«Eνα βιβλίο, είναι ένα βιβλίο, είναι ένα βιβλίο». Με πείσμα και φωνή δυνατότερη όλων των άλλων ομιλητών στο πάνελ, η Μαριλένα Κοππά προσπαθεί να υπενθυμίσει ότι η συγκέντρωση στον Ιανό δεν αφορά το φλερτ Παπανδρέου-ΔΗΜΑΡ. Ομως η αναφορά στο τρυφερό ποίημα της Γερτρούδης Στάιν και στον στίχο «a rose, is a rose, is a rose», δεν αρκούσε για να αλλάξει την ετικέτα της συνάντησης στο πατάρι του Ιανού. Τα ρυθμικά «Παπανδρέου-Παπανδρέου» με το χαρακτηριστικό παρατεταμένο «Πα» (ουσιαστικά ένα μακρόσυρτο... Παααπααανδρέου) φανέρωνε πως τελικά το στίγμα θα ήταν άλλο.
«Α rose, is a rose, is a rose». Είναι 12 παρά είκοσι όταν διασχίζοντας το φανάρι που χωρίζει την Εδουάρδου Λω με τη Σταδίου πέφτω πάνω στον Παναγιώτη – τον υπεύθυνο ασφαλείας του Παπανδρέου, την πραγματική σκιά του όλα αυτά τα χρόνια. Μηχανικά κοιτώ δεξιά και είναι η ώρα που ο Γιώργος Παπανδρέου, στρίβει στη Σταδίου και προχωρά προς την είσοδο του Ιανού, απ' όπου ήδη ακούγονται σαν ηχώ χειροκροτήματα και φωνές. Φωνές που επαναλαμβάνουν ένα παρατεταμένο «Πα». Δεν είναι περισσότεροι από είκοσι άτομα, αλλά κάνουν φασαρία. Ανάμεσά του ο γνωστός τσολιάς της «Ελληνοφρένειας» που αγνοώντας τους θερμόαιμους κραδαίνει ένα μπουκέτο ανοιξιάτικα λουλούδια στον πρώην πρωθυπουργό «Για να σκάσει ο Βενιζέλος» φωνάζει.
«Ακούς εκεί έξαλλο του ΠΑΣΟΚ...»
Στριμωξίδι στη σκάλα, κάποιος δίπλα συνειδητοποιεί τι έχει συμβεί και αρπάζεται «Αυτός; Αυτός είναι ο τσολιάς της Ελληνοφρένειας; Κάτσε να βγω έξω να του πω δυο λογάκια». Φτάνοντας στον πρώτο όροφο το αδιαχώρητο. Πολύ στριμωξίδι. «Εξαλλο το ΠΑΣΟΚ. Αυτό είπαν, έξαλλο το ΠΑΣΟΚ. Μα είναι λέξη αυτή; Βιάστηκαν και την πάτησαν» λένε δυο ακροβολισμένοι στο μπαρ.
Οι ομιλητές παίρνουν τη θέση τους στο πάνελ, αρχίζει η αναφορά στα ονόματα και βέβαια ναι, αυτό το «μαζί μας ο πρώην πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου» προκαλεί μια θύελλα χειροκροτημάτων, φωνών, παρατεταμένων «Παααπαααπανδρέου» και στο τέλος μια βροντερή φωνή από το βάθος που προφητεύει «θα είναι ξανά πρωθυπουργός». Τα τεράστια γράμματα ΙΑΝΟΣ στο backround του πάνελ, δεν αλλάζουν την αίσθηση πως εδώ θα δούμε μια παρουσίαση βιβλίου, αλλά μοιάζει πιο πολύ με συγκέντρωση παλιών, ορκισμένων, αμετανόητων φίλων του ΠΑΣΟΚ για bonding.
Ο πρώην πρωθυπουργός ξεφυλλίζει τις σημειώσεις του, βγάζει ένα στυλό και κάτι προσθέτει, μοιάζει να αλλάζει τη σειρά ορισμένων προτάσεων. Ξεκινά (εκτενές ρεπορτάζ ΕΔΩ), με την επισήμανση ότι έχει πάρει πολλές αντισυμβατικές αποφάσεις στη ζωή του, αλλά ποτέ δεν περίμενε ότι θα θεωρείτο αντισυμβατική η παρουσίαση ενός βιβλίου. Σε μια ομιλία που ουδεμία αναφορά είχε σε αυτό καθ' αυτό το περιεχόμενο του βιβλίου και σε συγκεκριμένες σημειώσεις από το έργο της συγγραφέως, ο Γιώργος Παπανδρέου ουσιαστικά έκανε μια ψυχολογικού τύπου προσέγγιση όσων έγιναν από το 2009 και μετά, των ευθυνών, των συναισθημάτων, των ψυχολογικών κινήτρων και αντικινήτρων...
