Η ιδιαίτερη περίπτωση του Τούρκου Doğan Paksoy που έκανε τη Χάρητος δρόμο διπλωματίας, τέχνης και κοσμοπολιτισμού [εικόνες]

O Doğan Paksoy είναι από τους σημαντικότερους ανθρώπους στο χώρο της τέχνης στην Τουρκία. Ο μεγαλοαστός που από τα Αδανα βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη και σήμερα είναι πρόεδρος της ένωσης αιθουσών τέχνης της πόλης που έχει γίνει κορυφαίος προορισμός των ταξιδευτών. Ομως, αυτή η ιδιότητα του «επιδραστικού» που φέρει, δεν σταματά σε αυτή τη θεσμική ιδιότητα και βέβαια στην επιχειρηματική – ιδιοκτήτης της πετυχημένης Teşvikiye Sanat Galerisin. Καταδύεται στην τέχνη ως συλλέκτης, ως επιχειρηματίας, με τη θεσμική του ιδιότητα, αλλά κυρίως ως δημιουργός ο ίδιος: είναι ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους απεικονιστικής ζωγραφικής στην Τουρκία. Και τώρα φέρνει τα έργα του για πρώτη φορά στην Αθήνα, σε μια έκθεση που εξελίχθηκε σε συνάντηση πολιτισμών και διπλωματών – κυριολεκτικά!

Το βράδυ της Τρίτης η οδός Χάρητος είχε φώτα, φωνές, λέξεις στα τούρκικα να πετούν ανάμεσα στα ελληνικά. Ενα πάρτι αναπάντεχο με αφορμή τα εγκαίνια στην γκαλερί Genesis της έκθεσης «Η άλλη όψη της Νύχτας» του Doğan Paksoy που επιμελήθηκε η Ιρις Κρητικού – μια ξεχωριστή γεφυροποιός της ελληνικής και τουρκικής εικαστικής σκηνής. Ανάμεσα σε όσους έσπευσαν στα εγκαίνια της έκθεσης, βρίσκονταν και πολλοί πρεσβευτές: της Δανίας, της Ταϊβάν, των Φιλιππίνων, της Τουρκίας, της Αιγύπτου...

Οι πίνακες του Paksoy έχουν ισχυρή ελκτική επίδραση: το σκοτάδι καταλαμβάνει κάθε πόρο του καμβά, για να φωτιστεί από τα πρόσωπα που δρουν σαν προβολείς, αλλά και από το φεγγάρι που είναι πάντα εκεί, αυτόπτης μάρτυρας της ίδιας της ζωής. Είναι νύχτα στο Βόσπορο, κυριαρχεί το σκοτάδι της θάλασσας που συναντά τον ουρανό, όμως, στην ακτή άντρες και γυναίκες λάμπουν σε συνάξεις που μοιάζουν να γιορτάζουν την ίδια την έννοια της συνύπαρξης. Κι όμως, αυτή η αίσθηση πάρτι είναι απλώς η επίφαση, το μέσο για να πει ο ζωγράφος μια ιστορία που τον συγκλονίζει από τα πρώτα χρόνια που άρχισε να καταλαβαίνει και να προσλαμβάνει εικόνες.

«Γεννήθηκα στα Αδανα, στο νότο της Τουρκίας. Θυμάμαι από μικρός με έκπληξη πως οι άντρες έβγαιναν τα βράδια για να διασκεδάσουν, πήγαιναν σε μπαρ, σε κέντρα. Οι γυναίκες, όμως, έμεναν κλεισμένες στο σπίτι. Μοναδική τους έξοδος ήταν οι γάμοι και οι ανοιχτοί κινηματογράφοι. Ενιωθα ότι είναι άδικο. Οτι οι άντρες έχουν μια σκοτεινή πλευρά. Γι' αυτό ζωγράφισα αυτά τα έργα. Για να δείξω αυτή την αδικία, την ανισότητα. Τα πρόσωπα είναι φωτεινά για να την μαρτυρήσουν. Οπως μάρτυρας όσων συμβαίνουν είναι και το φεγγάρι που ό,τι κι αν κάνεις, είναι πάντα εκεί και κοιτάζει. Γι' αυτό σε όλα τα έργα μου υπάρχει το φως του φεγγαριού ή διαφορετικά του ηλιοβασιλέματος».

