Η περίφημη Ιστικλάλ της Κωνσταντινούπολης μαθαίνει να μιλάει ελληνικά και ταξιδεύει κάθε μέρα στον πολιτισμό μας [εικόνες]

Εξω από το εντυπωσιακό Σισμανόγλειο, στην καρδιά της Ιστικλάλ, η αρχέγονη βοή της Κωνσταντινούπολης δονεί το δρόμο που διασχίζουν εκατομμύρια άτομα, κάθε μέρα. Το επιβλητικό κτίριο με την ελληνική σημαία να κυματίζει μαγνητίζει, γίνεται θύλακας επικοινωνίας και μετάδοσης πολιτιστικών και όχι μόνο ερεθισμάτων και μηνυμάτων, ενώ ταυτόχρονα συντηρεί μια πρωτόγνωρης αξίας και μεθοδολογίας ανάλυσης συλλογή βιβλίων – ανάμεσά τους και καραμανλήδικα-. Το Σισμανόγλειο Μέγαρο νεύει στην πόλη.

Βράδυ Παρασκευής, βρίσκομαι στο επιβλητικό Σισμανόγλειο Μέγαρο του ελληνικού Γενικού Προξενείου για τα εγκαίνια μιας έκθεσης ιδιαίτερης αισθητικής και συναισθηματικής αξίας: είναι οι τυπωμένες σε αλουμίνιο φωτογραφίες εκθεμάτων του Αρχαιολογικού Μουσείου του Josh Garrick, μια σχεδόν απτική εμπειρία θέασης. Η έκθεση με τίτλο «Αποτυπώνοντας το αρχαίο Κάλλος» που επιμελήθηκε η Ιρις Κριτικού, έχει φέρει το ίδιο απόγευμα δεκάδες δημοσιογράφους και κάμερες στο χώρο για να καταγράψουν το γεγονός. Δυο ορόφους πιο ψηλά, σε μια αίθουσα με θρανία, τουλάχιστον 20 Τούρκοι, άντρες και γυναίκες, γράφουν... διαγώνισμα. Είναι οι μαθητές που παρακολουθούν τα μαθήματα Ελληνικών που προσφέρει το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας, έχοντας 600 μαθητές σε 3 χρόνια.

Στην άλλη πλευρά του ορόφου, πίσω από ένα γυάλινο τοίχο, μια μοναδική συλλογή βιβλίων ψηφιοποιείται και καταγράφεται με την πιο εξελιγμένη τεχνολογία. Ενας οριζόντιος και κάθετος οργασμός δράσεων συντελείται, σε δύσκολους καιρούς, στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης και προσδιορίζει αξιακά και ουσιαστικά τη δράση του προξενείου. «Είμαστε τυχεροί που ως κράτος διαθέτουμε ένα υπέροχο κτίριο στον πιο κεντρικό δρόμο της Κωνσταντινούπολης. Θα ήταν κρίμα να μένει κλειστό.» λέει στο iefimerida.gr o Γενικός Προξενος της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη κ. Νίκος Ματθιουδάκης. «Ανοίξαμε, λοιπόν, τις πόρτες του στον κόσμο για να προβάλλουμε αυτό που, σε τελική ανάλυση, είναι το συγκριτικό μας πλεονέκτημα, τον πολιτισμό».

Πότε ξεκίνησε το πρόγραμμα διδασκαλίας ελληνικών και ποια είναι τα χαρακτηριστικά των διδασκόντων και των μαθητών;
H πρώτη απόπειρα έγινε το 2008 και η ανταπόκριση υπήρξε τόσο ενθαρρυντική που γρήγορα το πρόγραμμα απέκτησε πιο συστηματικές βάσεις. Διαμορφώθηκαν κατάλληλα οι χώροι και εκπονήθηκε ένα αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών. Στον πυρήνα αυτής της προσπάθειας υπήρξαν εξ αρχής οι καθηγήτριές μας, για τις οποίες δεν διστάζω να πω ότι είμαι υπερήφανος. Έχει μικρή αξία να σας πω εγώ ότι είναι εξαιρετικές δασκάλες. Αυτό άλλωστε το έχει ήδη πιστοποιήσει το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, που έχει συνεργαστεί μαζί τους. Μεγαλύτερη σημασία έχει ότι μέσω του μαθήματός τους και χάρη στο χαρακτήρα τους έχουν δημιουργήσει πολλούς νέους φίλους της χώρας μας. Αυτοί οι μαθητές μας προέρχονται από τα πιο δυναμικά στρώματα της τουρκικής κοινωνίας και είναι οι άνθρωποι, στους οποίους θα βασιστεί το μέλλον της Τουρκίας. Είναι μια επένδυση αυτή ξέρετε που είμαι σίγουρος ότι θα αποδώσει στο μέλλον.

