Ενα σπουδαίο έργο επιστρέφει στην «πατρίδα» έπειτα από μια απίστευτη περιπέτεια που διάρκεσε 229 ολόκληρα χρόνια κατά τα οποία απαγορεύθηκε, κρύφτηκε, κλάπηκε, πουλήθηκε και διεκδικήθηκε από δύο χώρες και αγοράσθηκε έναντι 7 εκατομμυρίων ευρώ.Τι χειρόγραφο -κύλινδρος του Μαρκήσιου ντε Σαντ, «120 ημέρες στα Σόδομα» επιστρέφει στο Παρίσι και μάλιστα τη χρονιά που συμπληρώνονται 200 χρόνια από τον θάνατο του σπουδαίου και πλήρως κυνηγημένου συγγραφέα.
«Το εξαιρετικό αυτό χειρόγραφο, το οποίο είχε κλαπεί το 1982, είχε επισημανθεί στην Ιντερπόλ και είχε διεκδικηθεί από δύο οικογένειες, επέστρεψε επιτέλους στη Γαλλία, στο τέλος μιας απίθανης περιπέτειας. Μου χρειάσθηκαν όμως τρία χρόνια σκληρών διαπραγματεύσεων», δήλωσε προς το Γαλλικό Πρακτορείο ο νέος ιδιοκτήτης του, ο Ζεράρ Λεριτιέ, πρόεδρος και ιδρυτής της Aristophil και του Μουσείου Επιστολών και Χειρογράφων, ενός ιδιωτικού ιδρύματος.
Ο επιχειρηματίας «κατέβαλε συνολικά 7 εκατ. ευρώ» γι' αυτό το περιζήτητο πρωτότυπο του μαρκήσιου ντε Σαντ (1740-1814), το οποίο καθίσταται έτσι ένα από τα τρία πιο ακριβά χειρόγραφα που φυλάσσονται στη Γαλλία. Είναι ασφαλισμένο από τους Lloyds έναντι 12 εκατ. ευρώ.
Το χειρόγραφο –κύλινδρος– αυτού του μυθικού έργου, ένας κατάλογος σεξουαλικών διαστροφών ανήκουστης βιαιότητας, γραμμένου εν αγνοία των δεσμωτών του από το φυλακισμένο στη Βαστίλλη Σαντ, επαναπατρίζεται τώρα από τη Γενεύη. Βρίσκεται σε τέλεια κατάσταση και θα παρουσιαστεί από το Σεπτέμβριο στο ευρύ κοινό από το Ινστιτούτο Επιστολών και Χειρογράφων.
Ο Ζεράρ Λεριτιέ το αγόρασε από τον Σερζ Νόρντμαν, γιο του ελβετού συλλέκτη Ζεράρ Νόρντμαν. «Ένα μέρος των 7 εκατ. ευρώ πήγε στην οικογένεια Νόρντμαν, νόμιμη κάτοχο του κυλίνδρου, σύμφωνα με την ελβετική δικαιοσύνη, το άλλο στον Κάρλο Περόνε, κληρονόμο της Ναταλί ντε Νοάιγ, νόμιμο ιδιοκτήτη του χειρογράφου, σύμφωνα με τη γαλλική δικαιοσύνη», εξηγεί.
«Προηγουμένως η κατάσταση ήταν εντελώς μπλοκαρισμένη. Υπέγραψα μια συμφωνία με τον Κάρλο Περόνε, χωρίς την οποία θα ήταν αδύνατο να επαναπατρισθεί, θα κατάσχονταν αμέσως...», πρόσθεσε.
Τώρα «θα επιδιώξω να χαρακτηρισθεί 'Εθνικός Θησαυρός' ώστε να παραμείνει στη Γαλλία και να επιστρέψει ίσως μια ημέρα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας (BNF)», δήλωσε ακόμη.
«Πρότεινα εξάλλου να κρατήσω για πέντε χρόνια τον κύλινδρο και να τον δωρίσω στην Εθνική Βιβλιοθήκη, αλλά το υπουργείο Πολιτισμού δεν έδωσε συνέχεια», υποστηρίζει ο Λεριτιέ.
Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας είχε προσεγγίσει επίσης τον Ελβετό πωλητή, ο οποίος προτίμησε να συναλλαγεί με έναν ιδιώτη αγοραστή. "Το σημαντικό είναι το χειρόγραφο να επιστρέψει στη Γαλλία και να ξεκαθαριστεί το καθεστώς του", ανακοινώθηκε από την BNF, η οποία εξακολουθεί να ελπίζει ότι θα το υποδεχθεί αργότερα στις συλλογές της.
Η επιστροφή στο Παρίσι των «120 ημερών» δεν είναι παρά το τελευταίο επεισόδιο μιας απίθανης ιστορίας.
Το 1785, φοβούμενος την κατάσχεση του έργου, ο Σαντ αντέγραψε τα πρόχειρά του, με μικροσκοπικό και σφιχτό γραφικό χαρακτήρα, στις δύο όψεις ενός κυλίνδρου χαρτιού μήκους 12 μέτρων, αποτελούμενου από φύλλα πλάτους 11,5 εκατοστών, κολλημένων το ένα με το άλλο, τον οποίο έκρυψε μέσα στο τοίχο του κελιού του, αφηγείται ο Λεριτιέ.
Τη νύκτα της 3ης προς την 4η Ιουλίου 1789, ο Σαντ μεταφέρεται στο πτωχοκομείο του Σαραντόν επειδή καταφέρεται εναντίον του πλήθους μέσα από το κελί του, με αποτέλεσμα να αφήσει πίσω στο κελί το χειρόγραφό του. Ως το θάνατό του, ο Σαντ θα θρηνεί γι' αυτή την απώλεια, διαβεβαιώνοντας πως έχυσε «δάκρυα από αίμα».
Πράγματι ο περίφημος κύλινδρος ανακτήθηκε κατά την καταστροφή της Βαστίλλης και πουλήθηκε στον μαρκήσιο ντε Βιλνέβ-Τρανς. Η οικογένεια τον διατήρησε επί τρεις γενιές.
Στο τέλος του 19ου αιώνα, πουλήθηκε σ' ένα βερολινέζο ψυχίατρο, τον Ιβάν Μπλοχ, ο οποίος δημοσίευσε το 1904 μια εκδοχή που περιείχε πολυάριθμα λάθη. Το 1929, ο Σαρλ και η Μαρί-Λορ ντε Νοάιγ, απόγονος η ίδια του μαρκήσιου ντε Σαντ από την πλευρά της μητέρας της, αγοράζουν το χειρόγραφο και δημοσιεύουν μια έκδοση, τη διανομή της οποίας περιορίζουν σε "βιβλιόφιλους συνδρομητές" για να αποφύγουν τη λογοκρισία.
Στη συνέχεια η κόρη τους, η Ναταλί ντε Νοάιγ, εμπιστεύεται το 1982 τον πολύτιμο κύλινδρο στο φίλο της εκδότη Ζαν Γκρουέ. Μερικούς μήνες αργότερα επρόκειτο να της τον επιστρέψει, αλλά... η δερμάτινη θήκη επιστρέφεται άδεια! Το χειρόγραφο έχει κλαπεί.
Ο Γκρουέ πούλησε τον κύλινδρο για 300.000 φράγκα (περίπου 50.000 ευρώ) στον ελβετό συλλέκτη ερωτικών έργων Ζεράρ Νόρντμαν. Ακολουθεί μια άγρια δικαστική μάχη. Η Γαλλία αποφαίνεται τον Ιούνιο του 1990: το χειρόγραφο είναι κλεμμένο και πρέπει να επιστρέψει στην οικογένεια ντε Νοάιγ. Ο Νόρντμαν απέκτησε νομίμως το έγγραφο, "η καλή πίστη του είναι αποδεδειγμένη", αποφαίνεται από την πλευρά του, το Μάιο του 1998, το ελβετικό ομοσπονδιακό δικαστήριο.
Το 2004, το χειρόγραφο εκτίθεται για πρώτη φορά στο Ίδρυμα Μπόντμερ, κοντά στη Γενεύη. Αν όμως διέσχιζε τις Άλπεις, θα κατάσχονταν και θα επιστρέφονταν στο γιο της Ναταλί ντε Νοάιγ, τον Κάρλο Περόνε.
Τελικά οι κληρονόμοι του Ζεράρ Νόρντμαν, ο οποίος απεβίωσε το 1992, αποφασίζουν να πουλήσουν αυτό τον άβολο θησαυρό. Και η ιστορία τελειώνει καλά..