Νά μια ιστορία αλλόκοτη, μια ιστορία που εκφράζει μια κραταιά ιστορική και κοινωνική συνθήκη στα Αδανα των παιδικών χρόνων του δημιουργού. Μια φεμινιστική ανάγνωση; Ξαφνιάζομαι, ομολογώ. Γνωρίζω ότι ο Doğan Paksoy προέρχεται από μια μεγαλοαστική οικογένεια της Τουρκίας, μια οικογένεια καλλιτεχνών: η αδελφή του Gönül θεωρείται από τις σημαντικότερες designers της Τουρκίας (ο ξένος Τύπος της κάνει συνεχώς αφιερώματα), ο παππούς του Getullah-i Musuli ήταν ένας από τους σημαντικότερους ιστορικούς τέχνης της Τουρκίας, αλλά και διακεκριμένος μαθηματικός και αστρονόμος της εποχής του. Η οικογένεια του ασκεί σημαντική επιρροή στην τουρκική τέχνη επί δεκαετίες.

Γεννήθηκε στο Ceyhan των Αδάνων, ζει στην Κωνσταντινούπολη, έχει εξοχική κατοικία στο Mποντρούμ, είναι τακτικός επισκέπτης της Ελλάδας. Αυτή είναι και η τοπογραφία των έργων του «Ολα εντάσσονται σε ένα συγκεκριμένο, πραγματικό τοπίο. Είναι ο Βόσπορος, αλλά και η Ακρόπολη, η Ρόδος, η Μύκονος, κάπου υπάρχει το Μαϊάμι. Σε όλα αυτά τα τοπία όμως υπάρχουν στοιχεία, λεπτομέρειες που στην ουσία αποτελούν μάρτυρες του χρόνου».

Οδηγεί από πίνακα σε πίνακα και πάνω στον καμβά φανερώνει αυτόν τον μάρτυρα του χρόνου: «Κορίτσια που ποζάρουν σε ένα αθέατο φωτογράφο, κορίτσια που αποτυπώνονται στο κινηματογραφικό φιλμ, αλλού κάποιοι σηκώνουν τη φωτογραφική μηχανή και αποτυπώνουν μια εικόνα. Με το φεγγάρι πάντα να είναι εκεί και να μαρτυρά αυτό που συνέβη». Μάρτυρες του χρόνου, μέσα σε μια ατμόσφαιρα γιορτής, συνύπαρξης, εκεί που συναντιούνται όλοι με μια υπόμνηση ισότητας.

Παρά τις αναπάντεχες φορτίσεις που φέρουν τα έργα του, ο ίδιος δεν ξεχνά την ψυχική κατάσταση του θεατή. Σε μια συνομιλία του με την Ιριδα Κρητικού για τον κατάλογο της έκθεσης, της είπε μεταξύ άλλων: «Ο θεατής θα πρέπει να αντιληφθεί το έργο ως αναπόσπαστο σύνολο, ένα σύνολο ικανό να τον κάνει χαρούμενο και γαλήνιο, πέρα από τα σύμβολα που εμπεριέχει.» Για να προσθέσει πως επιθυμεί τα έργα του να γειτνιάζουν με την αλήθεια. «Το μπλε συμβολίζει την ακινησία και τη σοβαρότητα, το κόκκινο τη θέρμη και την ίδια την ζωή».

«Η τέχνη είναι σίγουρα ένας τρόπος να δοξάσουμε την ελληνοτουρκική φιλία, όσα μας ενώνουν. Αν μπορώ να βοηθήσω σε αυτό θα το κάνω με μεγάλη χαρά» δηλώνει ο Doğan.Ο Doğan Paksoy δεν βρίσκεται, όμως, στην Ελλάδα μόνο ως καλλιτέχνης, αλλά με το σύνολο των ιδιοτήτων του. Κατά την παραμονή του βλέπει τη δουλειά Ελλήνων ζωγράφων, αναζητώντας ελληνικούς χρωστήρες για να αναδείξει στην αίθουσα τέχνης του στην Κωνσταντινούπολη. Εξάλλου από τις 8 Μαϊου θα φιλοξενήσει την έκθεση SU της Μαρίας Φιλοπούλου, σε επιμέλεια της Ιριδας Κρητικού, υπό την αιγίδα της ελληνικής προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

*H έκθεση «Η άλλη όψη της νύχτας» θα φιλοξενείται ως τις 17 Μαϊου στην gallery genesis.