Η εμπειρία σύγχρονης τέχνης στη Ρωμαϊκή Αγορά που κανείς δεν μπορεί να σου περιγράψει αυτό που θα ζήσεις: Αθηναϊκές μέρες και νύχτες του σπουδαίου Τino Sehgal [εικόνες]

Είναι ο Tino Sehgal o νέος Σωκράτης; Το αναρωτήθηκε ο Jonathan Jones στην Guardian, με αφορμή την έκθεση του κορυφαίου καλλιτέχνη που παρουσιάζει ο ΝΕΟΝ στη Ρωμαϊκή Αγορά. Εχοντας ζήσει τη σπάνια εμπειρία σύγχρονης τέχνης που από χθες προσφέρει το ιστορικό κέντρο της Αθήνας μέσα από μια τέχνη που δεν έχει εκθέματα αλλά βάζει τον ίδιο τον επισκέπτη στο κέντρο του έργου, νομίζω ότι λίγο πολύ όλοι όσοι περπατήσουν μέσα στη Ρωμαϊκή Αγορά, μπορούν να νιώσουν πως περπάτησαν για λίγο πλάι στον Σωκράτη. Και είχαν και δυο τρια πράγματα να του πουν.

Τα διεθνή μέσα άρχισαν να ασχολούνται με την έκθεση του σπουδαίου Tino Sehgal στην Αθήνα, ήδη πριν την έναρξή της, χθες το πρωί. Η μετασωκρατική αυλή του έρχεται στην πόλη όπου έζησε ο Σωκράτης και αυτό ερεθίζει τη σκέψη, δημιουργεί κίνητρα και περιέργεια για να ζήσεις την εμπειρία αυτής της έκθεσης. Καθόλου τυχαία ο ΝΕΟΝ κάλεσε τον Sehgal να δημιουργήσει εδώ, στην Αθήνα. Hταν ο ίδιος ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, ιδρυτής του ΝΕΟΝ αυτός που έχοντας δει τα έργα του, τον κάλεσε να έρθει στην Αθήνα για να δημιουργήσει το επόμενο μεγάλο έργο του. Εξαντλητικές συζητήσεις και μήνες προετοιμασίας με την Ελίνα Κουντούρη, διευθύντρια του ΝΕΟΝ, να επιλέγει τελικά τη Ρωμαϊκή Αγορά οδήγησαν στην έκθεση. Εχοντας ανοίξει και συστήσει ουσιαστικά στο κοινό τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη μέσα από την έκθεση A Thousand Doors τον Μάιο και τον Ιούνιο, τώρα με τόλμη προχωρά σε ένα αρχαιολογικό χώρο, επιχειρώντας να πυροδοτήσει συναντήσεις, αποκαλύψεις, νέες αφηγήσεις μεα από το στομάχι της αρχαίας Ελλαδας. Αλλωστε η εμπειρία που βιώνεται από χθες στη Ρωμαϊκή Αγορά σε καλεί να επιστρέψεις για να την ζήσεις κάθε φορά, τόσο διαφορετικά.


Μπαίνοντας στη Ρωμαϊκή Αγορά η φυσική αντίδραση είναι να αφήσεις το βλέμμα να σαρώσει το χώρο, μια πρώτη συνολική θέαση του υπέροχου αρχαιολογικού χώρου. Ωσπου κοιτάζω λίγο πιο χαμηλά αφού ένα κορίτσι με πλησιάζει απλώνοντας το χέρι για μια χειραψία λέγοντας: «Καλημέρα, ονομάζομαι Hρώ. Θέλετε να με ακολουθήσετε;» Βρίσκομαι να περπατώ μέσα στο χώμα της Ρωμαϊκής Αγοράς και να του εξηγώ τί είναι πρόοδος για εμένα, πριν μια έφηβη επιχειρήσει να ανατινάξει κάθε μου θέση με συνεχείς ερωτήσεις, μια ενήλικη αινιγματικά με σπρώξει σε βαθύτερα δωμάτια της συζήτησης για να εξαφανιστεί πριν με πλησιάσει μια ηλικιωμένη γυναίκα που ήθελα απλά να μου πει την προσωπική της ιστορία. Την πραγματική ιστορία της ζωής της. Μέσα σε αυτό το δημόσιο χώρο, οι πιο ιδιωτικές συζητήσεις των ιδεών και του βιώματος συναντήθηκαν δημιουργώντας μια νέα εμπειρία, μια εμπειρία σύγχρονης τέχνης όπως την σχεδίασε ο Τino Sehgal. Ιs this progress είναι ο τίτλος της θεματικής, μια θεματική που εκκινεί από την περιπατητική φιλοσοφία, τη διαλεκτική, την ανάγκη αλληλεπίδρασης των ανθρώπων και έχει ήδη παρουσιαστεί στο Guggenheim, στο Λονδίνο και στο Πεκίνο.

