Πρόκειται για μια γιγαντιαία παρτίδα σκάκι που παίζεται μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της Ρωσίας, με στοίχημα την σταθερότητα της Ουκρανίας, η οποία βρίσκεται μεταξύ πτώχευσης και διχοτόμησης.
«Αλίμονο, οι Ευρωπαίοι, οι οποίοι δεν είναι καλοί παίκτες σε φυσιολογικές συνθήκες, στην προκειμένη περίπτωση παρακολουθούν ανίκανοι τον αντίπαλό τους. Γιατί η Μόσχα ξέρει να διαιρεί τα κράτη μέλη της ΕΕ. Κι αυτό μας εμποδίζει να σκεφτόμαστε πολλές κινήσεις εκ των προτέρων» δηλώνει ευρωπαίος διπλωμάτης στην εφημερίδα Liberation και στον εξαιρετικά έγκριτο ανταποκριτή της στις Βρυξέλλες Jean Quatremer.
Οι Ρώσοι σκέπτονται πολιτικά, οι Ευρωπαίοι όχι
Ωστόσο, η ευρωπαϊκή ένωση, που βρίσκεται στην πρώτη σειρά της ουκρανικής κρίσης γιατί αφορά έναν άμεσο γείτονά της δεν θα έπρεπε να επιτρέπει στον εαυτό της κανένα λάθος βήμα. «Αν χάσουμε το παιχνίδι στην μεταβατική περίοδο της πολιτικής αλλαγής στην Ουκρανία και βρεθούμε με την Μόσχα στην πλάτη, τελείωσε» αναφέρει άνθρωπος από το στενό περιβάλλον του γάλλου προέδρου Φρανσουά Ολάντ.
«Οι Ρώσοι σκέπτονται πολιτικά, αντίθετα με τους Ευρωπαίους είναι πανίσχυροι στο να προκαλέσουν βλάβη: αν το θελήσουν, ακόμη κι αν δεν αποφασίσουν να παρέμβουν στρατιωτικά μπορούν να διαλύσουν την Ουκρανία» προσθέτει.
Ενας διπλωμάτης των Βρυξελλών τονίζει: «Βρισκόμαστε ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά γιατί δεν έχουμε προσδιορίσει μια στρατηγική απέναντι στη Ρωσία, όπως, για παράδειγμα, η δημιουργία μιας ζώνης ελεύθερων ανταλλαγών ή μια ζώνη κοινής ασφάλειας».
Διχασμένη η Ευρώπη απέναντι στην Ουκρανική κρίση
Οι Ευρωπαίοι είναι διχασμένοι ανάμεσα σε «μαξιμαλιστές αντιρώσους», όπως η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής που θέλουν να φάνε ζωντανούς τους Ρώσους και να τους κάνουν να αισθανθούν ότι έχασαν την Ουκρανία.
Από την άλλη υπάρχουν χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία και το Βέλγιο οι οποίοι επιθυμούν να μη χαλάσουν εντελώς τις σχέσεις με τη Ρωσία και δεν επιθυμούν να παρέμβουν στην Ουκρανία.
Ωστόσο γάλλοι αναλυτές προειδοποιούν ότι αυτός ο διχασμός είναι η πηγή όλων των κακών: «Πρέπει να φανούμε ευέλικτοι και προετοιμασμένοι. Να μη δώσουμε την εντύπωση ότι αυτό το θέμα θα λυθεί μεταξύ Γερμανών και Ρώσων, όπως έγινε στο παρελθόν με την γερμανο-σοβιετική συμφωνία, γιατί αυτό θα ήταν απαράδεκτο για χώρες όπως η Πολωνία και η Βαλτική. Πρέπει ταυτόχρονα να σκεφτούμε εγκαίρως ποιο θα είναι το μελλοντικό καθεστώς της Ουκρανίας. Ισως κάτι που να μοιάζει με το καθεστώς της Αυστρίας πριν το 1989: Ούτε στο ΝΑΤΟ ούτε στην Ευρωπαϊκή Ενωση».
Η Γαλλία δεν θέλει την Ουκρανία στην Ευρώπη, τώρα
Για την Γαλλία, πράγματι, αποκλείεται να γίνει δεκτή «μια ευρωπαϊκή προοπτική» στο Κίεβο, όπως ζητάει επίμονα η Πολωνία, γιατί τότε θα έμοιαζε με ακήρυχτο πόλεμο στην Μόσχα.
Ο δρόμος για την επίλυση της κρίσης γίνεται εξαιρετικά στενός αν δει κανείς και τα πρώτα βήματα της νέας κυβέρνησης στην Ουκρανία. Ειδικά τον νόμο που έβγαλε και απαγορεύει να είναι τα ρωσικά επίσημη γλώσσα του κράτους. Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε την Κάθριν Αστον, την εκπρόσωπο εξωτερικών υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης να χαρακτηρίσει τη νέα κυβέρνηση της Ουκρανίας «νόμιμη κυβέρνηση» και να θυμίσει ότι μπορεί να υπογραφεί συμφωνία μεταξύ Ουκρανίας και ΕΕ πριν τις πρόωρες εκλογές που έχουν οριστεί για τις 25 Μαίου.
