μέρος του έργου, κάτω από τεχνητά φώτα». Ο Ρόμπερτσον περιέγραψε μια διαφορετική εικόνα, όπως φανταζόταν τα Γλυπτά στην Ελλάδα, κάτω από τον ελληνικό ήλιο και ουρανό.
Οι αμήχανες στιγμές της Αμάλ
Η ερώτηση που όλοι περίμεναν δεν άργησε να έρθει και αφορούσε τον Τζορτζ Κλούνεϊ και το εάν θα έχει μια πιο ενεργή παρέμβαση στο θέμα των Γλυπτών του Παρθενώνα. Η Αμάλ χαμογέλασε και είπε πως, αν και βρίσκεται σε αρχικό στάδιο του γάμου της αλλα ξέρει ότι δεν πρέπει να μιλά εκ μέρους του «ο ίδιος θα κάνει τις επιλογές του». Τόνισε πάντως ότι έχει την συμπαράσταση του συζύγου της. Αμήχανη ήταν και η στιγμή που ρωτήθηκε για την Αμφίπολη. Η Αμάλ είπε πως ενημερώθηκε χθες για την υπόθεση, είδε και τις εντυπωσιακές φωτογραφίες, όμως δεν θεωρεί ότι το θέμα αυτό έχει σχέση με την υπόθεση των Γλυπτών.
Κατά τα λοιπά, κρατούσε συνεχώς σημειώσεις, συνομιλούσε συχνά με χαμόγελα με τον Κώστα Τασούλα, ενώ φρόντισε μια-δυο φορές να κλείσει το μικρόφωνο του συνεργάτη της κ. Ρόμπερτσον, όταν αυτός δεν είχε πια τον λόγο. Στην εισαγωγή της δήλωσε -καθόλου πρωτότυπα- πως το αίτημα της Ελλάδας είναι δίκαιο και πως τώρα είναι η στιγμή για να γίνει η διεκδίκηση. Μάλιστα, αφήνοντας προφανώς υπονοούμενα για τις προηγούμενες ηγεσίες, δήλωσε πως την πρόταση τούς την είχαν κάνει από το 2011 και με λύπη διαπιστώνει τώρα πως έκτοτε δεν έχει αλλάξει το παραμικρό.
Φωτογραφίες Εurokinissi