Ένα από τα σημαντικότερα σύγχρονα μνημεία που δίνουν το στίγμα της Ελλάδας και την περίοπτη θέση που κατείχε ανέκαθεν η χώρα μας στην παγκόσμια ναυτική ιστορία αργοσβήνει, παραδομένο στη φθορά του χρόνου και την εγκατάλειψη.
Σύμφωνα με την εφημερίδα Καθημερινή, το δίκτυο των φάρων στη χώρα μας εκτείνεται σε μήκος 18.400 χλμ. και, παρά τον εκσυγχρονισμό των μέσων ναυσιπλοΐας (gps, dgps κ.λπ.), εξακολουθεί να παραμένει ένα απαραίτητο ναυτιλιακό βοήθημα. Οι 1.297 φάροι που συντηρούνται από την Υπηρεσία Φάρων (ανεξάρτητη υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού, που υπάγεται απευθείας στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού) εκτιμάται ότι καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες φωτοσήμανσης 9.835 νήσων, νησίδων και βραχονησίδων, καθώς και 1.345 κόλπων και όρμων, 161 στενών και διαύλων και 520 λιμένων.
Σήμερα, έχει πέσει στο τραπέζι σοβαρά η «αναδοχή» των εγκαταλειμμένων φάρων, η οποία προβλέφθηκε για πρώτη φορά στη χώρα μας με πρόσφατο νομοσχέδιο. Ωστόσο, όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα, υπάρχουν αρκετά ζητήματα σε σχέση με τη διαχείριση του δικτύου των φάρων. Οπως ανέφερε στη Βουλή η αναπληρώτρια υπουργός Αμυνας Φώφη Γεννηματά, το συνολικό κόστος της συντήρησης του δικτύου εκτιμάται σε 1,5 εκατ. ευρώ ετησίως. Επιπλέον, μεγάλος αριθμός παλαιών πέτρινων φάρων έχει πάψει να λειτουργεί, καθώς βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση.
Ετσι, το ελληνικό δημόσιο αναζητεί βοήθεια στον ιδιωτικό τομέα. Ο νόμος 4278/12 (φάροι, στρατολογία και άλλες διατάξεις) θεσμοθέτησε για πρώτη φορά τη δυνατότητα σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα να ανακηρυχθούν «ανάδοχοι φάρου». Ο «ανάδοχος» αναλαμβάνει «υποχρέωση εκτέλεσης εργασιών ή κάλυψης δαπανών εγκατάστασης, συντήρησης, επισκευής ή ανάδειξης ενός ή περισσότερων φάρων για ορισμένο χρονικό διάστημα». Ως αντάλλαγμα, η πολιτεία δίνει στον ανάδοχο «δικαιώματα σχετικά με την επικοινωνιακή τους προβολή και τη χρήση του φάρου, υπό την προϋπόθεση σεβασμού της ιστορικής, αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής τους αξίας». Επιπλέον, προβλέπεται η δυνατότητα παραμονής στον φάρο των αναδόχων.
Αξίζει να σημειωθεί, πάντως, ότι η διαμονή σε φάρους για λόγους αναψυχής επιτρέπεται και σήμερα: από τις αρχές Μαΐου εκάστου έτους έως και περί τα τέλη Σεπτεμβρίου 22 φάροι (από τη Σαντορίνη και την Κρήτη έως τη Χαλκιδική) χρησιμοποιούνται ως οικήματα για παραθεριστές του προσωπικού του Πολεμικού Ναυτικού.
Η διαδικασία της αναδοχής φάρου θα οριστεί με κοινή απόφαση των υπουργείων Εθνικής Αμυνας και Πολιτισμού, έπειτα από πρόταση της Υπηρεσίας Φάρων και εισήγηση του Ανώτατου Ναυτικού Συμβουλίου του Πολεμικού Ναυτικού.
Τι θα πρέπει να περιμένουμε; Τα όρια στην εκμετάλλευση των φάρων από τους αναδόχους που θα τους αναπαλαιώσουν ή θα τους συντηρούν θα τεθούν από την πολιτεία. Υπάρχουν πολλές δυνατότητες: για παράδειγμα, η εικόνα του φάρου κάλλιστα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στις επικοινωνιακές καμπάνιες των αναδόχων οργανισμών και να «ντύσει» διαφημίσεις, χωρίς αυτό να προσβάλει κανέναν. Σε κάθε περίπτωση, ως νέος θεσμός, απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή στην εφαρμογή προκειμένου να μη δούμε... φάρους στα χρώματα εταιρειών κινητής τηλεφωνίας.
Πάντως,όπως τονίζει η εφημερίδα, το «πείραμα» της αναστήλωσης φάρων με έξοδα ιδιωτών έχει πρόσφατα δοκιμαστεί: Το Ιδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη ολοκλήρωσε το 2013 την αποκατάσταση τριών φάρων, του Ταινάρου, του Μαλέα αλλά και της Ντάνας Πόρου. Εκτός από αυτούς, την εξαετία 2008-2014 αποκαταστάθηκαν ακόμα 11 με χρηματοδότηση της Υπηρεσίας Φάρων και 4 φάροι με δημόσια χρηματοδότηση, μέσω δήμων και νομαρχιών. Επίσης, ακόμη δύο αποκαταστάθηκαν μέσω του ΕΣΠΑ, ενώ υπάρχουν έντεκα προτάσεις για ένταξη στο ΣΕΣ 2014-2020.