Η παρουσία της Ελλάδας στα Βαλκάνια, χρονικά, θα πρέπει να χωριστεί σε δύο περιόδους: προ του 2008 και μετά από αυτό. Ήτοι: πριν από την κρίση και κατά τη διάρκεια αυτής.
Μια έκθεση που παρουσιάζει το Balkan Insight δείχνει με εύγλωττο τρόπο πώς η οικονομική κρίση στην Ελλάδα λειτούργησε ανασχετικά και στις όμορες χώρες και φυσικά συνολικά στη βαλκανική χερσόνησο.
Μιλώντας για τα ευρήματα της έρευνας, το μέλος της ομάδας και συν-συγγραφέας της έκθεσης, Ρίτσα Παναγιώτου, αναφέρει: «Η περιοχή των Βαλκανίων ήταν πάντα μια περιοχή με υψηλά επίπεδα διαφθοράς, με πολιτική αστάθεια, έλλειψη κυβερνητικής διαφάνειας, δυσκολία στις μεταρρυθμίσεις και αναποτελεσματικό δικαστικό σύστημα. Η ελληνική περίπτωση χρησιμοποιήθηκε από τους σκεπτικιστές για να διαδοθεί η αντίληψη ότι οι βαλκανικές χώρες δεν μπορούν να συμβαδίσουν με την υπόλοιπη Ευρώπη».
Όπως σημειώνεται στο σχετικό άρθρο, η Ελλάδα με την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων στα βαλκανικά κράτη αποτέλεσε προνομιακό τόπο για την οικονομική και εμπορική ανάπτυξη των χωρών. Μέχρι το 2008 η Ελλάδα ήταν η... πρωταθλήτρια της περιοχής, για να καταλήξει να θεωρείται «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης.
Αυτή η μεταστροφή, ως αποτέλεσμα της κρίσης, προκάλεσε σεισμούς και τα υπόλοιπα κράτη της βαλκανικής καθώς τα βύθισε και αυτά στην ύφεση. Κάτι που σε απλά ελληνικά σημαίνει: ανεργία, μειωμένες συναλλαγές, πτώση του εμπορίου, αλλά και κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος.
Ειδικά στον τραπεζικό τομέα η παρέμβαση της Ελλάδα ήταν σημαντική στην περιοχή. Οι ελληνικές τράπεζες απασχολούσαν περισσότερους από 23.000 ανθρώπους σε διάφορα κράτη των Βαλκανίων, ενώ κατείχαν το 30% του τραπεζικού τομέα της Βουλγαρίας και των Σκοπίων, το 25% της Αλβανίας και το 17% της Σερβίας και της Ρουμανίας.
Ποιοτικές αλλαγές υπήρξαν, όμως, και στο διπλωματικό μέτωπο. Από τα μέσα της δεκαετίας του '90 η Ελλάδα είχε ισχυρή διπλωματική παρουσία στην περιοχή. Για τα βαλκανικά κράτη ήταν η... πόρτα που θα τα οδηγούσε στην ΕΕ.
Η κρίση αφαίρεσε αυτή την τακτική και διπλωματική υπεροχή με αποτέλεσμα πολλές διαφορές (ιστορικές και άλλες) να μείνουν εκρεμμείς, καθώς στην κορυφή της ατζέντας πλέον δεν βρίσκονταν τα διπλωματικά ζητήματα, αλλά τα οικονομικά.
Έτσι η Αθήνα δεν κατάφερε να επιλύσει θέματα που κάποτε «έκαιγαν» όπως τη διαφιλονικούμενη ονομασία των Σκοπίων ή στα θαλάσσια σύνορα με την Αλβανία.
Η κυρία Παναγιώτου αναφέρει χαρακτηριστικά: «Αποδείχθηκε πως η κρίση στην Ελλάδα δεν ήταν μόνο οικονομική, αλλά και πολιτική και θεσμική. Η Ελλάδα απαξιώθηκε και έχασε σημαντικό μέρος της διεθνούς επιρροής της. Ωστόσο, η ολοκλήρωση της Προεδρίας της ΕΕ έχει βοηθήσει την εικόνα της χώρας λίγο και δείχνει ότι παρά την βαθιά κρίση, η χώρα μπορεί ακόμα να διεκδικήσει και να διαδραματίσει έναν διεθνή ρόλο στην περιοχή και να βοηθήσει στην αναζωογόνησή της».