Πενήντα χρόνια μετά την ανέγερσή του, το Τείχος του Βερολίνου, που γκρεμίσθηκε το 1989, εξακολουθεί να ρίχνει τη σκιά του στη Γερμανία, όπου συνεχίζει να σημαδεύει νοοτροπίες διατηρώντας τον χωρισμό ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή.
"Ναι, εξακολουθεί να υπάρχει ένα ψηλό τείχος. Είκοσι χρόνια μετά την επανένωση, οι Γερμανοί αισθάνονται ακόμη ξένοι μεταξύ τους", δηλώνει ο Κλάους Σρέντερ, πολιτικός επιστήμονας του ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου.
Παρά τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί μετά την επανένωση για την άμβλυνση των διαφορών ανάμεσα στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, η οποία ανήκε στον δυτικό κόσμο, και την Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, που ανήκε στο σοβιετικό μπλοκ, η αίσθηση του χάσματος επικρατεί.
Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της 50ής επετείου της ανέγερσης του Τείχους στις 13 Αυγούστου 1961, το 83% των ερωτηθέντων από τα έξι κρατίδια της ανατολικής Γερμανίας (το 90% στην περίπτωση της Σαξωνίας-Ανχαλτ), θεωρούν ότι εξακολουθεί να υπάρχει "ένα αόρατο τείχος", ένα τεράστιο πολιτισμικό χάσμα με τους γείτονές τους.
"Η πλειοψηφία των Ανατολικογερμανών δεν γνωρίζουν σε ποιον κόσμο ανήκουν, δεν θεωρούν ότι ανήκουν πλήρως στην επανενωμένη Γερμανία. Ωστόσο, δεν επιθυμούν μία επιστροφή στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας... η πλειοψηφία ονειρεύεται μία Ανατολική Γερμανία που έχει η ίδια διαμορφώσει, την φαντασίωση ενός εξιδανικευμένου κοινωνικού κράτους, μία χώρα όπου ζούσαν με λίγα, αλλά όπου ήταν καλά", εξηγεί ο Κλάους Σρέντερ περιγράφοντας τη νοσταλγία της Ανατολικής Γερμανίας (Ostalgie).
"Υπάρχουν ωστόσο ορισμένες αξίες που έχουν εξαφανισθεί", λέει ο Φρανκ Χόλτσμαν, από το Ροστόκ, επικεφαλής ένωσης για την επανένταξη των μακροχρόνια άνεργων στο Μάρζαν-Χέλεσντορφ, συνοικία του βορειο-ανατολικού Βερολίνου.
Πρόσφατα πήγε να δει το "Hinterm Horizont", μουσική παράσταση με θέμα το Βερολίνο της εποχής του Τείχους του δυτικογερμανού τραγουδιστή Ούντο Λίντενμπεργκ και απογοητεύθηκε πολύ: "μόνο κλισέ, η Στάζι, το ντόπινγκ, λες και δεν υπήρχαν παρά μόνο αυτά". Ο Φρανκ Χόλτσμαν το θεωρεί άδικο "ξένοι" να μάς περιγράφουν πώς υποτίθεται ότι ζούσαμε".
Από την πλευρά της δυτικής Γερμανίας θεωρούν τους "Ossies" "λίγο οπισθοδρομικούς", υπενθυμίζει ο καθηγητής Σρέντερ. Και παράλληλα με την Ostalgie, έχει αναπτυχθεί και μία "Westalgie", για την εποχή που η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας δεν χρειαζόταν να πληρώνει για να βοηθήσει τους ανατολικούς της γείτονες.
"Λένε ότι πληρώνουν για όλα - περί τα 80 - 100 δισεκατομμύρια ευρώ μεταφέρονται κάθε χρόνο από τη δυτική στην ανατολική Γερμανία - και ωστόσο είναι αναγκασμένοι να υπομείνουν τη δυσαρέσκεια των Ανατολικογερμανών, την άκρα δεξιά και την άκρα αριστερά που αναπτύσσονται, κλπ " λέει ο καθηγητής Σρέντερ.
Το πολιτισμικό χάσμα παραμένει όσο οι συνθήκες διαβίωσης από τη μία και από την άλλη πλευρά του "αόρατου τείχους" παραμένουν διαφορετικές.
Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου ερευνών IW, του Νοεμβρίου 2009, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της πρώην Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας αντιστοιχεί στο 70% του κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην πρώην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, έναντι 30% το 1991. Σύμφωνα με τη μελέτη, αναμένεται εντός της επόμενης δεκαετίας να φθάσει το 80%, αλλά η απόλυτη εξισορρόπηση παραμένει ουτοπική.
Σύμφωνα με τον Κλάους Σρέντερ, θα χρειασθούν ακόμη "15 έως 20 χρόνια, πριν οι διαφορές νοοτροπίας ανάμεσα στην ανατολική και τη δυτική Γερμανία εξελιχθούν σε τοπικές διαφορές, με τον ίδιο τρόπο που υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στη βόρεια και την νότια Γερμανία".
Από το σπίτι του στη συνοικία Μάρζαν-Χέλεσντορφ, ο Φρανκ Χόλτσμαν λέει: "Εγώ ο ίδιος, όταν παίρνω το αυτοκίνητο, λέω 'πάω στη Δύση' ".