Τα διάσημα «ηλιοτρόπια» του Βίνσεντ βαν Γκογκ χάνουν το εντυπωσιακό τους κίτρινο και ο πορτοκαλί ορίζοντας στην «Κραυγή» του Εντβαρντ Μουνχ ξεθωριάζει. Μερικά από τα πιο πολύτιμα έργα τέχνης παγκοσμίως, κινδυνεύουν από τη φθορά του χρόνου και οι επιστήμονες κάνουν έκκληση για την συντήρηση τους.
«Η πολιτιστική μας κληρονομιά πάσχει από μια ασθένεια» αναφέρει ο Ρόμπερτ Βαν Λάνγκ, διευθυντής συντήρησης και αποκατάστασης στο μουσείο Rijksmuseum του Αμστερνταμ, μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο στο Παρίσι.
«Αυτοί οι πίνακες ανεκτίμητης αξίας του πολιτισμού μας καταστρέφονται και το ποσό που δαπανάται για τη συντήρηση τους θα πρέπει να πολλαπλασιαστεί επί δέκα.»
Ο Βαν Λανγκ μίλησε στα πλαίσια ενός συνεδρίου σχετικά με τη χρήση της τεχνολογίας ακτινοβολίας Synchrotron που συμβάλλει στη συντήρηση έργων τέχνης σε μοριακό επίπεδο.
Τα Synchrotrons, μηχανές σε μέγεθος γηπέδου που παράγουν δέσμες έντονου φωτός με ακτίνες Χ, χρησιμοποιούνται για την ανάλυση της χημικής υποβάθμισης των διάσημων έργων τέχνης που κοσμούν τα μουσεία του κόσμου.
Είναι απαραίτητες για την κατανόηση των χημικών αντιδράσεων που προκαλούν αλλαγές χρώματος σε καμβάδες, προκειμένου να τους σταματήσουν, εξηγεί η Τζένιφερ Μας, συντηρήτρια έργων τέχνης από το μουσείο Γουίντερθορ στο Ντέλαγουερ, που συμμετείχε επίσης στο συνέδριο.
«Υπάρχουν αμέτρητοι ερευνητές διατεθειμένοι να κάνουν αυτή τη δουλειά, αλλά πολύ λίγα χρήματα»
Κατανοώντας την διαδικασία αλλοίωσης, θα επιτρέψει στα μουσεία να φροντίσουν ώστε τα πολύτιμα έργα να είναι εκτεθειμένα στο κατάλληλο περιβάλλον.
Η τεχνολογία θα επιτρέψει επίσης την «ψηφιακή ανασυγκρότηση» των έργων, όπως είχαν κατασκευαστεί από τους δημιουργούς τους, για τις επόμενες γενιές.
«Ο στόχος είναι η διατήρηση από την αποκατάσταση» δήλωσε ο Μας, προσθέτοντας ότι οι συντηρητές μόνο σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις έρχονται σε επαφή με το πρωτότυπο έργο ενός καλλιτέχνη.
Οι ειδικοί γνωρίζουν ήδη ότι η εικονική νεκρή φύση «Ηλιοτρόπια» είναι σήμερα πιο σκουρόχρωμη από ότι όταν τη ζωγράφισε ο Βαν Γκογκ το 1888.
Οπως αποδείχθηκε, ο Ολλανδός ιμπρεσσιονιστής, είχε επιλέξει βιομηχανικές χρωστικές ουσίες, που ήταν τότε νέες στην αγορά, για τα κίτρινα του, σύμφωνα με τον Βέλγο χημικό Κοέν Τζάνσεν του Πανεπιστημίου της Αμβέρσας.
Οταν εκτίθενται στον αέρα, το κίτρινο του καδμίου, που χρησιμοποιείται επίσης από τον Μουνχ για το έργο του «Η Κραυγή» του 1910, χάνει τη φωτεινότητα του, ενώ το υπεριώδες φως μετατρέπεται σε καφέ από τον Ηλιο.
Ο Τζάνσεν έχει επίσης εργαστεί για το περίφημο έργο του Βαν Γκογκ «Λουλούδια σε μπλε βάζο», το οποίο έχει υποστεί μια παρόμοια μοίρα, αλλά για διαφορετικό λόγο.
Σε αυτή την περίπτωση, ήταν ένα βερνίκι που εφαρμόστηκε μετά το θάνατο του καλλιτέχνη και έσπασε και ξεθώριασε με την πάροδο του χρόνου, αποκρύπτοντας την εικόνα από κάτω.
Συνθετικές χρωστικές ουσίες όπως το κίτρινο του καδμίου, το πράσινο σμαραγδί και το κίτρινο του ψευδάργυρου, αρχίζουν να χάνουν το βάθος των χρωμάτων σε μόλις 20 χρόνια. Ωστόσο ήταν τα πιο δημοφιλή χρώματα μεταξύ των ιμπρεσιονιστών του 19ου και του 20ου αιώνα όπως ο Ανρί Ματίς και ο Πάμπλο Πικάσο.
Τα έργα αυτής της περιόδου βρίσκονται ως εκ τούτου, σε μεγαλύτερο κίνδυνο ξεθωριάσματος, από τα παλαιότερα.
«Εάν δεν δράσουμε, οι μελλοντικές γενιές δεν θα δουν αυτά τα έργα με τον ίδιο τρόπο που τα βλέπουμε εμείς» προειδοποίησε ο Βαν Λανγκ.