Πόσοι έχουν μάθει ελληνικά στο προξενείο και ποιο είναι το κινητρό τους;
Από την ακαδημαϊκή περίοδο 2010-2011 μέχρι σήμερα, κάθε χρόνο στο πρόγραμμα συμμετέχουν πάνω από 600 σπουδαστές. Και να θέλαμε, δεν μπορούμε, δυστυχώς, να απορροφήσουμε παραπάνω. Και είναι αλήθεια ότι η ζήτηση έχει αυξηθεί. Κάποιοι ίσως λένε ότι το πρόγραμμα ελληνικών του Γενικού Προξενείου είναι τόσο ελκυστικό, επειδή προσφέρεται δωρεάν. Λάθος –το αποδεικνύει το γεγονός ότι φέτος που εμείς ανακοινώσαμε ότι δεν θα δεχτούμε άλλους αρχαρίους, αλλά ότι θα απορροφούμε τους μαθητές από το μέσο επίπεδο, δημιουργήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη τουλάχιστον 12 νέα τμήματα σε ιδιωτικούς φορείς. Το πρόγραμμα ελληνικών στο Σισμανόγλειο είναι στην πραγματικότητα τόσο ελκυστικό, επειδή δεν είναι μόνο το πρόγραμμα ενός φροντιστηρίου ξένων γλωσσών. Είναι η συνολική πολιτισμική εμπειρία που προσφέρουμε – αν με αφήσετε να ξεκινήσω, δεν θα τελειώσω εύκολα:

Πώς δημιουργήθηκε η συνεργασία με τη Φιλαρμονική της Κωνσταντινούπολης που έφερε ακόμα περισσότερο κοινό στο Σισμανόγλειο και πώς θα εξελιχθεί;
Η φιλαρμονική εταιρεία της Κωνσταντινούπολης αναζητούσε ένα χώρο για να στεγάσει τα κοντσέρτα μουσικής δωματίου που διοργανώνει. Λίγο τυχαία, επειδή ο χώρος, στον οποίο μέχρι πρότινος στεγάζονταν δεν ήταν πλέον διαθέσιμος, λίγο επειδή πλέον το Σισμανόγλειο Μέγαρο έχει γίνει γνωστό ως χώρος φιλόξενος δεχτήκαμε ευχαρίστως να τους φιλοξενήσουμε. Είμαστε και οι δύο απόλυτα ικανοποιημένοι με τη συνεργασία μας. Για τον επόμενο χρόνο σχεδιάζουμε να εμπλουτίσουμε το πρόγραμμα με ορισμένα ελληνικά στοιχεία, όπως για παράδειγμα να περιληφθούν συνθέσεις Ελλήνων στο ρεπερτόριο ή να φιλοξενήσουμε και ορισμένους Έλληνες καλλιτέχνες. Το ιδανικό θα ήταν, βέβαια, να προκύψουν αυθεντικές συμπράξεις Ελλήνων και Τούρκων μουσικών.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της συλλογής Σακκουλίδη και πως εντάσσει το προξενείο στην πρωτοπορία της ψηφιοποίησης;
Η συλλογή Σακκουλίδη περιέχει τεκμήρια πολύτιμα για οποιονδήποτε ερευνητή της ιστορίας του Ελληνισμού στην οθωμανική επικράτεια. Εκτός από τα βιβλία που εκδόθηκαν στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλες εστίες του ελληνισμού, ξεχωρίζουν ίσως δύο υποσυλλογές. Η μία είναι τα βιβλία στα καραμανλήδικα, δηλαδή των τουρκόφωνων Ελλήνων ορθοδόξων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες στην Καππαδοκία. Η άλλη είναι όλες εκείνες οι εκδόσεις που σχετίζονται με την κοινοτική οργάνωση αλλά την καθημερινή ζωή των Ελλήνων στην οθωμανική επικράτεια: καταστατικά συλλόγων και ιδρυμάτων, κανονισμοί σχολείων, αναγνωστικά και άλλα σχολικά βιβλία, άλλες εκδόσεις χρηστικού χαρακτήρα συνθέτουν μια σχεδόν ζωντανή εικόνα της παρουσίας τους στην άλλοτε πολυπολιτισμική αυτοκρατορία. Το ιδιαίτερο στοιχείο της συλλογής δεν είναι τόσο η μοναδικότητα όλων αυτών των τεκμηρίων, όσο το γεγονός ότι οι συνεργάτες μας και οι εθελοντές που απασχολούνται στη συλλογή ψηφιοποιούν όλα αυτά τα τεκμήρια και τα αναρτούν στο διαδίκτυο, ώστε να είναι διαθέσιμα στους ερευνητές απ' όλο τον κόσμο. Είναι και αυτό άλλο ένα στοιχείο της «εξωστρέφειας» που σας περιέγραψα προηγουμένως.