Οι αρχές αυτές διατρέχουν τον πυρήνα του Tino Sehgal από την πρώτη στιγμή της δημιουργίας του. Και είναι αυτές που τον εκτίναξαν στην κορυφή της τέχνης, τον έχρισαν πρωτοπόρο της άυλης τέχνης και οδηγό δημιουργίας ενός νέου πεδίου. Στην Αθήνα, ο Τino Sehgal αγχωμένος, με την επίγνωση πως μέσω της πόλης μας η δουλειά του εξελίσεται «κάνει ένα βήμα μπροστά μετά την παρουσίαση της σε αυτό το αρχαιολογικό χώρο». Ειναι η πρώτη φορά που παρουσιάζει έργο τέχνης σε εξωτερικό χώρο. Αλλά και η πρώτη φορά που η έκθεσή του επεκτείνεται και στις βραδυνές ώρες. Μια ουσιαστική έξοδο του Tino Sehgal στο χωροχρόνο. Διότι η εμπειρία της έκθεσής του που παρουσιάζει ο ΝΕΟΝ στο ιστορικό κέντρο της πόλης, δεν εξαντλείται στο χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς από τις 8 το πρωί ως τις 8 το βράδυ. Συνεχίζεται σε παρακείμενο κλειστό χώρο, στην Μάρκου Αυρηλίου 5 και Λυσίου από τις 4 ως τις 10 το βράδυ.Το έργο του Tino Sehgal ‘This progress’ βασίζεται και έχει χαρίσει στον καλλιτέχνη το Χρυσό Λιοντάρι της Βενετίας στην 55η Μπιενάλε το 2013.

Και αν στη Ρωμαϊκή Αγορά ήταν το κοσμικό στοιχείο που κυριάρχησε, αυτό της άμεσης λεκτικής επαφής και επικοινωνίας με τον άλλο, μέσα στο κτίριο κυριαρχεί το σωματικό, το ενδόμυχο, το κομμάτι των αισθήσεων. Μπαίνοντας στον κατασκότεινο χώρο ήχοι έφταναν από διάφορες πλευρές, ομ, και μελωδίες, και ψαλμωδίες, και μικρές άναρθρες κραυγές, φρασούλες και συλλαβές. Μετά το μεγαλείο το θριαμβικό του ανοιχτού χώρου της Ρωμαϊκής Αγοράς, αισθάνεσαι πως μπαίνει ς βαθιά μέσα στη γη. Και εκεί με το σκοτάδι και τους ήχους των 15 ατόμων που βρίσκονται μέσα στην αίθουσα εκτελώντας τις οδηγίες του Tino Sehgal, εκεί είναι η στιγμή που νιώθεις ότι επιστρέφεις βαθιά στο σώμα σου και εισπράττεις τα πάντα σωματικά. Γίνεσαι ηχείο που ενσωματώνει και ερμηνεύει τους ήχους, νιώθεις ότι κάποιοι κινούντου γύρω σου, ένα χέρι με χάιδεψε στην πλάτη πριν με καλέσει να χορέψουμε και ακουμπήσει τρυφερά το κεφάλι του στον ώμο του. Λίγο πριν σε μια στάση φωνών και ήχων, μικρές προσωπικές ιστορίες είχαν ειπωθεί μεα στο σκοτάδι με την κυρίαρχη πολιτική θέση του Tino Sehgal που βρίσκεται στην καρδιά του έργου του να αναδύεται «το να παράγεις μη σημαντικά πράγματα έχει γίνει το πιο σημαντικό».

Καθώς τα μάτια συνηθίζουν, βλέπω φιγούρες, προχωρώ προς το βάθος του τείχους αντιλαμβανόμενη με μεγαλύτερη ένταση τις σωματικές και λεκτικές αφηγήσεις. Βλέπω πως την ίδια διαδρομή κάνει και ο Tino Sehgal, λίγο πριν καθίσει στο πάτωμα, σε μια γωνιά ακούγοντας, επεξεργαζόμενος αυτό το μεγάλο επόμενο βήμα στην τέχνη του που γεννιέται εδώ, στην Αθήνα μέσα του ΝΕΟΝ. Το έργο στον κλειστό, σκοτεινό χώρο ονομάζεται ‘This variation’ και είχε παρουσιαστεί στην έκθεση Documenta το 2012, στο Kassel της Γερμανίας.

Η έκθεση αυτή που παρουσιάζει ο ΝΕΟΝ στο πλαίσιο της αποστολής του να ενεργοποιήσει τον δημόσιο χώρο, να δημιουργήσει ιδανικές συνθήκες συνάντησης και διαλόγου των πολιτών στην Αθήνα, να μας ωθήσει σε νέες επισκέψεις και στη σύναψη μιας ουσιαστικής σχέσης με σημαντικά σημεία της πόλης που έχουν σχεδόν περάσει στην αστική λήθη, συνιστά μια εμπειρία τέχνης που μόνο να βιωθεί μπορεί. Και κάθε φορά βιώνεται διαφορετικά, ανάλογα με τον ποιόν μιλάς μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, τη διάθεση σου εκείνη την στιγμή, τη συνθήκη του χώρου. Και καθόλου τυχαία, η δράση ξεκινά με μια χειραψία. Δίνεις τα χέρια και συμφωνείς να περιηγηθείς με το παιδί, τον έφηβο, τον ενήλικα, τον ηλικιωμένο και να παραδοθείς στην ουσία της περιπατητικής και της διαλεκτικής.

Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 25 Σεπτεμβρίου έως τις 28 Οκτωβρίου και θα είναι ανοιχτή καθημερινά, τις ώρες λειτουργίας της Ρωμαϊκής Αγοράς (8.00-20.00), καθώς και το απόγευμα σε εσωτερικό χώρο στην οδό Μάρκου Αυρηλίου 5 και Λυσίου (16.00-22.00).