Καβάφης νούμερο 1: Οι Βάρβαροι
«Σσσσσσ» ακούγεται κάθε τόσο από όσους εκνευρίζονται ακόμα και από τον παραμικρό ψίθυρο στην αίθουσα. Ξανά και ξανά. Βλέπω μια λατρεία στα μάτια των νεότερων, που ακουμπισμένοι πίσω από τις κολώνες σαρώνουν το χώρο με τα μάτια, τον κοιτούν με δέος -κάποιος μασουλά νευρικά τα νύχια του. Εντωμεταξύ ο Γιώργος Παπανδρέου, χαλαρός, άνετος, ασφαλής, ξεδιπλώνει την ομιλία του, δανείζεται μια φράση από τον Καβάφη «και τώρα τι θα κάνουμε χωρίς τους βάρβαρους», και μιλά για το πραγματικό ΠΑΣΟΚ (σε αυτό το σημείο αν καθόσουν δίπλα σε φανατικό κινδύνευες με κώφωση από τις φωνές) που πρωταγωνιστεί «στην πρόοδο και αλλαγή της χώρας» αλλά και που θέλει «κυβερνητικές συνεργασίες ΑΛΛΑ με ξεκάθαρο προοδευτικό πρόσημο» - και ο νοών νοείτο. Κάπου εκεί είναι που αναφέρθηκε και στον Καστοριάδη και τη θέσμιση διαφορετικών κοινωνιών, λίγο πριν τον επίλογο, την ώρα που διστακτικά η Μαρία Ρεπούση έφτασε στην παρουσίαση και αναζητούσε καρέκλα. Η ομιλία έκλεισε με αναφορά στην επανάσταση του αυτονόητου, μια φράση κλειδί που χρησιμοποίησε για πρώτη φορά ο Γιώργος Παπανδρέου το 2010.
Καβάφης νούμερο 2: Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες
Η ομιλία του Φώτη Κουβέλη ξεκινά. «Κοίτα τον γελάει, κοίτα τον γελάει» ψιθυρίζουν χαρούμενοι δίπλα μου και δείχνουν τον Γιώργο Παπανδρέου, καθώς ο πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ εκκινεί αναφερόμενος στον «φίλο Γιώργο Παπανδρέου» και στους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας που έχουν κάποιοι στο μυαλό τους αναφορικά με την παρουσίαση του βιβλίου «Το αύριο αργεί πολύ», της Μαριλένας Κοππά από τις εκδόσεις S&D. Το πρώτο και από τα λίγα χειροκροτήματα που τον διακόπτουν αφορούν την δεύτερη αναφορά στον πρώην πρωθυπουργό ως «φίλε Γιώργο». Ο Φώτης Κουβέλης με μια συμπαγή ομιλία, δομημένη ώστε να δώσει απαντήσεις στα περί σοσιαλδημοκρατίας και κρίσης μέσα, όμως, από σαφείς διαδρομές και αναφορές στο βιβλίο της Μαριλένας Κοππά ήταν μελετημένος. Δεν μίλησε μόνο ως ηγέτης, είχε μια ισορροπία που μας επανέφερε σε αυτή καθ' αυτή την παρουσίαση του βιβλίου.
Στα μισά της ομιλίας του εμφανίζεται ο Χάρης Παμπούκης αναζητώντας μια θέση, καθώς ακούμε τον πρόεδρο της ΔΗΜΑΡ να επαινεί τον ρέοντα λόγο, την καθαρότητα πολιτικής σκέψης και επιχειρημάτων που διακρίνει το συγγραφικό πόνημα της Μαριλένας Κοππά. Αρετές στις οποίες αναφέρεται και ο επόμενος ομιλητής ο Γρηγόρης Τσάλτας, πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου. Για να ακολουθήσει η ίδια η Μαριλένα Κοππά, με φωνή δυνατή, με μια αδιόρατη φόρτιση, που σχεδόν βροντοφώναξε «Ενα βιβλίο, είναι ένα βίβλίο, είναι ένα βιβλίο». Ναι, a rose is a rose is a rose, από το Sacred Emily της Γερτρούδης Στάιν, παραφρασμένο εδώ για μια παρουσίαση, διάρκειας 65 λεπτών που προ-ερμηνεύτηκε ως χτύπημα του Παπανδρέου στην Ελιά και γέφυρα προς τη ΔΗΜΑΡ. «Δεν είμαι γεφυροποιός» τόνισε για να τονίσει αργότερα πως χρωστάει τον πολιτικό της βίο στον Γιώργο Παπανδρέου και «η αχαριστία είναι ελάττωμα».
Κατεβαίνοντας τη στενή σκάλα του Ιανού, έξω στη Σταδίου περαστικοί σταματούν και ρωτούν τι συμβαίνει. Οταν ακούν ότι μόλις ολοκληρώθηκε μια παρουσίαση και ο Γιώργος Παπανδρέου αποχωρεί κοιτούν σαστισμένοι, σηκωμένοι στις μύτες των ποδιών. Στο βάθος της στοάς πεταμένη η ανθοδέσμη του τσολιά. Ομάδα δημοσιογράφων, κάμερες, πολίτες των ακολουθούν προς την Εδουάρδου Λω. Απέναντι μπαρουκαπνισμένα, μαύρα, κουφάρια τα ιστορικά κτίρια των κινηματογράφων Απόλλων και Αττικόν, πίσω από προστατευτικά πάνελ.
Φωτογραφίες fosphotos Παναγιώτης Τζάμαρος