Ποια θα λέγατε ότι είναι η διείσδυση, η "θέση" που έχει κερδίσει το προξενείο στη συνείδηση των πολιτών της Κωνσταντινούπολης;
Το Σισμανόγλειο Μέγαρο έχει εντυπωθεί στη συνείδηση των πολιτών της Κωνσταντινούπολης ως ελληνικό πολιτιστικό κέντρο – λίγοι ξέρουν ότι στην πραγματικότητα το κτήριο είναι τυπικά μόνο η κατοικία του Γενικού Προξένου. Όπως ακούμε συχνά να λένε, είναι «ένα παράθυρο με θέα στην Ελλάδα και στον πολιτισμό της».

Ποια είναι, μέχρι στιγμής, η ανταπόκριση στην έκθεση «Αποτυπώνοντας το αρχαίο κάλλος»;
Έχουμε εντυπωσιαστεί πολύ θετικά. Η υποδοχή στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο ήταν εξαιρετική και η προσέλευση επισκεπτών κατά τη διάρκεια της πρώτης εβδομάδας ήταν υπερδιπλάσια από το συνηθισμένο. Χαίρομαι, επίσης, που υπήρξε ανταπόκριση και στις ξεναγήσεις που διοργανώνουμε. Κάθε Πέμπτη, Τούρκοι αρχαιολόγοι μιλούν στους σπουδαστές τους και στο κοινό για την κλασική ελληνική τέχνη, με αφορμή τις φωτογραφίες των εκθεμάτων από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Οι φωτογραφίες του Josh Garrick έχουν, λοιπόν, όχι μόνο υψηλή καλλιτεχνική και αισθητική αξία, αλλά, στο περιβάλλον του Σισμανογλείου, απέκτησαν και αυτή την «εκπαιδευτική» λειτουργία.

Ποιοι είναι οι υποστηρικτές του Σισμανόγλειου και των δράσεων του;
Οφείλουμε πολλά σε δύο από τα μεγαλύτερα κοινωφελή ιδρύματα της χώρας μας: το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και το Ίδρυμα Μποδοσάκη. Με το πρώτο έχουμε τώρα μια συμφωνία χορηγίας, διάρκειας τριών ετών, με βάση συγκεκριμένο πρόγραμμα και στοχοθεσία που τους υποβάλλαμε. Το Ίδρυμα Μποδοσάκη, επίσης, ανανεώνει κάθε χρόνο τη χορηγία του προς το Γενικό Προξενείο και αυτό μας επιτρέπει να αναλαμβάνουμε περισσότερες και καινοτόμες δράσεις. Το γεγονός ότι μας εμπιστεύονται είναι για τους συνεργάτες μου και εμένα η μεγαλύτερη ικανοποίηση και αναγνώριση. Δεν υπήρξαν λίγοι και οι ad hoc χορηγοί που είτε συνέβαλαν στη βελτίωση του εξοπλισμού που διαθέτουμε, είτε κάλυψαν τα έξοδα παραγωγής κάποιας έκθεσης τέχνης. Η ελληνική πολιτεία οφείλει σε όλους την ευγνωμοσύνη της.