Στις αρχές του 2012, η κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι στην Ισπανία υιοθέτησε τη μεγαλύτερη ως τότε μεταρρύθμιση στις εργασιακές σχέσεις. Δυο χρόνια αργότερα, το ρεπορτάζ του Reuters δείχνει ένα ζοφερό εργασιακό τοπίο: τυπικά, η ανεργία δεν αυξάνεται πια με τους ιλιγγιώδεις ρυθμούς του παρελθόντος και παρουσιάζει μάλιστα μικρή κάμψη. Την ίδια στιγμή όμως, έχει δημιουργηθεί μια στρατιά κακοπληρωμένων και επισφαλών εργαζόμενων, γεγονός που οδηγεί σε τέλμα τις όποιες ελπίδες της χώρας για ουσιαστική ανάκαμψη.
H Κάρμεν Κογιάδο ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Τα τελευταία 11 χρόνια δουλεύει σε καθαριστήριο νοσοκομείου της Μαδρίτης. Σήμερα, οι περισσότεροι συνάδελφοί της έχουν απολυθεί και η 61χρονη μητέρα και γιαγιά κάνει τη διπλάσια δουλειά για τα μισά χρήματα. «Φέτος δεν άναψα θέρμανση», λέει. «Δεν μπορώ πια να βγω έξω με φίλους και ντρέπομαι που αναγκάζομαι να ζητήσω δανεικά από τη μάνα μου, η οποία είναι 91 χρονών, για να μπορέσω να πληρώσω τη βενζίνη και την ασφάλεια για το αυτοκίνητο».
Σαν την Κάρμεν υπάρχουν εκατομμύρια άλλοι στην Ισπανία. Η εργασιακή μεταρρύθμιση του Ραχόι, για την οποία πίεζε η Ευρωπαϊκή Ενωση, έδωσε στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα να απολύουν με μεγαλύτερη ευκολία, να επιβάλουν ατομικές συμβάσεις στους εργαζόμενους και να προχωρούν σε μειώσεις μισθών εφόσον αντιμετωπίζουν προβλήματα. Σε μια χώρα όπου οι εργασιακές σχέσεις ήταν ούτως ή άλλως αρκετά «χαλαρές», δημιουργείται μια ολοένα μεγαλύτερη φτηνού και αναλώσιμου εργατικού δυναμικού το οποίο θα παλεύει μια ζωή για να βρει μια πιο σταθερή δουλειά με αξιοπρεπείς αποδοχές.
Σύμφωνα με στοιχεία του ΔΝΤ, η Ισπανία παρουσίασε τη μεγαλύτερη αύξηση στη μισθολογική ανισότητα κατά την περίοδο 2007 – 20112 ανάμεσα σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Επίσης, εκτοξεύθηκε στα ύψη ο αριθμός των ατομικών συμβάσεων εργασίας με χαμηλές αποδοχές. Στα μέσα του 2007, το ποσοστό των Ισπανών που εργάζονταν part-time ήταν 11,1%. Στα τέλη του 2013 είχε ανεβεί στο 16,3%. Την ίδια στιγμή, το ποσοστό των εργαζομένων που απειλούνται με φτώχεια έχει σκαρφαλώσει στο 18%. «Πρόκειται για ανθρώπους που είναι μεν εργαζόμενοι, έχουν όμως ασταθείς δουλειές και με πολύ χαμηλούς μισθούς», παρατηρεί η Τερέζα Καβέρο, ερευνήτρια του παραρτήματος της MKO Oxfam στην Ισπανία. «Είναι καλό που υπάρχουν δουλειές, σίγουρα. Αλλά, με τι κόστος;»
Σε μια χώρα με σχεδόν έξι εκατομμύρια άνεργους, είναι πάρα πολλοί εκείνοι που αναζητούν οποιαδήποτε δουλειά. Οταν το ΙΚΕΑ ανακοίνωσε ότι θα ανοίξει νέο υποκατάστημα στη Βαλένθια στο οποίο θα απασχοληθούν 400 άτομα, το σύστημά του κόντεψε να καταρρεύσει καθώς μέσα σε λίγες μέρες δέχτηκε περισσότερες από 20.000 on line αιτήσεις. Δουλειές που στο παρελθόν δεν ήθελε κανείς, σήμερα είναι περιζήτητες.
Ο 34χρονος Ντανιέλ Χισμέρο δουλεύει ως οδοκαθαριστής στη Μαδρίτη. Η ισπανική πρωτεύουσα έχει αναθέσει τον καθαρισμό των δημόσιων χώρων σε ιδιωτική εταιρία και το σωματείο του πριν από μερικούς μήνες έδωσε μεγάλο απεργιακό αγώνα για να μην κοπούν οι μισθοί κατά 40%. Η απεργία έληξε με συμβιβασμό που προβλέπει πάγωμα των μισθών ως το 2017. «Πρώτα, κανείς δεν ήθελε να κάνει τη δουλειά μου λέει ο Χισμέρο, ο οποίος κερδίζει 1.100 ευρώ το μήνα. «Την έβλεπαν όλοι ως μια σκατοδουλειά με σκατολεφτά. Σήμερα, νιώθω έως και προνομιούχος».