Η επικίνδυνη ανικανότητα της βαρόνης Αστον
«Κινδυνεύουμε, αν βιαστούμε υπερβολικά, να πάθουμε όπως έγινε με το ξεκαθάρισμα λογαριασμών στην Ρουμανία μετά τον Τσαουσέσκου», αναφέρει ένας ευρωπαίος διπλωμάτης και τονίζει την «επικίνδυνη ανικανότητα της βαρόνης Αστον» στην ουκρανική κρίση.
«Ιδεολογικά, η Κομισιόν είναι αντιρωσική» αναφέρει διπλωμάτης της Ενωσης. Κι αυτό γιατί δεν θέλει να θίξει τις 12 χώρες-μέλη της Ενωσης που προέρχονται από το πρώην σοβιετικό μπλοκ. Κυρίως όμως γιατί είναι ανίκανη να σκεφτεί πολιτικά. Κάνουμε ό,τι είναι νόμιμο από δικονομική άποψη, τελεία. Ετσι, αρνείται να δει τις συνέπειες που θα έχει για την Ρωσία η υπογραφή μιας συμφωνίας Ουκρανίας-ΕΕ την ώρα που αυτή τη χώρα συνδέεται με συμφωνίες με τη Ρωσία.
Υπολείμματα σοβιετικής κυριαρχίας
Τι θα γίνει επίσης με την πρόσκληση της Ουκρανίας στην Ευρώπη να τη βοηθήσει να από-σοβιετοποιήσει τις δυνάμεις ασφαλείας που έχει; Ηδη η Πολωνία προθυμοποιήθηκε να δώσει στην Ουκρανία την τεχνογνωσία της. «Θα βγουν όλα τα σκιάχτρα της σοβιετικής εποχής» αναστενάζει ένας διπλωμάτης της Ευρωπαϊκής υπηρεσίας.
Ετσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οποιαδήποτε δράση της Ενωσης, ακόμη και η πιο ανώδυνη, μπορεί να προκαλέσει την οργή της Μόσχας και αυτό το γνωρίζουν η Γερμανία και η Γαλλία.
Η Ρωσία δίνει πολλά δις, η Ευρώπη όχι
Την ίδια ώρα η Ρωσία έχει υποσχεθεί βοήθεια 15 δις. δολάρια, περίπου 10,8 δις. ευρώ στην Ουκρανία τα οποία τα χρειάζεται άμεσα αν σκεφτούμε ότι τα χρέη της Ουκρανίας για το φυσικό αέριο στην Gazprom είναι 3,5 δις. δολάρια. Από τώρα ως το 2015 οι Ουκρανοί εκτιμούν ότι θα χρειαστούν 35 δις. δολάρια, αν και ο αριθμός δεν πρέπει να ληφθεί στα σοβαρά αφού δεν υπάρχει αξιόπιστη κεντρική διοίκηση.
«Εχουν μια τρύπα 4 δις. δολαρίων. Αν η Ρωσία τους δώσει τα 2 δις. δολάρια που υποσχέθηκε, με το 1 δις. που θα δώσουν οι Αμερικανοί και το 1 δις. που θα μαζευτεί στην ΕΕ, τότε το πράγμα κάπως διορθώνεται. Χωρίς τους Ρώσους αντίθετα η κατάσταση γίνεται πολύπλοκη. Και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οι Ρώσοι δεν θα απαιτήσουν να πληρωθούν άμεσα τα χρέη στο φυσικό αέριο...
Είναι λοιπόν επείγον να βοηθηθεί η Ουκρανία. Αλλά κανείς δεν θέλει να το κάνει χωρίς όρους, γιατί αυτό θα σήμαινε να πάνε τα χρήματα στους ολιγάρχες. Πρέπει κατά συνέπεια η μάχη κατά της διαφθοράς και το μπλοκάρισμα των λογαριασμών στο εξωτερικό να γίνουν πριν δοθεί η οικονομική βοήθεια, πράγμα που θα την καθυστερήσει ακόμη περισσότερο.
«Η συγκίνηση που προκλήθηκε όταν έπεσε ο Γιανουκόβιτς χάθηκε σε μια μέρα. Ακόμη και η Πολωνία πιστεύει ότι η Ουκρανία πρέπει πρώτα να βοηθήσει τον εαυτό της γιατί διαθέτει τον φυσικό πλούτο για να το κάνει» σχολιάζουν ευρωπαίοι διπλωμάτες.
