Από τα σημαντικότερα μνημεία στην ιστορική μνήμη της νεότερης Ελλάδας, οι Προσφυγικές Πολυκατοικίες της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, που δόθηκαν στους πρόσφυγες μικρασιάτες του 1922, συγκαταλέγονται στη νέα «σοδειά» των 168 ακινήτων που μεταβιβάστηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ.
Οι οκτώ πολυκατοικίες των προσφυγικών διαθέτουν 228 διαμερίσματα, εκ των οποίων το καθένα είχε κατά μέσον όρο 45 τ.μ. Οι πρώτες τέσσερις σχεδιάστηκαν από τον Δημήτριο Κυριακό (1881-1971) και οι υπόλοιπες τέσσερις (στο βάθος) από τον Κίμωνα Λάσκαρι (1905-1978), ο οποίος συγκαταλεγόταν στους αρχιτέκτονες του κτιρίου της Τραπέζης της Ελλάδας στην Πανεπιστημίου, ενώ είχε θητεύσει στο γραφείο του διάσημου Ελβετού Λε Κορμπυζιέ.
Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά αρχιτεκτονικά έργα του 20ού αιώνα στη χώρα μας. Σύμφωνα με το Αρχείο Νεοτέρων Μνημείων του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ), οι πολυκατοικίες κτίστηκαν την περίοδο 1933-1935, βάσει των σχεδίων των Λάσκαρι και Κυριακού, υπαλλήλων τότε της Τεχνικής Υπηρεσίας του υπουργείου Προνοίας, για να στεγάσουν ανέστιους και εξαθλιωμένους μικρασιάτες πρόσφυγες. Στους τοίχους τους σώζονται οι σφαίρες των Δεκεμβριανών του 1944.
Σήμερα κατοικούνται περί τα 50 από τα 228 διαμερίσματα του συγκροτήματος. Αν και εκτιμάται ότι το Δημόσιο διαθέτει 177 διαμερίσματα, στο ΤΑΙΠΕΔ μεταβιβάστηκαν 137.
Το 2009 το ΤΕΕ και ο Δήμος Αθηναίων είχαν εισηγηθεί από κοινού την ανταλλαγή οικοπέδου του Επιμελητηρίου στα Εξάρχεια με τμήμα των Προσφυγικών για τη στέγαση των γραφείων του φορέα, κάτι που δεν προχώρησε.
Αργότερα προτάθηκε να δημιουργηθούν στο συγκρότημα Μουσείο για τον Ελληνισμό της Ανατολής, Κέντρο Βιωματικής Εκπαίδευσης Ανηλίκων, κοινωνική κατοικία και «θερμοκοιτίδα» νέων επιχειρήσεων, καθώς και ξενώνας συνοδών και ασθενών του νοσοκομείου «Άγιος Σάββας».
Άλλωστε, το 2009 με απόφαση του νυν πρωθυπουργού και τότε υπουργού Πολιτισμού Αντώνη Σαμαρά επικυρώθηκε απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ), με την οποία ζητήθηκε να χαρακτηριστεί ως μνημείο ολόκληρο το συγκρότημα λόγω της ιστορικής, αρχιτεκτονικής και κοινωνικής του σημασίας.
Είχε προηγηθεί απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, στο οποίο προσέφυγε πλήθος φορέων κατά προηγούμενης απόφασης του υπουργείου Πολιτισμού για τον χαρακτηρισμό μόνο δύο πολυκατοικιών ως διατηρητέων, σε συνέχεια σχετικού σχεδίου του πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ, το οποίο επιδίωκε την αξιοποίηση του χώρου. Στόχος του ΥΠΕΧΩΔΕ και του ΥΠΠΟ ήταν η διατήρηση δύο μονάχα πολυκατοικιών και η εκμετάλλευση του υπόλοιπου χώρου.
Άλλωστε, το 2007 κάτοικοι των προσφυγικών είχαν κληθεί από την πρώην ΚΕΔ να μεταβιβάσουν στο Δημόσιο τα διαμερίσματα που τους ανήκαν, ειδάλλως θα ξεκινούσαν διαδικασίες αναγκαστικής απαλλοτρίωσης.
Η συζήτηση για προσφυγικά είχε ξεκινήσει ήδη από τη δεκαετία του 1990, το πλάνο της αξιοποίησης και της αύξησης των συντελεστών δόμησης προχώρησε στη συνέχεια και γι' αυτό τον λόγο έγιναν αρκετές απαλλοτριώσεις ούτως ώστε σήμερα το Δημόσιο να βρεθεί με τα τέσσερα πρώτα κτίρια. Πηγή tovima.gr