Το ΔΝΤ έσπασε τα μούτρα του δύο φορές στην Ουκρανία
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όλοι στρέφονται στο ΔΝΤ. «Εϊμαστε έτοιμοι να βοηθήσουμε και μάλιστα πολύ γρήγορα» βεβαίωνε την περασμένη Πέμπτη ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ Τζέρι Ράις. Αλλά πρέπει πρώτα να σταλεί μια τεχνική ομάδα στην Ουκρανία και σχεδίαζε να φτάσει στο Κίεβο, μεθαύριο Τρίτη, μαζί με τα μέλη της ομάδας της Κομισιόν. Δεν υπάρχει καμία περίπτωση να μεταβεί στην Ουκρανία η επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ, η οποία δήλωσε ότι θα βρίσκεται τη Δευτέρα σε ένα φόρουμ στην Ισπανία. «Είναι πολύ νωρίς. Πρέπει πρώτα οι Ουκρανοί να καθήσουν γύρω από ένα τραπέζι και να είναι σοβαροί» αναφέρουν πηγές του ΔΝΤ.
Στην πραγματικότητα το ΔΝΤ είναι λιγότερο ενθουσιασμένο από την Ευρωπαϊκή Ενωση. «Δεν θα πάμε στην Ουκρανία με a priori καλές διαθέσεις» αναφέρουν κύκλοι του ΔΝΤ. Η Ουκρανία έχει ένα βαρύ παρελθόν, με προγράμματα τα οποία διεκόπησαν σε μερικούς μήνες και χωρίς ποτέ να έχει τηρήσει τις δεσμεύσεις της. Το 2008 «Η κυρία με την κοτσίδα» Γιούλια Τιμοσένκο είχε διαπραγματευθεί ένα δάνειο 16 δις. δολαρίων το οποίο πάγωσε σε ένα χρόνο αφού το ΔΝΤ δεν έβλεπε καμία από τις μεταρρυθμίσεις που είχαν αποφασιστεί να υλοποιούνται. Το 2010 το ΔΝΤ είχε προσφέρει στον Γιανουκόβιτς που μόλις είχε εκλεγεί ένα ίδιο πακέτο 15 δις. δολαρίων, το οποίο επίσης πάγωσε σε μερικούς μήνες, αφού πάλι καμία δέσμευση δεν τηρήθηκε.
Εξαιτίας αυτών των προβλημάτων στο παρελθόν το ΔΝΤ θα διαπραγματευθεί με τη νέα μεταβατική κυβέρνηση του Κιέβου «κάποιες πρώτες δράσεις» δηλώνουν πηγές της Ουάσινγκτον.
Αν πάει το ΔΝΤ στην Ουκρανία θα ζητήσει μέτρα
«Το ΔΝΤ θα ζητήσει μείωση του ελλείματος και αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την μείωση των επιδοτήσεων στις δημόσιες επιχειρήσεις, μείωση της τιμής του φυσικού αερίου, σταθεροποίηση των τιμών του συναλλάγματος και ένα νόμο για τα δημόσια έργα ώστε να σταματήσει η διαφθοραά» αναφέρει ο Anders Aslund, ειδικός στα ζητήματα μετα-σοβιετικής οικονομίας στο Ινστιτούτο Peterson. «Αν το ΔΝΤ τα ζητήσει αυτά, τα πράγματα θα γίνουν πολύπλοκα γιατί ο πολίτες δεν θα δεχθούν τέτοιες μειώσεις» απαντούν στις Βρυξέλλες.
Αλλά αν τα πράγματα εξελιχθούν κάπως ομαλά και η νέα κυβέρνηση της Ουκρανίας δείξει πολιτική θέληση τότε το ΔΝΤ μπορεί σε ένα μήνα να έχει ετοιμάσει ένα πακέτο 12 δις. δολαρίων, εκτιμά ο Aslund.
Οι ΗΠΑ δεν βιάζονται να αναμειχθούν
Οι ΗΠΑ δεν είναι ιδιαίτερα ενθουσιασμένες στην ιδέα να πάρουν την Ουκρανία στην αγκαλιά τους. Η κυβέρνηση Ομπάμα θεωρεί ότι η χώρα είναι μια μαύρη τρύπα όπου κάθε βοήθεια που θα πήγαινε με ιδιαίτερη γενναιοδωρία θα χανόταν κάπου χωρίς δυνατότητα να βοηθηθούν οι πολίτες ή να σταθεροποιηθεί η νέα κυβέρνηση.
Η Ουάσινγκτον θα ήθελε να κάνει μια καλή χειρονομία, να δώσει δηλαδή 1 δις, με τη μορφή εγγυήσεων σε δάνειο, όπως ανέφερε ο αντιπρόεδρος Τζον Κέρι, με την προϋπόθεση ότι η Ουκρανία θα απευθυνθεί στο ΔΝΤ. «Το Ιράν είναι πολύ πιο σημαντικό από την Ουκρανία για τις ΗΠΑ και στο Ιράν έχουν ανάγκη από τη βοήθεια της Ρωσίας» υπογραμμίζει ο Anders Aslund. Αρα το κλειδί του ουκρανικού προβλήματος περνάει πάλι από τη Μόσχα.